İstanbul'un Tarihî Alanları

UNESCO Dünya Mirası
Konum	Türkiye
Kriter	Kültürel: i, ii, iii, iv
Referans	356[1]
Tescil	1985 (9. oturum)
Bölge	Avrupa ve Kuzey Amerika

Konstantinopolis Surları, günümüzde İstanbul sınırları dahilinde olan Konstantinopolis'i çevreleyen ve Doğu Roma zamanında yapılmış şehir surlarıdır. Şehri çeviren surlar tarihte 5. yüzyıldan başlayarak inşa edilmiş, yıkılmalar ve yeniden yapmalarla dört defa elden geçmiştir. Son yapımı MS 408'den sonradır. II. Theodosius (408-450) zamanında İstanbul surları Sarayburnu'ndan Haliç kıyısı boyunca Ayvansaray'a bu taraftan ve Marmara kıyısı boyunca Yedikule'ye, Yedikule'den Topkapı'ya, Topkapı'dan Ayvansaray'a uzanıyordu.

Duvarlar ve burçlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Surların uzunluğu 22 km'dir. Haliç surları 5,5 km, kara surları 7,5 km, Marmara surları 9 km'dir.

Kara surları üç bölümden oluşur: hendek, dış sur, iç sur. Hendekler bugün tarım alanı olmuştur. Sura bitişik ve 50 m aralıklarla kara surları tarafında, birçoğu yıkılmış, çatlamış durumda 96 burç bulunmaktadır. Bu burçlar, boydan boya uzanan sur duvarlarından 10 metrelik çıkıntıda, çoğunlukla kare planlı ve 25 m yüksekliğindedir. Pencereleri, tonozları, kapıları vardır. İç surlarla dış surlar arasında kapı ve merdiven bulunur. İç surlar ve burçlarda kefeki taşı ve tuğla kullanılmıştır.

Dış surlar ise sandık veya kazamat duvardır. Dış surlarda daha küçük ve büyük burçlar arasına gelmek üzere küçük burçlar vardır. Bütün bu hendek, burç, dış ve iç surların toplam eni 70 m'dir. Surların içinde dehlizler ve küçük oyuklar vardır.

Marmara ve Haliç surlarının önündeyse hendek ve dış sur yoktur. Bu surların kalınlığı 5 m, yüksekliği 15 m'dir. Burçlar 20 m'dir, Marmara tarafında 103, Haliç tarafında 94 burç vardır. 2013 yılına kadar Marmara tarafı surları boyunca B1 (Sirkeci - Halkalı) Banliyö Treni çalışmaktaydı.

Bu burçlardan bazıları tarihî ün taşır: Yedikule, Sulukule, Anemas, İsaakios.

Theodosius Surları[değiştir | kaynağı değiştir]

Çift Theodosius Surları Yunanca: τεῖχος Θεοδοσιακόν, teichos Theodosiakon, yaklaşık 2 km (1,2 mil) uzunluğunda, eski Konstantin Duvarı'nın batısında, İmparator II. Theodosius (h. 402-450) döneminde inşa edilmiş ve adını almıştır. Çalışma iki aşamada gerçekleştirildi; ilk aşama Theodosius'un çocukluk döneminde Doğu'nun praetorian valisi Anthemius'un yönetiminde inşa edildi ve Codex Theodosianus yer alan bir yasaya göre 413 yılında tamamlanmıştır. Ancak 1993 yılında bulunan bir yazıt, çalışmanın dokuz yıl sürdüğünü kaydetmekte ve bu da inşaatın yaklaşık olarak M.Ö. 404/405, İmparator Arcadius'un (h. 383-408) döneminde başladığını göstermektedir. Bu ilk yapı, artık Theodosius Surları'nın iç çevresini oluşturan kuleli tek bir perde duvardan oluşuyordu.^[2]

Hem Konstantin hem de orijinal Theodosius surları, 25 Eylül 437 ve 6 Kasım 447 tarihlerinde meydana gelen iki depremde ciddi şekilde hasar görmüştür.^[3] İkincisi özellikle güçlüydü ve 57 kule de dahil olmak üzere duvarın büyük kısımlarını yok etmiştir. Ocak 448'deki bir başka büyük deprem de dahil olmak üzere daha sonraki depremler hasarı daha da artırmıştır.^[4] II. Theodosius, vali Konstantin'e onarımları denetlemesini emretti; bu, şehrin Balkanlar'daki Attila'nın varlığı nedeniyle tehdit altında olması nedeniyle daha da acil hale geldi. Bizans vakanüvislerine ve yerinde bulunan üç yazıta göre, çalışmada şehrin araba yarışı yapan ekiplerinin kullanıldığı surlar, 60 günde rekor bir sürede onarıldı.^[5] Bilim adamlarının çoğunluğu bu tarihte ikinci dış duvarın ve duvarların önüne geniş bir hendek açıldığını düşünmektedir, ancak bu yorumun geçerliliği tartışmalıdır; dış duvar muhtemelen orijinal sur konseptinin ayrılmaz bir parçasıydı.^[5]

Tarihleri boyunca surlar depremlerden ve Lycus Nehri'nin taşkınlarından zarar görmüştür. Onarımlar, imparatorları veya onları restore etmeyi üstlenen hizmetkarlarını anan çok sayıda yazıtın da gösterdiği gibi, birçok kez gerçekleştirilmiştir. Bu onarımların sorumluluğu, Duvarların Domestikosu veya Duvarların Kontu olarak bilinen bir yetkiliye aitti (Grekçe: Δομέστικος/Κόμης τῶν τειχέων, Domestikos/Komēs tōn teicheōn), bu görevde şehir halkının hizmetlerinden yararlanılmıştır.^[6][7] 1204'teki Latin fethinden sonra surlar giderek bakıma muhtaç hale geldi ve 1261'den sonra yeniden canlanan Bizans devleti, doğrudan tehdit zamanları dışında surları koruyacak kaynaklardan yoksundu.^[8]

Rota ve topografya[değiştir | kaynağı değiştir]

Mevcut haliyle Theodosius Surları yaklaşık 57 km (35 mi) . güneyden kuzeye, Propontis kıyısındaki Mermer Kule'den, "Basileios ve Konstantinos Kulesi" (Gk. Pyrgos Basileiou kai Kōnstantinou ) olarak da bilinir, Blakernai mahallesindeki Porphyrogenitus Sarayı (Tekfur Sarayı) bölgesine kadar uzanır. Dış duvar ve hendek, Edirne Kapısı'nın yüksekliğinde daha da erken sona ermektedir. Blakhernae ile Haliç arasındaki bölüm günümüze ulaşamamıştır, çünkü surların hattı daha sonra Blakhernae banliyösünü kapsayacak şekilde ileri çekilmiştir ve modern şehrin altında gömülü olduğundan orijinal rotasını tespit etmek imkansızdır.^[6][9]

Duvar, Marmara Denizi'nden kuzeydoğuya doğru keskin bir dönüş yaparak yaklaşık 14 m. deniz seviyesinden yüksekte Altın Kapı'ya ulaşır. Buradan Rhegion Kapısı'na kadar duvar kuzeye doğru aşağı yukarı düz bir çizgi izleyerek şehrin Yedinci Tepesine tırmanmaktadır. Buradan duvar keskin bir şekilde kuzeydoğuya dönerek, deniz seviyesinden yaklaşık 68 m. yüksekte Yedinci Tepe'nin zirvesi yakınında bulunan Aziz Romanus Kapısı'na kadar tırmanmaktadır.^[10] Duvar buradan Lykos nehri vadisine iner ve burada en alçak noktasına 35 m. deniz seviyesinden yükseğe ulaşır. Altıncı Tepe'nin yamacına tırmanıldığında sur, Charisius Kapısı'na veya Edirne Kapısı'na kadar yaklaşık 76 m. yüksekliğe çıkar.^[10] Edirne Kapısı'ndan Blakhernae'ye kadar surlar yaklaşık 60 m'ye kadar inmektedir. Buradan itibaren Blakhernae'nin daha sonraki duvarları keskin bir şekilde batıya doğru uzanır ve Haliç'teki sözde Anemas Hapishaneleri yakınındaki kıyı ovasına ulaşır.^[10]

Yapı[değiştir | kaynağı değiştir]

Theodosius Surları, alt dış duvardan (Grekçe: ἔξω τεῖχος) ayrılan ana iç duvardan (μέγα τεῖχος, mega teichos, "büyük duvar") oluşur, exō teichos veya μικρὸν τεῖχος, mikron teichos, "küçük duvar") bir terasın yanında, peribolos (περίβολος).^[11] Dış duvar ile hendek arasında (Grekçe: σοῦδα, souda) orada bir dış teras, parateichion (Grekçe: τὸ ἔξω παρατείχιον) uzanıyordu, alçak bir göğüs işi ise hendeklerin doğu yamaçlarını taçlandırıyordu. Her iki terasa da sur kulelerinin yanlarındaki yaya kapıları sayesinde ulaşılıyordu.^[12]

İç duvar 4,5–6 m. kalınlığında ve 12 m. yüksekliğinde sağlam bir yapıdır. Özenle kesilmiş kireçtaşı bloklarla kaplı olup çekirdeği kireç ve kırma tuğladan yapılmış harçla doldurulmuştur. Yedi ile on bir tuğla şeridi arasında, yaklaşık 40 cm kalınlığındaki yapıyı çaprazlamak, sadece bir dekorasyon biçimi olarak değil, aynı zamanda taş cepheyi harç çekirdek ile bağlayarak yapının bütünlüğünü güçlendirmek ve depreme karşı dayanıklılığı artırmak için de kullanılmaktadır.^[13] Duvar, çoğunluğu kare ama aynı zamanda birkaç sekizgen, üçü altıgen ve bir tanesi beşgen olmak üzere 96 kuleyle güçlendirilmiştir. 15–20 m. uzunluğunda ve 10–12 m genişliğinde ve arazinin yükseltisine göre düzensiz aralıklarla yerleştirilmiş: aralıklar 21 ile 77 m. arasında değişmektedir, ancak perde duvar bölümlerinin çoğu 40 ila 60 metre arasında ölçülmektedir.^[14] Her kulenin tepesinde mazgallı bir teras vardı. İç kısmı genellikle bir zeminle birbiriyle iletişim kurmayan iki odaya bölünmüştü. Ana duvardan şehre açılan alt oda depolama için kullanılırken, duvarın yürüyüş yolundan girilebilen üst odaya görüş ve mermi atmak için pencereler vardı. Duvara erişim, yanlarındaki büyük rampalarla sağlanmaktaydı.^[15] Alt kata periboloslardan da küçük posterler aracılığıyla ulaşılabilmekteydi. Genel olarak, ana surdaki ayakta kalan kulelerin çoğu Bizans ya da Osmanlı döneminde yeniden inşa edilmiştir ve yalnızca bazılarının temelleri orijinal Theodosius yapımıdır. Ayrıca, Komninos dönemine kadar rekonstrüksiyonlar büyük ölçüde orijinal modele sadık kalsa da, daha sonraki değişiklikler üst kattaki pencereleri ve mazgalları göz ardı etmiş ve tek savaş platformu olarak kule terasına odaklanmıştır.^[16]

Dış duvar, tabanı 2 m. kalınlığında ve peribolos seviyesinde kemerli odalara sahip, mazgallı bir yürüyüş yolu ile taçlandırılmış, 8,5–9 m. yüksekliğe ulaşıyor.^[17] Kentten dış surlara erişim ya ana kapılardan ya da iç sur kulelerinin tabanındaki küçük yaya kapılarından sağlanıyordu. Dış duvarda da aynı şekilde iç duvarın kulelerinin yaklaşık olarak ortasında yer alan ve onları destekleyici rol oynayan kuleler vardı.^[15] Kuleler, 48–78 m. aralıklıdırlar, ortalama mesafe 50–66 m.^[18] Dış duvarın kulelerinden sadece 62'si ayakta kalmıştır. Birkaç istisna dışında kare veya hilal şeklindedirler, 12–14 m. boyundayı ve 4 m. genişliğindedirler.^[19] Peribolos seviyesinde, mazgallı bir terasla taçlandırılmış pencereli bir odaya sahipken, alt kısımları ya sağlamdı ya da dış terasa erişime izin veren küçük posterlere sahipti.^[17] Dış duvar, başlı başına müthiş bir savunma yapısıydı: 1422 ve 1453 kuşatmalarında, Bizanslılar ve müttefikleri, duvarın her iki hattını da tutamayacak kadar az olduklarından, dış duvarın savunmasına odaklandılar.^[20]

Hendek dış duvardan yaklaşık 20 m. uzakta bulunuyordu. Hendek 20 m. üzerinde genişliğe ve 10 m. kadar derinlikte, İç tarafta ilk savunma hattı olarak hizmet veren 1,5 m uzunluğunda mazgallı duvar mevcuttu.^[17][21] Enine duvarlar hendeği geçerek köprü olarak kullanılmamak için yukarıya doğru sivrilmekteydi. Bazılarının, tepelik bölgeden şehrin kuzeyine ve batısına kadar şehre su taşıyan borular içerdiği gösterilmiştir. Bu nedenle rolleri, hendeği dolduran su kemerleri ve hendeği bölmelere bölen ve suyun duvarlar boyunca tutulmasına izin veren barajlar olarak yorumlanmıştır. Alexander van Millingen'e göre, şehrin kuşatmalarına ilişkin kayıtlarda hendeklerin gerçekten sular altında kaldığını gösteren çok az doğrudan kanıt vardır.^[22] Aziz Romanus Kapısı'nın kuzeyindeki kesimlerde, Lycus Vadisi yamaçlarının dikliği, hendek inşaatının bakımını sorunlu hale getirmiş; Bu nedenle hendek Aziz Romanus Kapısı'nda sona ermiş ve Edirne Kapısı sonrasına kadar devam etmemiş olması muhtemeldir.^[23]

Duvarın en zayıf bölümü Mesoteichion (Μεσοτείχιον, "Orta Duvar") olarak adlandırılan bölgeydi. Modern bilim adamları duvarın bu kısmının kapsamı konusunda hemfikir değiller. çeşitli şekillerde tanımlanmış olandır. Tanımlardan biri, Aziz Romanus Kapısı ile Beşinci Askeri Kapı (A.M. Schneider) arasındaki dar alandan, Rhegion Kapısı'ndan Beşinci Askeri Kapı'ya (B. Tsangadas) kadar geniş olan aralıktır. Diğeri ise Aziz Romanus Kapısı'ndan Edirne Kapısı'na (A. van Millingen) kadardır.^[24]

Surlar tüm Osmanlı dönemi boyunca varlığını sürdürmüş ve Konstantinopolis/İstanbul'a gelen yabancı ziyaretçilerin seyahatnamelerinde yer almıştır. Örneğin, 16. yüzyıldan kalma bir Çin coğrafya incelemesi şunu kaydetmektedir: "Şehrin iki duvarı vardır. Şehirde egemen bir prens yaşar... "^[25]

Deniz surları[değiştir | kaynağı değiştir]

Deniz duvarlar Propontis (Marmara Denizi) ve Haliç (Χρυσοῦν Κέρας) taraflarından şehrin etrafını çevirmekteydi. Her ne kadar özgün Byzantium şehrinin deniz surlarının olduğu bilinse de^[26] ayakta kalan Orta Çağ surlarının inşasının kesin tarihi tartışma konusudur. Uzun süre, deniz surlarının ana kara surlarını inşa eden I. Konstantin tarafından yaptırıldığı düşünülüyordu.^[27] Ancak, bu inşaat için ilk gerçek referans 439 yılında, şehir valisi Cyrus Panopolis'in kara surlarının onarımı ve denize doğru olan tarafın tamamlanması emri oldu.^[28] Bu etkinlik kesinlikle aynı yıl, Kartaca'nın Vandalların eline geçmesi ve Akdeniz'de bir deniz tehdidinin ortaya çıkması sinyallerinden ayrı değildir.^[29][30] Yine de deniz surları 700 yılı civarına kadar özellikle belirtilmemiştir.^[31]

Deniz surları mimari açıdan Theodosius Surları ile benzer, ama daha basit yapıda inşa edilmişlerdi.

Kara surlarına kıyasla daha alçak olan deniz surları limanların iç kısmını da koruyan tek bir duvar halindeydiler. Haliç surları, Haliç'in girişinde İmparator III. Leon tarafından yaptırılan, yüzen variller tarafından desteklenen ağır bir zincir ile korunmaktaydı. Bu zincirin bir ucu günümüzde Sirkeci bölgesinde yer alan Eugenius Kulesi, diğer ucu ise Galata'da yer alan ve alt katı daha sonra Yeraltı Camii'ne dönüştürülen geniş kare kuleye bağlıydı.^[32]

Varlığın en erken yüzyıllarından beri İstanbul defalarca deniz yönünden tehditlerle karşı karşıya kalmıştır. I. Justinianus'un savaşları'ndan sonra, Akdeniz'in yeniden bir "Roma gölü" haline gelmesi bu tehditleri bir süre için durdursa da Avarlar ve Sasani Persleri tarafından kentin ilk kuşatması sırasında ilk defa bir deniz savaşında şehir tehdit altına girmiştir. Önce Suriye ve Mısır'ın, ardından da Girit'in Araplar tarafından ele geçirilmesi, yeni bir deniz tehdidini ortaya çıkarmış, bu durum da ardışık imparatorların deniz surlarına önem vermesine sebep olmuştur. Deniz surları III. Tiberius veya II. Anastasios tarafından erken 8. yüzyılda restore edilmiştir.^[33] Ardından II. Mihail tarafından geniş çaplı bir yenileme başlatılmış, bu yenileme surlar daha da yükseltilerek onun ardılı Theophilos tarafından tamamlanmıştır.^[34] Her şeye rağmen Dördüncü Haçlı Seferi sırasında Venediklilerin deniz surlarını aşabilmesi, deniz surlarının İstanbul savunmasında hala zayıf nokta olduklarını ortaya koymuştur.^[35] Bu deneyim sonrasında, VIII. Mihail deniz surlarını yükseltip güçlendirmeye önem vermiştir. Bu faaliyetin ana sebebi, Sicilya Kralı Charles d'Anjou tarafından olası bir işgal tehdididir.

Kapılar[değiştir | kaynağı değiştir]

İstanbul surları boyunca ana kapı ve yan kapılar vardır. Kapılar, duvarda 5 m genişlikteki bir kemer altındadır. Ana caddelerin geçtiği Topkapı ve Edirnekapı dışındaki kapılar yan yana iki arabanın geçemeyeceği kadar dardır. Bu kapıların mermer kaplı içleri, ahşap kapıları vardı. Sur üstüne çıkmak için yapılmış merdivenler kapıların iç tarafında sağda ve soldadır. Kapı duvarları içindeki boşluklarda, ana kapının kapatılmasında kullanılan demir kapı yahut parmaklıklar bulunurdu. Ayrıca ana kapıların bazılarında bir dış kapı olurdu. Bunların birçoğu tarihte kaybolmuştur. Bazı kapılar üzerinde kitabeler durmaktadır ama bunlar Osmanlı'dan kalmadır. Dış kapıyla iç kapı arası 25 m'dir.

Topkapı Sarayı kapısından başlayarak Haliç'e, buradan Yedikule'ye ve tekrar Topkapı Sarayı'na dolanan duvarların kapıları şöyledir:

İstanbul surlarında 50 kapı ve 300 burç vardır ve bir kısmı kaybolmuştur. Dış kent Galata tarafındaki surların da kapıları vardı: Kurşunlumahzen, Karaköy, Balıkpazarı, Yağkapanı, Kürkçükapı, Azapkapı...

İstanbul çevresini güçlendirme[değiştir | kaynağı değiştir]

Çeşitli dönemlerde pek çok güçlendirme çalışmaları İstanbul civarında yapıldı. Şehrin ana duvarları boyunca savunma sistemini tamamlayıcı unsur oldukları söylenebilir. Bunların ilki ve en büyükleri 56 km uzunluğunda olan Anastasian Duvarı'dır. 5. yüzyıl ortasında Konstantinopolis'in 65 km batıya doğru olan kısmında dış savunması için yapılmıştı. Bu duvar 3,30 metre kalınlığında ve 5 metre yüksekliğindeydi. Fakat onun geçerliliği sınırlıydı. Bir zaman sonra 7. yüzyılda terk edildi. Onun malzemeleri yerel bina yapımında kullanıldı. Fakat bazı parçaları hala mevcuttur.

Galata Surları[değiştir | kaynağı değiştir]

Galata, Bizans döneminde Sykai'nin dış mahallesi olduğu zamanlar güçlendirilmedi. Haliç'in ağzında boydan boya uzanan zinciri koruma görevi yapıyordu. Mamafih, 1204 yılında şehrin zayıflaması sonrası Galata, bir Venedik mahallesi haline geldi ve daha sonra Ceneviz Cumhuriyeti'nin kolonisi oldu. Bizanslıların itirazlarına rağmen Bizans kontrolü dışında, Cenevizliler mahallelerini kale hendeği ile çevirmeyi başardılar. Koloni etrafındaki kale tipi evlerini kendi yarattıkları ilk duvar ile birleştirdiler. Galata Kulesi ile diğer sur uzatmaları 1349 yılında kuzey kısımda yapıldı. Daha sonraki sur genişletmeleri 1387, 1397 ve 1404 yıllarını takip etti. Kabaca yamuk (trapezoid) bir şekilde yapılan bir genişleme onlara geniş bir kapalı alan sağlıyordu. Genişleme, Azapkapı'dan kuzeye Şişhane'ye oradan Tophane'ye ve daha sonra Karaköy'e doğru oldu.

Anadolu ve Rumeli Hisarları[değiştir | kaynağı değiştir]

Anadolu ve Rumeli ikiz hisarları, Boğaziçi'nin en dar noktasında olup İstanbul'un kuzeyinde uzanır. Osmanlılar tarafından hayati su yolu olan Boğaz trafiğini kontrol etmek ve İstanbul'a son nihai saldırıyı hazırlamak için inşa edildiler. Anadolu Hisarı ilk zamanlarda Akçehisar ve Güzelcehisar olarak adlandırılıyordu. 1395 yılında Sultan I. Bayezid tarafından inşa ettirildi. Başlangıçta 25 metre yüksekliğindeydi. Kabaca beşgen gözlem kulesi duvar ile kuşatıyordu. Daha geniş ve komplike olan Rumeli Hisarı, 1452 yılında dört aylık bir sürede Sultan II. Mehmed tarafından yaptırıldı. Üç tane geniş ve bir tane küçük kule içerir. 13 küçük gözlem kulesi ile güçlendirilmiş duvar ile bağlantılı olarak ana kulesinde toplar monte edilmiştir. Hisar, Osmanlılara boğazı geçen gemileri kontrol etme imkânı veriyordu. Bu rol açıkça onun orijinal ismini çağrıştırıyordu: boğaz kesen (cutter of the strait). Konstantinopolis'in zapt edilmesinden sonra hisar gümrük kontrol noktası ve özellikle İmparatorluk ile savaşta olan elçilikler için hapis yeri olarak hizmet verdi. 1509'daki geniş kapsamlı zarar veren depremden sonra tamir edildi ve 19. yüzyıl sonuna kadar sürekli olarak kullanıldı.

Altınkapı ve Yedikule Hisarı[değiştir | kaynağı değiştir]

Altınkapı ya da Yaldızlıkapı (Yunanca: Χρυσεία Πύλη, Chryseia Pylē; Latince: Porta Aurea; İngilizce: Golden Gate) İstanbul kara tarafı surlarının, Yedikule kesiminde imparatorların zafer alayı başında şehre giriş yaptıkları ana tören kapısıdır. Batıda Trakya yönünde uzanan şehirler arası Via Egnatia denilen yol bu kapı önüne kadar gelir ve kapıyı aştıktan sonra şehrin içindeki Mese adı verilen ana cadde ile Ayasofya önündeki Augustaion isimli meydana ulaşırdı. II. Theodosius döneminde, Doğu'nun Praetorian Prefect'i olan Anthemius tarafından yapılan başkentin surlarının yeniden güçlendirilmesi girişimiyle birlikte, Via Egnatia'nın genişletilmiş kent bölgesine girişinde bir kapı inşa edilmiştir. Bu kapı, arazinin yüksek bir noktasında yer almasından dolayı önemi artar ve daha sonraki yıllarda kentin ana kapısı, özellikle de imparatorun kente giriş törenlerinde kullandığı kapıdır. 425 yılında İoannes Primikerios’un zaferinin ardından yapıya adını veren altın yaldızlı kapı kanatları takılmıştır. Kapının üzerinde Theodosius'un heykelleri, Nike ve bir fil koşumlu araba yer almaktaydı. Kapı girişinin üzerindeki altın kaplamalı bronz harflerden kitabeler bulunmaktadır.

Kapının arkasındaki ilk hisarın I. İoannis'in hükümdarlığı döneminde inşasına başlandı ve I. Manuil zamanında bitirildi. Hisarın beş kulesi vardı. Bu nedenle beşgen olarak isimlendirildi. Dördüncü Haçlı seferinde şehrin düşmesi üzerine tahrip edildi. Tekrar 1350 yılında VI. İoannis döneminde yapıldı. Yeni hisar beş adet sekiz kenarlı kule ihtiva ediyordu ve altın kapının iki mermer kulesi ile birlikte toplam yedi, bilinen yedi kule oluyordu. Bununla birlikte 1391 yılında V. İoannis, Sultan I. Bayezid tarafından hisarı temelinden yıkmaya zorlandı, aksi halde Osmanlıların elinde esir olan oğlu Manuil'in gözlerinin kör edileceği tehdidi ediliyordu. İmparator VII. İoannis hisarı tekrar inşa etmeyi denedi fakat bu sefer de Sultan II. Murat tarafından engellendi. Konstantinopolis'in Osmanlı İmparatorluğu tarafından son olarak zaptından sonra, Sultan II. Mehmed 1457 yılında onu tekrar yedi kule hisarı olarak yedi kuleli inşa etti. Hisar Osmanlı döneminde hazine dairesi ve devlet büyüklerinin esir yeri olarak kullanıldı. 16. Osmanlı Padişahı, II. Osman burada Yeniçeriler tarafından 1622 yılında öldürülmüştür.

Seyyahların Gözünde Konstantinopolis Surları[değiştir | kaynağı değiştir]

Şehrin etrafını çeviren surlar, yolcu ister denizden, ister karadan gelsin, M.S. 411'den itibaren, şehre yaklaşan herkesi selamlamaktadır. II. Theodosius'un inşa ettirdiği bu surlar ve kuleler, hem kara hem de denizden şehrin etrafını çevirmektedir. günümüzde birçoğu harabe veya yıkılmaya yüz tutmuş olan surlar zamanında 20 km uzunluğu bulmaktaydı.^[36]

Marmara Denizi'nden Haliç Limanı'na uzanan kara surları, birçok seyyah tarafından şehrin en iyi tahkim edilmiş olan ama şehrin dış tehlikelere en açık olan yumuşak kalbi olarak nitelendirilmiştir. Theodosius'un 5. yüzyılda inşa ettirdiği çifte surlar, 1000'li yıllarda derin bir hendekle daha da aşılamaz duruma gelmiştir.^[36]

Başkeşiş Martin'e göre, kara tarafında üç kat halinde olan surlar şehri çepeçevre korumaktadır. Bu güçlü duvarların bitişiğinde çok sağlam kuleler vardır ve bunlar "birbirlerine o kadar yakındırlar ki yedi yaşındaki bir çocuk bile, bir kuleden öbür kuleye elindeki elmayı fırlatıp atabilir." Sur kulelerinin sayısı konusunda gerçeğe en yakın tespiti boundelmonti yapmıştır. Boundelmonti'ye göre, kara surlarında 96, Haliç boyunca Sarayburnu'na doğru uzanan 110, Marmara sahilindeki surlarda ise 198 kule bulunmaktadır. Surlardaki kapılar ise her tehlikede kapıda örtülmektedir. Sayılarına gelinceyse; kara surlarında 11, Marmara surlarında 36 tane kapı bulunmaktadır.^[36]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• AnaBritannica, "istanbul surları", c.12, Ana Y. İstanbul 1988.
• Eser Tutel, Haliç, Dünya Y., İstanbul 2000.
• Haldun Hürel, İstanbul'u Geziyorum Gözlerim Açık, Dharma Y., İstanbul 2005.
• Necdet Yılmaz-Coşkun Yılmaz, İstanbullu Sahabeler, Bilge Y., İstanbul 20
• Tekin Gün, İstanbulun Surlarının Sırları Belgeseli,12 Mayıs 2012

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Konstantinopolis Surları ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• T.C. İstanbul Valiliği (Harika İstanbul) / İstanbul Surları ve Tanıtımı