Vytautas
Litvanya Büyük Dükü
Hüküm süresi	4 Ağustos 1392 – 27 Ekim 1430
Önce gelen	Skirgaila
Sonra gelen	Švitrigaila
Doğum	~1350 Senieji Trakai
Ölüm	27 Ekim 1430 Trakai
Defin	Vilnius Katedrali
Hanedan	Gediminids
Babası	Kęstutis
Annesi	Birutė

Vytautas (Litvanca: Vytautas Didysis (yardım·bilgi), Belarusça: Вітаўт, Türkçe: telâffuz- Vidôdēz Didizîs Lehçe: Witold Kiejstutowicz; 15. yüzyıldan itibaren "Görkemli, Muhteşem" unvanlarıyla anılmıştır; d. 1350 - 27 Ekim, 1430) Orta Çağ Litvanyası'nın en ünlü hükümdârlarından biri. Vytautas;(1392–1430) döneminde, Litvanya ve Rutenya'yı kapsayan Litvanya Büyük Dükalığı'nı yönetmiştir. Ayrıca Hrodna (1370–1382) ve Lutsk (1387–1389) prensliği yapmıştır. Hussites Krallığı döneminde ön plana çıkmıştır.^[1]

Çağdaş Litvanya'da Vytautas, önemli bir ulusal kahramanlık figürü olarak; 19. yüzyıldaki ulus geri dönüşünün zihinsel önderi olmuştur. Vytautas bugün de Litvanya'da en çok kullanılan erkek adlarındandır. Vytautas'ın 500. ölüm yıl dönümünde bir anma etkinliği olarak; ülkedeki bir üniversiteye Vytautas Magnus Üniversitesi adı verilmiştir. Dünya savaşları yıllarında; Litvanya'da birçok Vytautas anıtı yapılmıştır.

Güç mücadelesi[değiştir | kaynağı değiştir]

1377–1384[değiştir | kaynağı değiştir]

Vytautas'ın babası Kestutis ve amcası Algirdas'tı. Vytautas'ın tahta geçmesi kardeşler için bir güç mücadelesi yoktu. Algirdas Büyük Litvanya Dükü'ydü. Kestutis ise ülkeyi Töton Şövalyeleri'ne karşı korumakla sorumluydu. Ancak, 1377'de Algirdas öldü. Yerine erkek kardeşi Jogaila geçti ve Büyük Dük oldu. Bu olaydan sonra Vytautas'ın babası ve amcası arasındaki uyumlu ilişkiler bozuldu ve bir iktidar mücadelesi başladı. 1380'de, Jogaila; Töton Şövalyeleri'yle gizli bir antlaşma olan Dovydiškes Antlaşması'nı Kestutis olmaksızın imzaladı. Kestutis bu olayı daha sonra keşfetti, Vilnius'u ele geçirdi, Jogaila'yı hapsetti ve kendisini Büyük Litvanya Dükü ilan etti. Ancak, Jogaila kaçmayı başardı ve Kestutis ile Vytautas'a karşı bir ordu oluşturdu. Ancak iki taraf hiçbir zaman bir savaş için karşı karşıya gelmedi. Kestutis, Jogaila ile görüşmeye hazır olduğunu söyledi, ama Vytautas tutuklandı ve Kreva Kalesi'ne sürüldü. Bir hafta sonra, Kestutis ölü bulundu. Bu ölümün doğal bir ölüm mü yoksa bir suikast mı olduğu hala tarihçiler arasında tartışmalıdır.

1382'de, Vytautas Kreva'dan kaçtı. Bu kaçısın ardından, Vytautas Töton Şövalyeleri'yle bağlantı kurdu . Aynı zaman diliminde Jogaila, Töton Tarikatı ile müzakere halindeydi. Dubysa Antlaşması'yla varılan anlaşma ile, Jogoila tarikata ulusunu Hristiyanlık dinine davet edeceği konusunda söz verdi, böylece tarikatla birliktelik sağlandı ve Tötonlara Samogitya ile Dubisa Irmağı'nın bazı bölgelerinde yer verildi. Ancak, anlaşmaya asla uyulmadı. 1383 yazında, Jogaila ve tarikat yeniden savaşa başladı. Vytautas Katolik töreniyle vaftiz oldu ve Hristiyan oldu. Adını Wigand (Litvanca: Vygandas) olarak değiştirdi. Jogoila'ya karşı birçok baskına katıldı. Ocak 1384'te, Vytautas Samogitya'yı Töton Tarikatı'na terk etmeyi kabul etti, Büyük Litvanya Dükü sıfatıyla Nevezis Irmağı'na kadar çekildi. Ancak, aynı yılın temmuz ayında, Jogoila Tötonlarla anlaşınca bölgeden tamamen çekilmeye karar verdi. Daha sonra ise üç önemli Töton kalesini yakmak için bu kalelerin üzerine yürüdü.

1389–1392[değiştir | kaynağı değiştir]

1385'te Vytautas Polonya ile Kreva Birliği'ne katıldı ve 1386'da yeniden Katolik töreniyle vaftiz oldu. Aleksandır ismini almayı kabul etti. Bu antlaşmanın ardından Jogaila ile Polonya kraliçesi Jadwiga evlendi ve Jogaila Polonya kralı oldu. Bunun üzerine Vytautas'ın kardeşi Skirgaila Büyük Litvanya Dük vekili oldu. Ancak, Skirgaila halk ve saray çevresinde sözü geçer biri değildi ve Vytautas'a yeniden dük olma şansı doğdu. 1389'da Vytautas Vilnius kentinin üzerine yürüdü ama başarılı olamadı. Bunun üzerine Vytautas, 1390'da ikinci kez Töton Şövalyeleri'nden yardım istedi. 1384'te yaptığı anlaşmayla verdiği sözü tutması ve Samogitya'yı Töton Tarikatı bırakması; Tötonlardan yardım istemesini doğuran faktördü. Vytautas'ın orduları bu tarihlerde Litvanya topraklarındaydı.

Bu durumun ileriye etkisi büyük oldu, Vytautas'ın tek kız kardeşi olan Sofya, Rus Çarı I. Vasili ile 1391'de evlendi. Polonya seçkinleri yeni kralları Jogaila'nın yönetiminden memnun değildi. Çünkü Jogaila, Polonya'dan çok; zamanının büyük bir kısmını Litvanya Büyük Dükalığı'nın işleriyle uğraşarak geçiriyordu. 1392'de, Wladyslaw II Jagiello'nun elçisi Masovya, Skirgaila'nın yerine Vytautas'a hükümdarlık vekilliği önerdi. Vytautas bunu kabul ederek Töton kalelerine saldırarak, Vilnius'a geri döndü. Jagiello ve Vytautas Astrava Anlaşması'nı imzaladı. Trakai Kalesi de dahil olmak üzere Kestutis'in topraklarından daha fazlası Vytautas'a bırakıldı.

Reformlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Vytautas döneminde ekonomik olarak ülke gelişti ve ülke birçok reformla tanıştı. Onun döneminde ülkenin merkez otoritesi yavaş yavaş sağlamlaşmaya başladı, yerel prenslikleri bir çatı altında topladı ve bu bölgelerin yönetilmesi için sadık valiler atadı. Valiler ülkedeki soylulardan seçildi. Onun hükümdarlığının döneminde, Radziwill ve Goštautai gibi aileler güç kazandı..

Bibliyografya[değiştir | kaynağı değiştir]

• Inga Deidule, Vytauto Didziojo ivaizdzio genezes misle, - "ieškokite moteru" 11 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Vartiklis. Mayıs 20, 2006'da ulaşılmıştır.
• Andrius Mingela, Vytautas Lietuvos didysis kunigaikštis, Juventa high school. Mayıs 20, 2006'da ulaşılmıştır.
• Oskar Halecki, Borderlands of Western Civilization: A History of East Central Europe, 2nd edition, Chapter 8, Simon Publications, July 2001, ISBN 0-9665734-8-X
• Vytautas and Karaims5 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Lithuanian Karaims Culture Community. Mayıs 20, 2006'da ulaşılmıştır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Vytautas ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.