Tembel hayvan
Bradypus variegatus
Biyolojik sınıflandırma
lem: Animalia Şube: Chordata Alt şube: Vertebrata İnfa şube: Gnathostomata Sınıf: Mammalia Alt sınıf: Theria İnfra sınıf: Eutheria Üst takım: Xenarthra Takım: Pilosa Alt takım: Folivora Delsuc, Catzeflis, Stanhope, ve Douzery, 2001
Familyalar
Bradypodidae Megalonychidae ve Metne bakınız.

Tembel hayvanlar, Orta ve Güney Amerika'da yaşayan Megalonychidae ve Bradypodidae familyalarına ait 6 türü kapsayan orta büyüklükteki memelilerdir.

Bilim adamlarının çoğu tembel hayvanları Folivora alttakımında sınıflandırırken, bazıları onları Phyllophaga grubunda toplar. Bu iki grubun da adı, ilki Latince'de, ikincisi ise Eski Yunanca'da "yaprak seven" anlamındadır.

Bu metin genellikle ağaçlarda yaşayan tembel hayvanlarla ilgilidir. Geçmiş jeolojik zamanlarda, Megatherium^[1] gibi büyük yer tembel hayvanları Güney Amerika'da ve Kuzey Amerika'nın bazı kısımlarında yaşamışlardır; fakat Son Buzul Çağı'ndan (Pleyistosen) sonra onlar da diğer bazı hayvanlar gibi birden yok olmuşlardır. Bazı kanıtlar, diğer Kuzey Asya, Avustralya, Yeni Zelanda ve Madagaskar hayvanlarında olduğu gibi, Amerikan büyük hayvanlarının yok olmasında insanların eylemlerinin etkili olduğunu ortaya koyar. Bununla beraber, Pleyistosen'in sonunda meydana gelen eş zamanlı iklim değişimi de bazı durumlarda rol oynamıştır.

Özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Tüm memeliler arasında en yavaş hareket eden hayvanlar olarak bilinirler. Dakikada en fazla yarım metre kadar hareket ettiği hesaplanmıştır.

Tembel hayvanlar, günde 15 ila 18 saat uyuyarak en çok uyuyan hayvanların başında gelirler. Kalan zamanda ise yemek yerler ve tutundukları ağaç dalını değiştirirler. Pek fazla yemek yemeyip su içmedikleri de bilinmektedir, bu nedenle doğaya en az zararı olan hayvanlar olarak tanınırlar.

Tembel hayvanlar, keskin pençeleri sayesinde dalların üzerinde tersine doğru asılı bir şekilde yaşarlar. Yere ise yalnızca ağaç değiştirmek veya boşaltım yapabilmek için inerler.

Sürekli ters asılı oldukları için iç organlarının yerleri bile diğer memelilerden farklıdır. Hatta tüyleri de ters yöne uzar.

Yaşadıkları Kosta Rika'daki tembel hayvanların ana ölüm kaynakları elektrik tellerine takılmaları ve kaçak avcılardır.

Tembel hayvanlar ağaçlarda yaşamaya uyum sağlamalarına rağmen iyi yüzücülerdir.

Görünüm[değiştir | kaynağı değiştir]

Tembel hayvanlar kısa, düz başlı, büyük gözlü, kısa burunlu, uzun bacaklı ve ufak kulaklı hayvanlardır. Ayrıca genellikle 6–7 cm uzunluğunda küt bir kuyruk taşırlar. Bütünüyle, tembel hayvanların vücutları genellikle 50 ila 60 cm arasındadır. Grimsi kahverengi tüyleri vardır. Ömürleri 30-40 senedir.

Tembel hayvanların kürkü özelleşmiş işlevlere sahiptir: deriden çıkan kıllar diğer memelilerinkinden zıt yönde çıkarlar. Çoğu memelide kıllar ekstremitelere doğru çıkarlar, fakat tembel hayvanlar bacaklarıyla vücutlarının yukarısında çok zaman geçirdiklerinden, kılları tembel hayvan aşağı doğru sallanırken ki kötü hava şartlarında koruma sağlamak için ekstremitelerin tersi yönünde çıkar. Kıllarının ters çıkmasıyla, ters asılı oldukları sırada yağmur sularından en az etkilenerek üzerlerinden akıtmalarını da sağlar.

Nemli şartlarda kürk, onlara kamuflaj da sağlayan simbiyotik siyanobakterilerin iki türünü barındırır. Kürkleri genellikle koyu kahverengidir, fakat ara sıra yabani tembel hayvanların kürkünde bu bakterilerden dolayı yeşil bir renklilik görülür. Bakteriler, tembel hayvanların kendini yalaması sırasında onlara besin de sağlar. Kalın uzun tüylerinin altında çok daha yumuşak başka bir kürk tabakası bulunmaktadır ki bu da karınca veya et yiyen küçük canlılardan ve sudayken de aç balıklardan korunmalarını sağlar.

Tembel hayvanların pençeleri tek doğal korunması olarak iş görür. Pençeleri, insan avcılarını uzaktan caydırır, ağaçlardan aşağı sallanırlarken pençeleriyle bir yere tutunduklarında, aşağıdan vurulsalar bile yere düşmeyebilirler. Köşeye sıkışmış bir tembel hayvan saldırganlarına bütün gücüyle vurabilir, onları korkutarak kaçırabilir. Tembel hayvanların belirgin savunmasızlığına rağmen avcılar bu özel şeylerle baş edemezler: ağaçlardaki tembel hayvanlar iyi kamufle olurlar ve çok yavaş hareket ederek dikkati çekmezler. Sadece nadir bulunan ziyaretçileriyle yerde karşılaştıklarında yaralanmaya açık kalabilirler. Tembel hayvanların ana avcıları; jaguarlar, harpy kartalı ve insanlardır.

Hareket[değiştir | kaynağı değiştir]

Tembel hayvanlar sadece gerekli olduğu zaman, onda da çok yavaşça hareket ederler; onlarla aynı ağırlıkta bulunan diğer hayvanların yarısı kadar kas dokuları vardır. Avcılarından gelen ani bir tehlikeyle çok nadir olsa da daha hızlı hareket edebilirler (dakikada 4,5 metre) fakat bunu yaptıklarında enerjilerinin büyük bir kısmını harcarlar.

Yerdeki en fazla hızları dakikada 1,5 metrededir. Çoğunlukla dakikada 15–30 cm ilerlerler.

Beslenme[değiştir | kaynağı değiştir]

Yaşayan tembel hayvanların hepsi hepçildir. Bazı Böcekleri, küçük sürüngenleri ve leşleri yiyebilirler, fakat asıl besinleri çoğunlukla tomurcuklar, ince filizler, yapraklar ve temel olarak Cecropia ağaçlarıdır. Hayat biçimleri olağanüstü şekilde ağaçlarda yaşamaya uyum sağlamıştır. Enerji ve besin değeri açısından oldukça fakir olan ve kolayca sindirilemeyen yapraklar ana besin kaynaklarını oluşturur; tembel hayvanlar yaprakları bile sindiren simbiyotik bakterilerin bulunduğu kısımlara ayrılmış, özelleşmiş, yavaş-sindiren oldukça büyük bir mideye sahiplerdir. İyi beslenen bir tembel hayvanın vücut ağırlığının üçte ikisini midesi ve içindekilerinin ağırlığı oluşturur ve sindirim sürecinin tamamlanması 1 ay kadar ya da daha uzun sürebilir. Buna rağmen yapraklar çok az enerji sağlarlar ve tembel hayvanlar bunun üstesinden ekonomik dağılımlar yaparak gelirler: çok düşük metabolizma oranları (onların boyutundaki yaratıklardan beklenenin yarısından daha az) ve hareketli olduklarında vücut sıcaklığının 30 ila 34 ⁰C, dinlenme halindeyken daha düşük sıcaklıklarda kalmasıyla.

Boşaltım[değiştir | kaynağı değiştir]

Yere idrarlarını ve dışkılarını yapmaya haftada bir kez gibi inerler. Sindirim sistemleri çok yavaş olduğu için boşaltımı ayda bir de yapabilirler, çünkü tembel hayvanın midesindeki bir besini sindirebilmesi bir ayı dahi bulabilmektedir.

Üreme[değiştir | kaynağı değiştir]

Gebelik süreleri altı aydır. Yavrular hemen hemen beş haftalık olana kadar annelerine sarılarak yaşarlar.

Özellikle hindistan cevizleriyle kamufle olabilecekleri palmiye ağaçlarının taçlarına kısmen yuva yaparlar. Yeni doğmuş tembel hayvanlar genellikle annelerinin kürklerine tırmanırlar fakat ara sıra düşerler. Tembel hayvanların yavruları da çok kuvvetle tırmanır ve düşmelerinden dolayı nadir olarak ölürler. Bazı durumlarda düşmelerinde ölümleri doğrudan olmaz, anneler isteksizce, güvenli ağaçlardan ayrılmayı yavrularını sınayarak denerler. Dişiler normalde her yıl bir yavru doğurur, fakat bazı zamanlar tembel hayvanların düşük düzeydeki hareketliliği, dişilerin erkekleri bulmasını bir yıldan fazla uzatabilir.

Ekoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Güney ve Orta Amerika'daki yağmur ormanlarının dışında yaşayamamalarına rağmen, bu tembel hayvanlar çevreyle oldukça başarılı yaratıklardır; toplam enerji tüketiminin ve bazı alanlardaki karasal memelilerin toplam biyomasının neredeyse yarısından sorumludurlar.

Yaşayan altı türün sadece biri, Bradypus torquatus, günümüzde nesli tehlike altında olarak sınıflandırılır. Güney Amerika'nın yağmur ormanlarının devam eden yıkımıyla, diğerlerinin de bu konuma gelmesi olasıdır.

Sınıflandırma[değiştir | kaynağı değiştir]

Yaşayan tembel hayvanlar Megalonychidae (iki-parmaklı tembel hayvanlar) ya da Bradypodidae (üç-parmaklı tembel hayvanlar) olarak bilinen iki familyanın birinde bulunurlar. Yaşayan bütün tembel hayvanlar aslında "üç ayak parmaklıdır; ama iki parmaklı tembel hayvanların "iki el parmağı" vardır.

İki parmaklı tembel hayvanlar genellikle üç parmaklı tembellerden daha hızlı hareket ederler. her iki çeşit de aynı ormanlarda, çoğu alanda iki-parmaklı tembel hayvanlardan bir tür, üç-parmaklı tembel hayvanlardan bir tür baskın olacak şekilde bulunurlar.

Fakat, birbirlerine benzerlik önerilerinin uzağında olan yaşayan tembel hayvan cinslerindeki gerçek akrabalıklar biyolojik adaptasyonlarıyla yalancı çıkarılır.

İki-parmaklı tembel hayvanlar günümüzde yaşayan üç-parmaklı tembel hayvanlardansa yer tembel hayvanlarının bir grubuna daha yakın akrabadır.

Bu yer grubu Megalonychidae, ağaç-tırmanıcı atalarının soyundan gelmişler ya da iki-parmaklı tembel hayvanlar gerçekten (tekrar?) ağaçlara çıkan yer tembellerinin küçükleri de olsalar, günümüzde tatmin edecek kadar kesin değildir. İkinci olasılık daha uygun görünür, ayrıca tırmanabilen küçük yer tembel hayvanları Acratocnus ve Synocnus, iki-parmaklı tembellere daha akrabadır ve bunlar birlikte büyük yer tembelleri Megalonyx ve Megalocnus ile ilişkilendirilirler.

Üç-parmaklı tembel hayvanların evrimsel geçmişi tam olarak bilinmemektedir. Özellikle yakın akrabalar, yere ait ya da değil, henüz tam olarak tanımlanmamıştır.

Yer tembellerinin monofiletik bir grup teşkil etmediğini söylemek gerekir. Daha doğrusu, soylarının bir dizisini oluştururlar ve Holocene'e kadar bilindiği kadarıyla çoğu tembel hayvan aslında yerde yaşayanlardandır. Ünlü Megatherium örneğin yaşayan tembellere çok yakın olmayan yer tembellerinin bir soyuna ait ve onların yerde yaşayan akrabaları küçük Synocnus ya da büyük Megalonyxe benzemektedir. Başka bir deyişle, Mylodon, son yer tembellerinin kaybolduğu sırada, bunların hiçbirine sadece uzaktan akrabaydı.

• Takım Pilosa
  • Alttakım Folivora
    • Familya Bradypodidae
      • Cins Bradypus
        • Bradypus pygmaeus
        • Bradypus torquatus
        • Bradypus tridactylus
        • Bradypus variegatus
    • Familya Megalonychidae
      • Cins Choloepus
        • Choloepus didactylus
        • Choloepus hoffmanni
  • Alttakım Vermilingua

Resimler[değiştir | kaynağı değiştir]

• 
  Choloepus hoffmanni
• 
  Choloepus hoffmanni
• 
  Choloepus didactylus
• 
  Catonyx cuvieri fosilinin pençesi
• 
  Paramylodon harlani fosili, Doğa Tarihi Müzesi - Washington, DC.
• 
  Choloepus sp., Dortmund Hayvanat Bahçesi.
• 
  Megatherium americanum fosili
• 
  Barselona müzesinde Bradypus variegatus

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Ronald Nowak: Walker’s Mammals of the World. Johns Hopkins University Press, Baltimore 1999, ISBN 0-80-185789-9 (Almanca)
• M. Burton, Neues Tierlexikon in Farbe, Vehling Verlag, 1984 (Almanca)

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Tembel hayvan ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Aviarios del Caribe
• www.sloth-world.org2 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Fotoğraflar3 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Bebek tembel hayvan filmi16 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Yağmur ormanları ve tembel hayvanlar hakkında3 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.