Yılan Yaşadığı dönem aralığı: 94-0 myö Üst kretase-Günümüz[1]  PreЄ Є O S D C P T J K Pg N
Platyceps najadum
Biyolojik sınıflandırma
lem: Animalia Şube: Chordata Sınıf: Reptilia Takım: Squamata Alt takım: Serpentes Linnaeus, 1758
Sınıflandırma
Metne bakınız.

Yılanlar (Latince: Serpentes), Pullular (Latince: Squamata) takımına ait uzun, ayaksız etçil sürüngenlerdir.

Serpentes alt takımının üyeleri, ayaksız kertenkelelerden dış kulakların ve göz kapaklarının olmayışı ile ayırdedilirler. Bütün pullular gibi yılanlar da, vücudu üst üste binen pullarla kaplı ektotermik amniyot omurgalılardır. Çoğu yılan türü, ataları olan kertenkelelerinkinden çok daha fazla eklemi olan bir kafatasına sahiptir. Bu yılanlara son derece hareketli çeneleriyle kendi kafasından daha büyük avları yutma imkânı verir. Dar vücutlarına uygun bir şekilde yerleşebilmesi için yılanların çift organları (böbrekler gibi) yan yana yerine biri diğerinin üstünde görünür ve çoğu bir tane işlevsel akciğere sahiptir. Bazı türler, kloakın her iki tarafında artakalan bir çift pençeyle birlikte pelvik kemere sahiptir.

Yılanlar Antarktika ve çoğu ada dışında dünyanın her yerinde bulunur. 520 cins ve 3900'ün üzerinde türü kapsayan tanımlanmış on beş familyası bulunmaktadır.^[2][3] Büyüklük aralığı 10 cm uzunluğundaki küçücük Leptotyphlops carlae türünden 7.6 metre uzunluğa erişebilen pitonlar ve anakondalara kadar değişiklik gösterir. Son keşfedilen Titanoboa cinsinin fosili 15 metre uzunluğundaydı. Yılanların Kretase döneminde hem kazıcı hem de sucul kertenkelerden evrimleştiği düşünülmektedir. Modern yılanların çeşitlenmesi ise Paleosen dönemde oldu. Yılanların Türkiye'de 47 türü bulunur.

Çoğu yılan zehirsizdir ve zehirli yılanlar da zehirlerini öncelikli olarak savunma amacından çok avı kontrol altına almak ve öldürmek için kullanırlar. Bazıları insanlarda acılı yaralanmalara ve ölüme sebep olabilecek denli güçlü zehire sahiptirler. Zehirsiz yılanlar da avlarını ya canlı olarak yutarlar ya da sıkarak öldürürler. Amatörler için yılanları görünüşüne göre zehirli zehirsiz olarak nitelendirmek zor olup onlardan uzak durmak ya da bir profesyonel ile yaklaşmak gerekir.

Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkçedeki yılan kelimesinin kökeni Çincede aynı anlama gelen "lung" kelimesidir.^[4]

Evrim[değiştir | kaynağı değiştir]

Ağacın evrimsel dallanma zamanlarını değil sadece akrabalıkları gösterdiği dikkate alınmalıdır.^{[kaynak belirtilmeli]} |} Yılanların fosil kayıtları göreli olarak zayıftır, çünkü yılan iskeletleri genellikle küçük ve kırılgan olduğundan fosilleşme nadiren görülür. Yine de Güney Amerika ve Afrika'da henüz günyüzüne çıkarılan kertenkele benzeri iskeletsel yapılarla 150 milyon yaşındaki türler kolaylıkla yılan olarak tarif edilebilmektedir.^[5]:11 Karşılaştırmalı anatomi temelinde yılanların kertenkelerin soyundan geldiğine dair konsensus bulunmaktadır.^[5]:11[6] Fosil kanıtları yılanların varan gibi çukur kazan kertenkelelerden veya Kretase dönemindeki buna benzer bir gruptan evrimleştiğini göstermektedir.^[7] İlkel bir fosil yılan Najash rionegrina, sakrumlu ve tamamen karasal olan iki bacaklı bir çukur kazan hayvandı.^[8] Bu varsayımsal ataların günümüzdeki bir benzeri, yarı sucul olmasına rağmen Borneo'nun kulaksız monitör kertenkelesi Lanthanotus'dur.^[9] Toprak altı formları, çukur kazmak için gelişmiş ve dış uzuvlarını kaybetmiş vücutlara evrimleşmiştir.^[9] Bu hipoteze göre, şeffaf, kaynaşmış göz kapakları ve dış kulakların kaybolması gibi özellikler, korneaların çizilmesi ya da kulakların toprakla dolması gibi toprak altı zorluklarının üstesinden gelebilmek üzere evrimleşti.^[7][9] Bazı ilkel yılanların arka ekstremitelere sahip oldukları bilinmektedir, ancak bunların pelvis kemikleri, omurgaya doğrudan bir bağlantıdan yoksundur. Najash'tan bir miktar daha eski olan Haasiophis, Pachyrhachis ve Eupodophis gibi fosil türlerinde arka ekstremiteler görülmüştür.^[10] Modern yılanlar arasındaki ilkel gruplar, pitonlar ve boaların işlevini yitirmiş arka ekstremiteleri (çiftleşme esnasında kavramaya yarayan pelvis çıkıntısı) bulunur.^[5]:11[10] Leptotyphlopidae ve Typhlopidae pelvik kemerden arta kalanların bulunduğu diğer gruplardır. Bu kısımlar bazen sert bir çıkıntı gibi görünür. Ön ekstremitiler hiçbir yılanda bulunmaz ve bunların kaybolması ekstremiti morfojenezini kontrol eden Hox genlerindeki evrimle ilgilidir. Yılanların ortak atasının aksiyal iskeleti, diğer çoğu tetrapod gibi, servikal (boyun), torasik (göğüs), lomber (alt sırt), sakral (pelvis) ve kaudal (kuyruk) omurga gibi bölgesel olarak özelleşmiş yapılara sahipti.

Günümüze kadar gelen gruplara filogenetik bir genel bakış Modern yılanlar Scolecophidia   Leptotyphlopidae       Anomalepididae     Typhlopidae       Alethinophidia   Anilius   Core Alethinophidia Uropeltidae   Cylindrophis       Anomochilus     Uropeltinae       Macrostomata Pythonidae   Pythoninae     Xenopeltis     Loxocemus     Caenophidia   Colubroidea     Acrochordidae     Boidae   Erycinae     Boinae     Calabaria       Ungaliophiinae       Tropidophiinae         Genel bilgiler[değiştir | kaynağı değiştir] Yılanlar omurgalıdır, genellikle üç metre öteyi göremezler. Koku almada burun deliklerini değil dillerini kullanırlar. Uzun ve çatallı dillerinin her iki ucu havadan ve yerden gelen kimyasal kokuları alır. İçeri çekildiğinde dil ucundaki kokular damaktaki jakobson organında duyu haline dönüştürülür. Engerek yılanları zehirledikleri avının izini dilleriyle takip ederler ve ölüsünü bularak yutarlar. Yılanların burun delikleri, ağız kapalıyken alt çenedeki hava borusunun üzerine geldiğinden ağızlarını açmadan solunum yaparlar. Avlarını yutarken ağız açık olduğundan burun deliklerinin hava borusuyla ilgisi kesilir. Böyle zamanlarda, vücutlarında bulunan hava torbalarındaki yedek havadan faydalanırlar. Çoğu yılanın sadece sağ akciğeri gelişmiş, diğeri adeta kaybolmuştur. Boa ve piton yılanlarında sol akciğerler küçüktür. İri avların yutulması uzun sürdüğü zaman ağız tabanında bulunan soluk borusunun girişi ağızdan dışarı çıkarılabilir. Bu özellik büyük hayvanları yemek için bir adaptasyondur, yılana ağız dolu olduğunda dahi nefes alma imkânı sağlamaktadır. Yılanlar dış kulakları olmadığından uzun zaman sağır zannedilmiştir. Aslında çeneleriyle kulakları arasında kemik bağlantıları olduğundan, üzerinde bulundukları toprağın yansıttığı sarsıntıları kolayca işitirler. Çenesini yere koyan çıngıraklı bir yılan çok uzaktan gelen bir atın ayak seslerini bile kolayca duyabilir. Yılanların bulunabildiği arâzilerden geçen bir insan, gürültülü ayak darbeleriyle yürüdüğünde hiçbir yılana rastlamaz. Bazı yılanların göz ve burunları arasında ince zarlı iki çukur bulunur. Bunlar, sıcak kanlı hayvanların vücutlarından yayılan ısı dalgalarını (infrared) tespit ederler. Bunların sayesinde avlarını karanlıkta bile bularak takip ederler. Yılan zehiri av etini eritmeye yarayan kuvvetli bir sindirim sıvısıdır. Zehirsiz yılanlarda bile zehirli olan kuvvetli bir sindirim sıvısı vardır. Ağızlarına parmak sokulduğunda veya dişlendiğinde tükürüklerinden dolayı yanma ve şişme yapar. Dişleri sökülen zehirli yılanlarda dişler tekrar sürer. Yılanların renkleri ve boyları çeşitlidir. Zehirli yılanların başları üçgen ve kuyrukları küt olduğu söylenirse de bunlar kesin belirtiler olamaz. Her yılanı zehirli kabul ederek onlardan sakınmak gerekir. Üreme[değiştir | kaynağı değiştir] Yılanlar yumurtlayarak ürerler. Yumurtalardan ergine benzer yavrular çıkar. Bunlar hemen başlarının çaresine bakarlar. Boa, anakonda ve engereklerin çoğu yavrularını doğurur. Bunlar gerçek doğum değildir. Yumurtalar ana karnında gelişip açıldığından doğum gibi görülür. Buna “ovoviviparite” denir. Gebelik süresi 2 aydır. Anadolu'da çiftleşen ya da çiftleşmeye hazırlanan yılanların erekte olmuş hemipenisleri çift yapılarından dolayı halk arasında sıklıkla "ayak" sanılarak "yılanların ayakları var"[11] inancının oluşmasına sebep olur. Sınıflandırma[değiştir | kaynağı değiştir] Üst familya: Booidea Aniliidae Anomochilidae Boidae Bolyeriidae Cylindrophiidae Loxocemidae Pythonidae Tropidophiidae Uropeltidae Xenopeltidae Üst familya: Typhlopoidea Anomalepididae Leptotyphlopidae Typhlopidae Üst familya: Colubroidea Acrochordidae Atractaspididae Colubridae Elapidae Hydrophiidae Viperidae Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir] Yılan ısırığı Yılan zehiri Zehirli yılan Yılan türleri listesi Notlar[değiştir | kaynağı değiştir] ^ Hsiang, Allison Y; Field, Daniel J; Webster, Timothy H; Behlke, Adam DB; Davis, Matthew B; Racicot, Rachel A; Gauthier, Jacques A (20 Mayıs 2015). "The origin of snakes: revealing the ecology, behavior, and evolutionary history of early snakes using genomics, phenomics, and the fossil record". BMC Evolutionary Biology. 15. doi:10.1186/s12862-015-0358-5. ISSN 1471-2148. PMC 4438441 $2. PMID 25989795.  ^ Serpentes. ITIS - Integrated Taxonomic Information System. (Erişim tarihi: 3 Aralık 2008) ^ Colubridae species list at the TIGR Reptile Database 10 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. 4 Aralık 2008 tarihinde erişildi. ^ Hancı, Hamit (Eylül-Ekim 2005). "Yılan Hikâyesi" (PDF). Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi (STED). 14 (8). Ankara: Türk Tabipleri Birliği. ss. VI. 9 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 12 Temmuz 2016.  ^ a b c Mehrtens JM. 1987. Living Snakes of the World in Color. New York: Sterling Publishers. 480 pp. ISBN 0-8069-6460-X. ^ Sanchez, Alejandro. "Diapsids III: Snakes". Father Sanchez's Web Site of West Indian Natural History. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2007.  ^ a b Mc Dowell, Samuel (1972). "The evolution of the tongue of snakes and its bearing on snake origins". Evolutionary Biology. Cilt 6. ss. 191-273.  ^ Apesteguía, Sebastián (Nisan 2006). "A Cretaceous terrestrial snake with robust hindlimbs and a sacrum". Nature. Cilt 440 (7087 bas.). ss. 1037-1040. doi:10.1038/nature04413. PMID 16625194. 18 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2007.  ^ a b c Mertens, Robert (1961). "Lanthanotus: an important lizard in evolution". Sarawak Museum Journal. Cilt 10. ss. 320-322.  ^ a b "New Fossil Snake With Legs". UNEP WCMC Database. Washington: American Association For The Advancement Of Science. 25 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2007.  ^ "Boğazlıyan TV: Ayaklı yılanın sırrı çözüldü (video görüntülü)". 30 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2012.  Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir] Photo Gallery of Snakes found in India21 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Snake Rescue and Reptile Protection in India 9 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Numerous articles from journals on snakes (mainly Australasian) 4 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Integrated Taxonomic Information System Serpentes EMBL Database 8 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. the Lancelet: "The serpent beguiles?" 6 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Explanation of the current controversy over snake origins in the Cretaceous The medicinal use of snakes in China 26 Eylül 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Poisonous snakes and lizards 23 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Snake Bites 2 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Outdoor emergency treatment from Survive Outdoors. Snake venom LD50 values Care of Snakes as pets 8 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. General information on many snake species in captivity6 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. From the Smithsonian Institute, lesson Plans and Research Guides for Reptile Study