Üstün Akmen
Doğum	2 Temmuz 1943(1943-07-02) İstanbul
Ölüm	30 Ekim 2015 (72 yaşında) İstanbul
Meslek	Yazar, Tiyatro Eleştirmeni
Milliyet	Türk
Vatandaşlık	Türkiye
Önemli ödülleri	Burhan Felek Basın Hizmet Ödülü (2014)

Üstün Akmen (2 Temmuz 1943, İstanbul - 30 Ekim 2015 İstanbul), Türk tiyatro eleştirmeni, yazardır.

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

1943 yılında İstanbul, Üsküdar'da doğdu. Şişli 19 Mayıs İlkokulu'nu, İtalyan Lisesi ve Ticaret Okulu'nu, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi'ni bitirdi.

1960'lı yıllarda Atilla Berkan, Şerif Yüzbaşıoğlu ve Ergun Özer orkestralarında profesyonel şarkıcılık yaptı, ağırlığı İtalyan müziğinden oluşan repertuvarıyla ve TRT İstanbul Radyosu'ndaki haftalık emisyon ile İTÜ'nün canlı yayımlanan TV programlarıyla ün yaptı. 1969 -1970 yıllarında Koç Grubu şirketlerinden Koçtaş Ticaret A.Ş.'de çalıştı. 1971 yılında aynı grubun o yıl yeni kurulan Ram Dış Ticaret A.Ş.'ye Mali ve İdari İşler Müdürü olarak atandı. 1984 yılında Tekfen Dış Ticaret A.Ş.'ye Genel Müdür Yardımcısı olarak geçti. Türkiye'de yapılan mal ve hizmet teslimlerinde, mal veya hizmeti teslim alanın, teslim edene ödediği vergi olarak tanımlanan Katma Değer Vergisi (KDV) ile ilgili 3065 sayılı yasanın dış ticarette uygulanmasına değin Türkiye sathında ihracatçılar nezdindeki pek çok toplantıya başkanlık yaptı.

1995 yılında Cumhuriyet Gazetesi bünyesinde kurulan Medya Tanıtım, Dağıtım, Geliştirme A.Ş.'nin paydaşı, Yönetim Kurulu Başkanı ve Genel Müdürü oldu. Bu görevin yanı sıra Cumhuriyet Gazetesi Yönetim Kurulu üyeliğini de yaptı. 1997’de Cumhuriyet Gazetesi Genel Müdürlüğünü ve Cumhuriyet Kitap Kulübü'nün Başkanlığını, bu arada da "Cumhuriyet Kitapları"nın Genel Yayın Yönetmenliğini üstlendi. 2001 yılında Cumhuriyet Gazetesi'nden ayrıldı, bir yılı aşkın bir süre İstanbul Şehir Tiyatroları'nda Medya ve İzleyici Koordinatörü, Genel Yayınlar Yönetmeni olarak çalışma yaşamını sürdürdü. 28 Ocak 2002 tarihinde (sonradan topluca istifa eden) Sema Pişkinsüt liderliğindeki Toplumcu Demokratik Parti'nin kuruluşunda Erdal Öz, Mehmet Güleryüz, Zeynep Tanbay, Vedat Sakman, Vecdi Sayar gibi isimlerle "Kurucu Üye" olarak yer aldı.

Akmen, bir süre de Can Yayınları'nın Genel Müdürlüğünü yaptı. Fenerbahçe Spor Kulübü'nde ise 1986-1989 döneminde Denetleme Kurulu Başkanı; 1989-1993, 1998-1999 dönemlerinde Yönetim Kurulu Sayman Üyesi ve 1994-1998 döneminde Yönetim Kurulu Başkan Danışmanı olarak görev aldı.

Üstün Akmen, 1961 yılından bu yana ara vermeksizin yazdı. Önce Evrim, Dönem, Yeni Ufuklar, Yeni İnsan, Yeni Dergi, A gibi dergilerde öykü, poeme-prose ve denemeleri yayımlandı. Sonra Soyut dergisinde göründü. Biçimde serbestlik, düş gücü ve özgür bir anlayışı benimsedi. 1970'li ve 1980'li yıllarda, ekonomi dergileri ile Milliyet, Güneş gazetelerinde yayımlanan Türk ekonomisi, dış ticaret, vergicilik konularındaki inceleme yazılarına kendi deyimiyle "edebiyat bulaştırdı".

Mart 2012 tarihine kadar "tiyatro...tiyatro" dergisinin her sayısında eleştirileri yayımlandı. Uzun yıllar, Milano'da yayınlanan ünlü sahne sanatları dergisi Il Sipario'da İstanbul'da sahnelenen opera-bale-tiyatro eserlerini tanıttı ve eleştiri yazıları yazdı. Haziran 2009'da Centro Sperimentale Teatrale'in davetlisi olarak Napoli'de biri "Tiyatroda Eleştiri", diğeri "Günümüz Dünya Tiyatrosu" konularında iki panele, ayrıca "Tiyatro Sanatında Kültürlerarasılık, Kültürler Etkisinde Oyunculuk" üzerine düzenlenen bir de sempozyuma katıldı.

Üstün Akmen'in tiyatro eleştirileri ölümüne dek Evrensel gazetesindeki "Gözlemevi" köşesinde, "TEB Oyun" dergisinde ve çeşitli internet sitelerinde, müzik yazıları ise Andante dergisinde düzenli olarak yer aldı.

Halide Edib Adıvar, Refik Halit Karay, Sabri Esat Siyavuşgil, Yaşar Nabi Nayır, Tahsin Yücel, Yaşar Kemal, Şükran Kurdakul, Alpay Kabacalı'dan sonra 2001–2005 yılları arasında dört buçuk yılı aşkın bir süre dünyanın en büyük yazar örgütü Uluslararası P.E.N Kulüpleri Federasyonu Türkiye Merkezi'nin dokuzuncu Genel Başkanlığını üstlenmiş olması ve bu kurumdaki uluslararası başarılarıyla da tanınıyor.

Üstün Akmen, Mart 2006'dan ölümüne dek bu yana UNESCO'nun saygın sivil toplum kuruluşlarından Uluslararası Tiyatro Eleştirmenleri Birliği Türkiye Merkezi'nin Genel Başkanlığı'nı sürdürdü.

"Afife Tiyatro Ödülleri", "tiyatro...tiyatro Dergisi Tiyatro Ödülleri", "İsmet Küntay Tiyatro Ödülleri", "Terakki Vakfı Gençlik Tiyatroları Festivali Ödülleri", "Lions Tiyatro Ödülleri", "Dil Derneği Kerim Afşar Ödülleri"nde jüri üyeliklerinde/başkanlıklarında bulundu.

2006 yılından ölümüne dek "Sadri Alışık Tiyatro Oyuncu Ödülleri" Seçici Kurulu Başkanlığı görevini üstlendi. Akmen 30 Ekim 2015 tarihinde geçirdiği kalp krizi sonucu öldü.^[1] Cenazesi Karacaahmet Mezarlığı'na defnedildi.^[2]

Çeşitli ödül ve başarıları[değiştir | kaynağı değiştir]

"International Theatre Instute-İTİ" (Uluslararası Tiyatro Enstitüsü)'ın "The World Of Theatre" başlıklı kitabında Türk Tiyatrosu'nun 2007-2008 dönemini değerlendirmesi yayımlandı. 2010 yılında Dario Fo, 2011 yılında Roberto Tessari, 2012 yılında Miguel Romero Esteo tarafından kaleme alınan Dünya Commedia Dell'Arte Günü bildirilerine 2013 yılında onun mesajı eklendi. 2420. Bölge Rotary Kulüpleri'nin önerisi üzerine 1995 yılında Rotary International tarafından yöresine, yurduna, ulusuna ve dünyaya sahip çıkanlardan olduğu gerekçesiyle "Paul Harris Dostluk Ödülü"ne; 2001 yılında mesleğindeki yüksek başarısı ve bunu toplumla paylaşması nedeniyle Rotary Bebek Kulübü tarafından "Yılın Meslek Hizmet Ödülü"ne; işini ve mesleğini topluma hizmet fırsatı görerek kesintisiz olarak, yılmadan büyük bir ciddiyet, özveri ve sevgiyle gerçekleştirdiği gerekçesiyle 2011 yılında Süleymaniye Rotary Kulübü tarafından "Üstün Hizmet Ödülü"ne değer görüldü.

2008 yılında "Anadolu'ya Yüzünü Dönen Tiyatro Eleştirmeni/Aydın Üstüntaş Ödülü"ne; 2010 yılında ulusal kültürümüzü korumayı, yaşatmayı ve bu yolla çağdaş kültüre ulaşmayı ilke edinmiş Troya Folklor Araştırmaları Derneği'nin, bu yönde emeği geçmiş, yıllarını kültürümüzü araştırmaya, zenginleştirmeye, gelecek kuşaklara aktarmaya adamış; uğraşlarını ve başarılarını çeşitli alanlarda sergileyerek; çağdaş, demokratik, laik kültürümüzün oluşumuna katkıda bulunmuş bilim insanı, sanatçı ve kurumlara her yıl geleneksel olarak verdiği ödüle değer görüldü.

2011 yılının Mayıs ayında, kendisine Hacettepe Üniversitesi Ankara Devlet Konservatuvarı Tiyatro Anasanat Dalı Başkanlığı'nca, Türk tiyatrosunun usta ismi Cüneyt Gökçer anısına düzenlenen "75. Yıl Cüneyt Gökçer-En İyi Tiyatro Eleştirmeni Ödülü" verildi. Aynı yıl, Saint Peterburg'daki Avrupa Tiyatro Festivali'nde Türkiye'yi temsil etti.

50. yazarlık yılı, 10. Pera Festivali etkinliklerinden biri olarak 22 Kasım 2011'de Beyoğlu Küçük Sahne'de kutlandı.

Birçok sosyal kulüp, vakıf ve dernek, valilikler, kamu kuruluşları, okullar, üniversiteler, sendikalar ve belediyeler ile özel ve amatör tiyatrolar tarafından verilmiş olan başarı belgesi, katılım belgesi, teşekkür belgelerine sahiptir. Kendisi, Ordu ilinin tanıtımı için özveriyle yapmış olduğu gönüllü çabalarından dolayı Ordu Belediye Meclisi'nin 8 Mart 2013 tarihli toplantısında aldığı kararla fahri hemşehri ilan edilmiştir.

2014 yılında Türkiye Gazeteciler Cemiyeti tarafından Burhan Felek Basın Hizmet Ödülü'ne layık görüldü.

1. Tiyatro Oyuncu Ödülleri Seçici Kurulu ise; Üstün Akmen'in tiyatro, opera, bale, senfoni üzerine yazdığı yazıları, Türkiye'de gösterdiği aydın duyarlılığını herkese örnek teşkil etmesi gereken bir davranış biçimi olarak değerlendirmiş ve kendisine "2014 Özel Teşekkür Ödülü"ne değer görmüştür.

Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• Çarşafın Gizlediği Dişilik, Yalçın Yayınları, Ağustos 1992, ISBN 975-488-025-5
• Suçsuz Laleler, Milliyet Yayınları, Sonbahar 1996, ISBN 9753252829
• Bir Günlük Dost, Cumhuriyet Kitapları, Ekim 1998, ISBN 975-7720-55-0
• Kör Bakkalın Gözleri "Senfonik Bir Öykü", Aksoy Yayıncılık, Ekim 1999, ISBN 978-975-312-713-4; 2. Baskı Haziran 2000 ISBN 975-312-271-3; 3. Baskı Ekim 2011 ISBN 978-998-987-846-6
• Yarim Nereyi Mesken Tuttun "Öyküsel Duygusallık", Aksoy Yayıncılık, Kasım 2000, ISBN 978-975-324-334-6
• Veee Perdeee, 1999 / 2000 Sezonu Tiyatro Eleştiri, Opera, Bale Eleştiri ve Değerlendirmeleri Cumhuriyet Kitapları, Kasım 2000, ISBN 978-975-6747-19-3
• Üçüncü Zil 2000 / 2001 Sezonu Tiyatro Opera, Bale Eleştiri / Değerlendirmeleri Eleştiri ve Değerlendirmeleri, Broy Yayınları, Ekim 2001, ISBN 975-398-036-1
• Maskenin Öteki Yüzü 2001 / 2002 Sezonu Tiyatro, Opera, Bale Eleştiri ve Değerlendirmeleri, Broy Yayınları, Kasım 2002, ISBN 978-975-398-043-2
• Provasız Hayat, Epsilon Yayınları, Şubat 2005, ISBN 975-331-707-7
• Bay Kuş "Denemeler", Evrensel Basın Yayın, Nisan 2008, ISBN 978-975-6106-85-3
• Yüzde 100 Tiyatro, 2009 / 2010 Sezonu Tiyatro, Opera, Bale Eleştiri ve Değerlendirmeleri Mitos-Boyut Yayınları, Ekim 2010, ISBN 978-975-778-591-1
• Tiyatroda Ayna Var, 2010 / 2011 Sezonu Tiyatro, Opera, Bale Eleştiri ve Değerlendirmeleri Artshop Yayınları, Ekim 2011,ISBN 978-989-889-748-0
• Yazı Uçtu Sahneye Kondu, 2011 / 2012 Sezonu Tiyatro, Opera, Bale Eleştiri ve Değerlendirmeleri, Mitos-Boyut Yayınları, Ocak 2013, ISBN 978-605-446-583-5
• Koltuk Tozu, 2012 / 2013 Sezonu Tiyatro, Opera, Bale Eleştiri ve Değerlendirmeleri, Mitos-Boyut Yayınları. Ekim 2013. ISBN 605-512-7-176
• Özdemir Abi'me Mektuplar, 2013 / 2014 Sezonu Tiyatro, Opera, Bale Eleştiri ve Değerlendirmeleri, Mitos-Boyut Yayınları. Kasım 2014. ISBN 978-605-512-758-9

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel

Genel

• Tanzimat'tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi. 1 (3. bas.). İstanbul: YKY. Mart 2010. s. 67. ISBN 9789750805684. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Bir eleştiri yazısı28 Kasım 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Vikisöz'de Üstün Akmen ile ilgili sözler mevcuttur.