Uzay sondası, Dünya'nın çekim alanından kurtulup, Ay'a, diğer gökcisimlerine, gezegenler arası ya da galaksiler arası uzay boşluğuna gönderilerek veri toplamaya yarayan robotik uzay aracı ve bu aracın yerine getirdiği göreve verilen addır. Halihazırda etkin durumda yaklaşık 20 uzay sondası görev yapmaktadır. Şu an uzayda sondası bulunan ülkeler ve birlikler, Rusya, Ukrayna, ABD, AB, Japonya, Hindistan ve Çin'dir.

Türleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir gezegen ya da astronomik varlık için uzaya gönderilen sondanın yaptığı görev, "alçak uçuş", "darbe", "yörünge" ya da "iniş" olarak adlandırılır. Alçak uçuş görevi en kolay tamamlanan görev türü olarak bilinmektedir. Bunun nedeni, darbe görevinde gerekli doğru ölçümlere gerek duymaması ve yörüngeye girmek için gerekli itici gücü harcamak zorunda olmamasıdır. İniş görevi yapan sondalar ise üzerine indikleri astronomik varlığa çeşitli izciler bırakırlar.

Gezegenlerarası yörüngeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Sondanın yörüngesi Dünya'nın etki alanından çıkmasının ardından Güneş tarafından belirlenir. Farklı bir gezegene yönelmek için uygulanacak en basit yöntem bir Hohmann aktarım yörüngesine girmektir. Yerçekimsel sapan gibi daha karmaşık yöntemler daha verimlidir ancak bunlar sondanın aktarım süresini uzatır. Çok az itici güç gerektirmesine karşın uzun zaman alan farklı bir yöntem ise Gezegenlerarası Taşıma Ağı üzerindeki bir yörüngeye geçmektir.

Kaydadeğer sondalar[değiştir | kaynağı değiştir]

Luna 1:
İlk kısmen başarılı uzay sondası denemesi, Ay üzerinde alçak uçuş görevi yapan Sovyet Luna 1'dir. 1959'da fırlatılan Luna 1 Dünya'nın kurtulma hızını aşarak 83 saatte Ay yüzeyinin hemen üstünde 5995 km yol almıştır. Sondanın asıl görevi Ay üzerine çarparak "darbe" türünde bir görevdi fakat Dünya yörüngesinden ayrılmadan önce üst bölümün arızalanması nedeniyle ateşlenme gecikti ve aslen çarpmak için gittiği Ay'ı ıskalayarak teknik olarak görevini başaramamıştır. Buna rağmen elde edilen bilgiler ve Dünyadan 115 km uzaklıkta Sodyum gazı ile yaptığı deneyle yapay kuyrukluyıldız oluşturarak verdiği bilgiler de göz önüne alındığında görevi kısmen tamamlayabilmiştir denilebilir. Aynı zamanda Güneş etrafında yörüngeye oturan ilk insan yapımı nesnedir. Şu an ise yörüngesi Dünya ile Mars arasındadır.

Venera 7:
Sovyetler Birliği'nin 1970'te Venüs'e gönderdiği Venera 7, başka bir gezegene başarılı bir şekilde yumuşak iniş yapan ve başka bir gezegenden Dünya'ya veri gönderen ilk uzay aracı olmuştur.

Huygens sondası:
Avrupa Uzay Ajansı (ESA) tarafından yaratılan Huygens sondası, Satürn'ün uydusu Titan'a yönelik Cassini-Huygens görevinin bir parçasıydı. Huygens, yörüngeyi turlamakla görevlendirilen Cassini'den 25 Aralık 2004'te ayrıldı ve 14 Ocak 2005'te Titan'a indi. Huygens, Dünya'ya şu ana dek 350 fotoğraf göndermiştir.

Spirit ve Opportunity:
Mars Keşif İzcileri Spirit ve Opportunity Mars yüzeyini ve gezegenin jeolojik yapısını incelemek amacıyla Mars'a indiler. 2003'te fırlatılan ve 2004'te hedeflerine ulaşan bu izciler 24 Ocak 2007 itibarıyla uzaydaki üçüncü yıllarını tamamladılar. Opportunity 6 Şubat 2007 tarihine dek Mars yüzeyinde 10 km ilerlemiştir.^[1]

Voyager 1:
Voyager 1 5 Eylül 1977'de fırlatılmış olan 733 kg'lık bir sondadır. Halihazırda işlevsel olan bu sonda NASA'nın şu ana dek gerçekleşen en uzun soluklu görev projesidir. Jüpiter ve Satürn'ü ziyaret etmiş olan Voyager 1 bu gezegenlere ait ayrıntılı fotoğrafları Dünya'ya gönderen ilk sonda olma unvanını da taşımaktadır.

Voyager 1, Dünya'dan en çok uzaklaşan insan yapımı araçtır. Sondanın 9 Mayıs 2008 tarihi itibarıyla Güneş'ten uzaklığı 15,89 terametre (15,89×10¹² metre, 15,89×10⁹ km, 106,26 AU, 14,72 ışık saati, 9,87 milyar mil)dir. Voyager 1'in gönderdiği sinyaller Dünya'ya 14 saatte ulaşmaktadır. Voyager 1 ve Voyager 2 Güneş'in kurtulma hızını aşmıştır. Bu nedenle, sondaların üzerinde bulunduğu yörünge onları Güneş Sistemi'ne döndürmeye yetecek güçte değildir.

Voyager 1, Voyager 2, Pioneer 10 ve Pioneer 11 galaksilerarası sondalardır.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Voyager 1
• Venera
• Uzay Ajansları Listesi

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• Derin Uzay: NASA Görev Raporları, Robert Godwin (2005) ISBN 1-894959-15-9