Yavuz Özkan, (d. 21 Temmuz 1942, Yozgat - ö. 21 Mayıs 2019, İstanbul) Türk sinema yönetmeni, senarist ve yapımcı.^[1] Yavuz Özkan, Türkiye'de "auteur sineması"nın en önemli temsilcilerinden biridir.^[2]

Sinema hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Yavuz Özkan, 1962 - 1965 arasında Kütahya'daki bir madende işçi olarak çalıştıktan sonra 1966'da dergi yayıncılığına başladı. Bu dönemde hikâye yazmaya başlayan Özkan, Kocaeli Tiyatrosu'nun kurucuları arasında yer aldı.^[3]

Özkan, 1970’li yıllarda kısa filmler çekerek ve film senaryoları yazarak sinemaya adım attı. 1978 ve 1979’da Türkiye işçi sınıfının mücadelesini Maden ve Demiryol başlıklı filmleriyle beyaz perdeye taşıdı. Başrollerinde Cüneyt Arkın, Tarık Akan ve Hale Soygazi'nin yer aldığı Maden, 1978 Antalya Altın Portakal Film Festivali'nde en iyi film ödülünü aldı.

1980’de Paris’e giden usta sanatçı, burada da bir Fransız kanalı için, Sevgiliye Mektuplar ve Son Savaşçı başlıklı iki televizyon filmi yazdı ve yönetti. Philippe Nuil'in yönettiği Suyun Altındaki Ağaç başlıklı filmde de oyuncu olarak kamera karşısına geçti.

1987'de Türkiye'ye dönen Yavuz Özkan, 1991 yılında iki arkadaşıyla birlikte Türkiye Sinema ve Audiovisuel Kültür Vakfı'nı kurdu. Vefatına kadar buradaki disiplin kurulu üyeliğine devam etti.^[4]

1995'te Z-1 Film Atölyesi'ni kuran Yavuz Özkan, sinemacılar, akademisyenler, felsefeciler, edebiyatçılar ve iletişimcilerden oluşan 33 kişilik bir kadroyla parasız sinema eğitimi vermeye başladı.^[5]

Özkan, yaşamı boyunca aralarında Filim Bitti, Yengeç Sepeti, Bir Kadının Anatomisi ve Hayal Kurma Oyunları gibi filmlerin da bulunduğu toplam 44 sinema filmi yönetti. Son filmi 2010'da senaryosunu da yazdığı İstanbul'da Aşk oldu.

Yavuz Özkan, 21 Mayıs 2019 tarihinde tedavi gördüğü hastanede organ yetmezliğine bağlı olarak öldü.^[6] Kabri Zincirlikuyu Mezarlığı’ndadır.^[7]

Sansürle mücadelesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Yavuz Özkan’ın sansürle mücadelesi 1977 yılında başladı. O yıl hükümet tarafından kurulan sansür kurulunun getirdiği yasaklara karşı Ankara’ya kadar yürüyerek yasakları protesto etme önerisini dile getirdi.^[8] 5 Kasım 1977 tarihinde İstanbul’da başlayıp, 7 Kasım tarihinde Ankara’da sona ermesi planlanan yürüyüşün düzenleme komitesi Cüneyt Arkın, Tarık Akan, Hakan Balamir ve Semra Özdamar’dan oluşuyordu. Yaklaşık 400 sinemacının katılımıyla başlayan yürüyüş Ankara'da Tandoğan Meydanı’nda bir mitingle son buldu.^[9]

1978 yılında Maden filminin sansürlenmek istemesi üzerine Antalya Altın Portakal Film Festivali'nden çekilmeye karar verdi. Tartışmalar sonrası film festivalde sansürsüz gösterildi ve en iyi film ödülünü aldı.^[10]

1979 yılında, sansür kurulu tarafından yasaklanan Maden için, Emek Sineması’nda filmin sansürsüz kopyasıyla bir gösterim gerçekleştiren Özkan, para ve hapis cezasına çarptırıldı. Yönetmen, bunun üzerine Danıştay’a başvurarak yürütmeyi durdurma kararı aldırdı ve filmini sansürsüz olarak gösterime sokmayı başardı.

1979’da gerçekleşen 16. Altın Portakal Film Festivali ise Antalya Belediyesi tarafından iptal edildi. İptalin sebebi, sansür kurulunun, festivale katılan Demiryol filmi ile birlikte, Ömer Kavur’un Yusuf ile Kenan ve Yavuz Pağda’nın Yolcular başlıklı filmlerini yasaklamasıydı.^[11] 1979 festivalinin ödülleri, 32 yıl sonra 2011 Antalya Altın Portakal Film Festivali kapsamında Altın Portakal'ın Geç Gelen Ödülleri başlığı altında sahiplerine teslim edildi. Demiryol ve Yusuf ile Kenan en iyi film ödülüne layık görüldü ve ödülü paylaştı.^[12][13]

Hayatı boyunca sansürle mücadele eden Özkan’ın, 2015 yılında düzenlenen 34. Uluslararası İstanbul Film Festivali’nde Bakur filminin yasaklanması üzerine başlatılan protesto kampanyasında da imzası vardı.^[14][15]

Filmografisi^[16][değiştir | kaynağı değiştir]

Yönetmen olarak[değiştir | kaynağı değiştir]

Senarist olarak[değiştir | kaynağı değiştir]

Yapımcı olarak[değiştir | kaynağı değiştir]

• 1978: Maden
• 1979: Demiryol
• 1987: Yağmur Kaçakları
• 1988: Umut Yarına Kaldı
• 1989: Filim Bitti
• 1990: Büyük Yalnızlık
• 1991: Ateş Üstünde Yürümek
• 1995: Bir Kadının Anatomisi
• 1997: Bir Erkeğin Anatomisi

Oyuncu olarak[değiştir | kaynağı değiştir]

• 1971: Kara Gün
• 1972: Aşka Susayanlar: Seks ve Cinayet
• 1972: Bir Garip Adam
• 1972: Cehennemin Beş Delisi
• 1974: 2x2=5
• 1977: Yıkılmayan Adam
• 1985: L'arbre sous la mer
• 1988: Umut Yarına Kaldı

Ödülleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• 1978: 15. Altın Portakal Film Festivali - En İyi Film - Maden
• 1979: 16. Altın Portakal Film Festivali - En İyi Film - Demiryol (2011'de "Altın Portakal'ın Geç Gelen Ödülleri" olarak verildi)
• 1979: 16. Altın Portakal Film Festivali - Altın Portakal En İyi Yönetmen Ödülü - Demiryol (2011'de "Altın Portakal'ın Geç Gelen Ödülleri" olarak verildi)
• 1990: 3. Ankara Film Festivali - En İyi 3. Film - Filim Bitti
• 1991: 28. Altın Portakal Film Festivali - Halk Jürisi En İyi Film - Ateş Üstünde Yürümek
• 1991: 28. Altın Portakal Film Festivali - En İyi 2. Film - Ateş Üstünde Yürümek
• 1991: 28. Altın Portakal Film Festivali - En İyi Yönetmen - Ateş Üstünde Yürümek
• 1992: 29. Altın Portakal Film Festivali - Halk Jürisi Ödülü - İki Kadın
• 1993: 12. Uluslararası İstanbul Film Festivali - En İyi Ulusal Film - İki Kadın
• 1993: 12. Uluslararası İstanbul Film Festivali - En İyi Yönetmen - İki Kadın
• 1993: 13. Uluslararası İstanbul Film Festivali - En İyi Ulusal Film - İki Kadın
• 1993: 5. Ankara Uluslararası Film Festivali - Seçiciler Kurulu Özel Ödülü - İki Kadın
• 1993: 5. Ankara Uluslararası Film Festivali - En İyi Yönetmen - İki Kadın
• 1993: 7. Altın Koza Film Festivali - En İyi 2. Film - İki Kadın
• 1993: İskenderiye Film Festivali - En İyi Senaryo - İki Kadın
• 1994: 13. Uluslararası İstanbul Film Festivali - En İyi Ulusal Film - Bir Sonbahar Hikâyesi
• 1994: 31. Altın Portakal Film Festivali - En İyi Film - Yengeç Sepeti
• 1994: 31. Altın Portakal Film Festivali - En İyi Yönetmen - Yengeç Sepeti
• 1994: 6. Ankara Uluslararası Film Festivali - En İyi Film - Bir Sonbahar Hikâyesi
• 1994: 6. Ankara Uluslararası Film Festivali - En İyi Senaryo - Bir Sonbahar Hikâyesi
• 1994: 6. Ankara Uluslararası Film Festivali - En İyi Yönetmen - Bir Sonbahar Hikâyesi
• 1994: 8. Altın Koza Film Festivali - En İyi Film Ödülü - Bir Sonbahar Hikâyesi
• 1994: İskenderiye Film Festivali - En İyi Senaryo - Bir Sonbahar Hikâyesi
• 1995: 14. Uluslararası İstanbul Film Festivali - Fibresci Mansiyon Ödülü - Yengeç Sepeti
• 1995: 28. Sinema Yazarları Derneği Ödülleri - En Başarılı 2. Film - Yengeç Sepeti
• 1995: 32. Altın Portakal Film Festivali - En İyi 3. Film - Yengeç Sepeti
• 1995: 32. Altın Portakal Film Festivali - Belgin Doruk Özel Ödülü - Bir Kadının Anatomisi
• 2004: 41. Altın Portakal Film Festivali - Halk Jürisi En İyi Film Ödülü - Hayal Kurma Oyunları
• 2005: 12. Altın Koza Film Festivali - Halk Jürisi Ödülü - Hayal Kurma Oyunları

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• IMDb'de Yavuz Özkan 8 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• SinemaTürk'te Yavuz Özkan 9 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• TSA'de Yavuz Özkan 8 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Z1 Film Atölyesi internet adresi 5 Temmuz 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.