Batı Şeria

Batı Şeria
Arapça: الضفة الغربية
İbranice: הגדה המערבית
Batı Şeria Arapça: الضفة الغربية; İbranice: הגדה המערבית
	Batı Şeria'nın Filistin Devleti'nin topraklarındaki konumu
Resmî dil(ler)	Arapça, İbranice
Resmî din	İslam, Yahudilik, Hristiyanlık
Yüzölçümü
• Toplam	5655 km2
Nüfus
• 2021 tahminî	2.949.246
• Yoğunluk	522/km2
Para birimi	Yeni İsrail şekeli (ILS); Ürdün dinarı (JOD)
Zaman dilimi	UTC +2 (Filistin Standart Zaman Dilimi); UTC 3+ (Filistin Yaz Saati)
Telefon kodu	+970
ISO 3166 kodu	PS
Günümüzdeki durumu	Filistin Devleti'nin bir parçası; Filistin enklavları kısmen Filistin Ulusal Yönetimi tarafından yönetilmektedir.; Uluslararası hukuğa göre yasa dışı sayılan İsrail işgali altında;

Batı Şeria (Cisürdün) (Arapça: الضفة الغربية‎, (ed-Diffa el garbiyya), İbranice: הגדה המערבית‎, (heagadah hema'ravit), Orta Doğu'da batı, kuzey ve güneyinde İsrail, doğusunda ise, Şeria nehri ve Lût Gölü ile çevrili bölgedir.

Osmanlı İmparatorluğu'nun dağılmasının ardından bölge Büyük Britanya yönetimindeki Filistin Mandası'nın bir parçası haline geldi. 1948 Arap-İsrail Savaşı'nın ardından Batı Şeria Ürdün tarafından ilhak edildi. 1967 yılında gerçekleşen, Altı Gün Savaşı'nda bölgeyi İsrail işgal etti. Bölgenin, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu ve Uluslararası Adalet Divanı tarafından İsrail işgali altında olduğu kabul edilmektedir. Batı Şeria, şu an itibarı ile Filistin Devleti kontrolündedir. Ancak Filistin Devleti bazı devletlerce tanınmadığı için^{[kaynak belirtilmeli]} Batı Şeria yönetimi, meşru olarak hiçbir devlete ait değilmiş gibi gösterilmektedir.

Yönetim[değiştir | kaynağı değiştir]

1995 yılında Yaser Arafat ve İzak Rabin arasında yapılan İkinci Oslo görüşmesinin ardından Batı Şeria A (yüzde 17), B (yüzde 24) ve C (yüzde 59) bölgeleri olarak üçe ayrıldı. A bölgesi tamamen Filistin Otoritesi'ne, B bölgesi Filistin Otoritesi ve İsrail'in ortak yönetimine ve C bölgesi de tamamen İsrail kontrolüne verildi. Filistin nüfusunun yüzde 98'i A ve B bölgelerinde yaşıyor.

Demografik yapısı[değiştir | kaynağı değiştir]

CIA World Factbook'a göre Batı Şeria'da yaklaşık 2,5 milyon Filistinli yaşamakta. Yine aynı kaynağa göre Batı Şeria'da 187.000, Doğu Kudüs'te ise 177.000 kadar İsrailli yerleşimci bulunmakta. 2006 yıllı verilerine göre nüfus artışı yüzde 3,06'dır. Nüfusun yüzde 75'i Sünni ağırlıklı olmak üzere Müslüman, yüzde 17'si Yahudi ve yüzde 8'i Hristiyan'dır.

İsrailli "Barış, Şimdi" örgütüne göre 2008 yılında Batı Şeria'da 1518 yeni Yahudi yerleşim birimi inşa edildi. Bu durum önceki yıla göre yüzde 60 oranında artış anlamına geliyor. Yerleşim faaliyetlerinin dondurulması, bölgede çözüme yönelik olarak yapılan uluslararası anlaşmalarda yer alan isteklerden biri.^[5]

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Bugün Batı Şeria olarak bilinen topraklar 1516 yılında Yavuz Sultan Selim döneminde Osmanlı topraklarına eklendi. I. Dünya Savaşı sonrasında Osmanlı İmparatorluğu'nun dağılmasının ardından Filistin Mandası'nın bir parçası olarak Britanya yönetimine geçti. 1947'de Birleşmiş Milletler Genel Kurulu Filistin'i Yahudiler ve Araplar arasında bölüştürmeye karar verdi. 1948'de İsrail'in kurulmasının ardından çıkan 1948 Arap-İsrail Savaşı'nda Batı Şeria Ürdün tarafından ele geçirildi ve 1950'de de ilhak edildi. 1967'de Altı Gün Savaşı'nda İsrail Batı Şeria'yı işgal etti. 1988 yılında Ürdün Batı Şeria üzerindeki iddialarından vazgeçti ve tüm haklarını Filistin Kurtuluş Örgütü'ne devretti.

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Coğrafi konumu: 32 00 Kuzey derecesi, 35 15 Doğu boylamı
Sınırları: Toplam 404 km.
Sınır komşuları: İsrail 307 km., Ürdün 97 km.
İklimi: Ilıman
Deniz seviyesinden yüksekliği: En alçak noktası, Ölü Deniz 408 m., en yüksek noktası, Tall Asur 1.022 m.
Doğal kaynakları: İşlenebilir topraklar
Arazi kullanımı: Tarıma uygun topraklar %27; otlaklar %32; ormanlık arazi %1; diğer: %40
Mülteci oranı: 3,29 mülteci/1.000 nüfus (2001 tahmini)
Bebek ölüm oranı: 21,78 ölüm/1.000 doğan bebek (2001 tahmini)
Ortalama hayat süresi: Toplam nüfus 72,28 yıl; erkeklerde 70,58 yıl; kadınlarda 74,07 yıl (2001 verileri)
Ortalama çocuk sayısı: 4,5 çocuk/1 kadın (2021 tahmini)

Diller[değiştir | kaynağı değiştir]

Arapça.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Batı Şeria ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ 2022 itibarıyla 670.000'den fazla İsrailli yerleşimci Batı Şeria'da yaşıyor; 2019 itibarıyla Doğu Kudüs'te yaklaşık 227.100 İsrailli yerleşimci yaşıyor.^[1]
^ Filistin Devleti 138 BM üyesi ülke tarafından tanınmaktadır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Batı Şeria". Merkezi İstihbarat Teşkilatı. 17 Ekim 2023. 19 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2021 – CIA.gov vasıtasıyla.
^ "Ban sends Palestinian application for UN membership to Security Council". United Nations News Centre. 23 Eylül 2011. 10 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2015.
^ "Mideast accord: the overview; Rabin and Arafat sign accord ending Israel's 27-year hold on Jericho and the Gaza Strip" 9 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Chris Hedges, New York Times, 5 May 1994.
^ Roberts, Adam (1990). "Prolonged Military Occupation: The Israeli-Occupied Territories Since 1967" (PDF). The American Journal of International Law. 84 (1): 85-86. doi:10.2307/2203016. JSTOR 2203016. 15 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Uluslararası toplum, hem sınır dışı etmelerin hem de yerleşimlerin uluslararası hukuka aykırı olduğu konusunda eleştirel bir bakış açısına sahip. Genel Kurul kararları, 1969'dan bu yana sınır dışı edilmeleri kınadı ve bunu son yıllarda ezici bir çoğunlukla yaptı. Aynı şekilde, yerleşim birimlerinin kurulmasından sürekli olarak üzüntü duymuşlar ve sayılarının hızla arttığı dönem boyunca (1976'nın sonundan bu yana) ezici bir çoğunlukla bunu yapmışlardır. Güvenlik Konseyi ayrıca sınır dışı edilmeleri ve yerleşimleri de eleştirdi; ve diğer kurumlar bunları barışa engel olarak ve uluslararası hukuka göre yasa dışı olarak değerlendirdi... Her ne kadar Doğu Kudüs ve Golan Tepeleri ilhak anlamına gelen eylemlerle doğrudan İsrail hukukunun altına alınmış olsa da bu iki bölge de görülmeye devam ediyor uluslararası toplum tarafından işgal edilmiş durumdadır ve uluslararası kuralların uygulanabilirliği açısından statüleri çoğu bakımdan Batı Şeria ve Gazze'ninkiyle aynıdır.
^ Yahudi Yerleşimleri Yayılıyor 28 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. TRT Haber. Erişim: 30 Ocak 2009

[2] 2022 itibarıyla 670.000'den fazla İsrailli yerleşimci Batı Şeria'da yaşıyor; 2019 itibarıyla Doğu Kudüs'te yaklaşık 227.100 İsrailli yerleşimci yaşıyor.^[1]

[3] Filistin Devleti 138 BM üyesi ülke tarafından tanınmaktadır.

[1] "Batı Şeria". Merkezi İstihbarat Teşkilatı. 17 Ekim 2023. 19 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2021 – CIA.gov vasıtasıyla.

[4] "Ban sends Palestinian application for UN membership to Security Council". United Nations News Centre. 23 Eylül 2011. 10 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2015.

[5] "Mideast accord: the overview; Rabin and Arafat sign accord ending Israel's 27-year hold on Jericho and the Gaza Strip" 9 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Chris Hedges, New York Times, 5 May 1994.

[6] Roberts, Adam (1990). "Prolonged Military Occupation: The Israeli-Occupied Territories Since 1967" (PDF). The American Journal of International Law. 84 (1): 85-86. doi:10.2307/2203016. JSTOR 2203016. 15 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Uluslararası toplum, hem sınır dışı etmelerin hem de yerleşimlerin uluslararası hukuka aykırı olduğu konusunda eleştirel bir bakış açısına sahip. Genel Kurul kararları, 1969'dan bu yana sınır dışı edilmeleri kınadı ve bunu son yıllarda ezici bir çoğunlukla yaptı. Aynı şekilde, yerleşim birimlerinin kurulmasından sürekli olarak üzüntü duymuşlar ve sayılarının hızla arttığı dönem boyunca (1976'nın sonundan bu yana) ezici bir çoğunlukla bunu yapmışlardır. Güvenlik Konseyi ayrıca sınır dışı edilmeleri ve yerleşimleri de eleştirdi; ve diğer kurumlar bunları barışa engel olarak ve uluslararası hukuka göre yasa dışı olarak değerlendirdi... Her ne kadar Doğu Kudüs ve Golan Tepeleri ilhak anlamına gelen eylemlerle doğrudan İsrail hukukunun altına alınmış olsa da bu iki bölge de görülmeye devam ediyor uluslararası toplum tarafından işgal edilmiş durumdadır ve uluslararası kuralların uygulanabilirliği açısından statüleri çoğu bakımdan Batı Şeria ve Gazze'ninkiyle aynıdır.

[7] Yahudi Yerleşimleri Yayılıyor 28 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. TRT Haber. Erişim: 30 Ocak 2009

[a]

[b]

[2]

[3]

[4]

[5]

[1]

West Bank anlamı nedir