Yakın Doğu Amerikan Yardım Heyeti, (ing: American Committee for Relief in the Near East-ACRNE) ismini 1918'den sonra almış olan Amerikan Ermeni ve Suriye Yardım Heyeti (ing: American Committee for Armenian and Syrian Relief) adı altında başlayan ve kısaca Yakın Doğu Yardım/ Muavenet Heyeti (Near East Relief) olarak bilinen ve I. Dünya Savaşı sırasında kurulan yardım organizasyonudur.^[1]

Misyon ve Odak Noktası[değiştir | kaynağı değiştir]

Kuruluş güncel olarak misyonunda şunları belirtmektedir:

Yakın Doğu Vakfı (The Near East Foundation-NEF); eğitim, toplumsal organizasyon ve iktisadi kalkınma aracılığıyla Afrika ve Orta Doğu'da daha sürdürülebilir, müreffeh ve kapsayıcı topluluklar oluşturmaya yardımcı olmaktadır.

Vakıf; Lübnan, Ermenistan, Ürdün, Mali, Fas, Filistin, Senegal, Sudan ve Suriye olmak üzere dokuz ülke de çalışmaları olan aktif bir sivil toplum kuruluşudur. Bu ülkelerde belli başlı dezavantajlı sosyal gruplarla çalışır. Bu bölgelerin tamamında sürdürülebilir tarım, mikro işletmelerin geliştirilmesi, kadınların güçlendirilmesi, yurttaşlık eğitimi ve barış inşası alanında atılan adımlarla on binlerce savunmasız insanın hayatını iyileştirmeye odaklanır ve yerel ortaklarla çalışır.

Organizasyon faaliyetlerini, "Bilgi, Ses ve Yatırım" olarak adlandırdıkları yaklaşım ya da bir tür felsefeye dayandırmaktadır. Bu yaklaşıma göre topluluklar ve ülkelerin gelişiminde aktif bir rol oynamak için insanların fırsatlara ve araçlara ihtiyaç vardır. Bu doğrultuda vatandaşları topluma kazandırmak için bilgi sağlamak, temsili olmayan toplulukların sesi olmak, savunmasız kişilerin iş öğrenmesi ve fakirlikten kurtulması için mikro krediler sağlamak bu yaklaşıma hizmet etmektedir.^[2]

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Örgüt, Birinci Dünya Savaşı esnasında İttihat ve Terakki hükûmetince tehcir edilen Ermenilere yiyecek, giyecek, sağlık hizmetleri gibi konularda acilen yardım amacıyla ortaya çıkmış bir Amerikan kuruluşudur. Örgütün kuruluşunda Amerikan Board'a bağlı çalışan misyonerlerin ve alt komitelerinin etkisi büyüktür. Özellikle tehcir esnasında bölgede görev yapan Amerikan Board'a bağlı kişilerin gönderdikleri raporlar buna katkı sunmuştur. Bu raporlardan en önemlisi, William Peet tarafından 1915 yılında gönderilmiştir. Kuruluşa giden süreçte asıl katkıyı, ABD İstanbul Büyükelçisi Henry Morgenthau'nun hazırladığı rapor sağlamıştır. Raporda Ermeni ırkının yok olma noktasına geldiğini ve bu insanlara yardım toplayacak bir komitenin gerekliliğini ifade etmiştir. Morgenthau'nun resmi bir devlet yetkilisi olması raporun Amerikan yetkililerce dikkate alınmasını sağlamıştır.

American Board'ın dış işlerinden sorumlu James Levi Barton, İstanbul Amerikan Kız Koleji mütevelli heyeti başkanı Charles R.Crane ve Osmanlı'da görev yapan misyonerlerle ilişkiler kuran ve Wodroov Wilson'un yakın arkadaşı olan Cleveland Hoadley Dodge 16 Eylül 1915 tarihinde bir araya gelerek Ermenilere Yardım Komitesi (Armenian Relief Committee)'ni kurmuşlardır. Komitenin ilk toplantısında yardım için $60.000 dolar toplanmıştır. Bu para dağıtım için büyükelçi Morgenthau'ya emanet edildi. Bağış toplama ve doğrudan iletme hususunda C.H. Dodge öncülük etmiştir. Komite daha sonra Amerika'da farkındalık yaratmak adına birçok bağış kampanyası düzenlemiştir.

Yine 1915 yılı içerisinde Filistin-Suriye Yardım Heyeti ve İran Yardım Heyeti olmak üzere iki tane daha komite kurulmuştur. Bu üç komite daha etkin olabilmek adına Kasım 1915'te Amerikan Ermeni ve Suriye Yardım Komitesi (American Committee for Armenian and Syrian Relief) adıyla birleştirilmiştir. Ağustos 1919'da ise komite tekrar isim değişikliğine gitti ve Yakın Doğu Yardım Heyeti (Near East Relief-NER) adını aldı.

1915-1930 yılları arasında Anadolu, Kafkasya, Suriye ve Yunanistan'ı içine alan geniş bir coğrafyada çalışmalar yürütülmüştür. Bu yıllar arasında $110 milyon dolar bağış toplandı. Bu para bugün $1.25 milyar dolara denk gelmektedir. Bu bağışlarla birçok yetimhane, okul, gıda dağıtım merkezi inşa edilmiştir.

1930'a gelindiğinde ise NER, kuruluşun odak noktasında değişikliğe gitmiştir. Acil yardım yerine artık uzun vadede sosyal ve ekonomik kalkınma odaklı bir değişikliğe gidildi ve Yakın Doğu Vakfı (Near East Foundation) olarak yeniden adlandırıldı.^[1][3][4]

1915-1930 Yılları Arası Faaliyet Alanları[değiştir | kaynağı değiştir]

Yardım bölgeleri dört ana bölgeye ayrılmaktaydı. Bunlar: İstanbul, Suriye-Halep, İran ve Kafkasya'dır.

Birinci bölge olan İstanbul bölgesi Anadolu'yu da kapsamaktaydı. Merkez üs olan İstanbul bölgesi de dört ana üsse ayrılmıştır:^[5]

• Rum ve Ermenilerin yaşadığı bir bölge olması nedeniyle Samsun,
• Amerika'dan gelen malzemelerin giriş yeri olan İzmir,
• Ermenilerin geçiş noktasında bulunduğu için Halep ve Harput.

Tehcir sonrası Ermeni topraklarına yakın olması nedeniyle Iğdır da üs haline getirilmiştir. Örgüt, Ermeni sevk ve iskanı sonrası hedef kitlesini birçok defa değiştirmiştir.

İkinci bölge ise Kafkasya idi. Bölge Ermenistan ile Gürcistan'ın bir bölümünü kapsamaktaydı.

Suriye bölgesi ise Suriye- Filistin kıyı hattını ve doğu Halep'i kapsamaktadır ve merkezi Beyrut'tur.

İran Bölgesi ise Kuzey İran ve Mezopotamya sahasını kapsamaktaydı. 1923'ten sonra faaliyet alanları Suriye, Yunanistan ve Ermenistan olarak değişikliğe uğramıştır.^[6]

Mondoros Ateşkes Antlaşması'nın imzalanması sonrası heyetin Anadolu'daki faaliyetleri yoğunlaşmıştır. Savaş sonrası bölgeden bilgi sağlayabilmek adına özel komisyon oluşturulmuştur. 1918-1919 arası Osmanlı hükûmeti, NER faaliyetlerine karşı çıkmamış ve takip etmiştir. NER çalışanları işgal bölgelerinde ihtiyaç sahiplerine yardım dağıtmış ancak Ermenilere daha çok yardım ettikleri hususunda eleştirilmiştir. Bu eleştirilere karşı yardımların ihtiyaç sahiplerine gittiğini beyan etmişlerdir. Osmanlı hükûmeti ile problem yaşamadılar ancak Ankara hükûmeti ile araları çok sıcak olmamıştır.^[7]

Örgüt özellikle yetim çocukların bakımını önemsemiştir. 229 yetimhanede toplam 54.000'in üzerinde çocuğun ihtiyaçları karşılanmıştır. Yine sağlık hizmetleri de önemsenmiştir. Dört ana bölgede toplam 63 tane hastane açılmıştır.^[8]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

ABD merkezli bir kuruluş ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.