Lelo veya lelo burti (Gürcüce: ლელო ბურთი; Türkçesi "saha topu"), topla oynanan ve oyuncuların birbirine temas ettiği, ragbiye çok benzeyen bir Gürcü halk sporudur.^[1] Gürcü ragbi birliği terminolojisinde, lelo kelimesi deneme anlamında kullanılmaktadır. Gürcistan rugby birliğinin popülaritesi bu oyuna atfedilir.^[2] Gürcistan hükûmeti 2014'te lelo burtiyi geleneksel savaş sanatı hridoli ile birlikte maddi olmayan kültürel mirasları listesine eklemiştir.^[3]

Lelo burti oynayan karakterler 12. yüzyılda yazılmış Gürcü epik şiiri Kaplan Postlu Şövalye'de geçmektedir.

Geleneksel çeşitleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Günümüzde Gürcistan'ın kırsal bölgelerinde oynanan lelo, Antik Çağdan beri Gürcistan'da oynanmaktadır. Eskiden bu sporu yapmak için bir alan ("Lelo") seçilirdi ve oyun şu şekilde oynanırdı:

"Antik çağlarda, lelo takımları birkaç düzine oyuncudan oluşuyordu. Oyuncuların bazen topun peşinden koşarken bir akarsuya girmesi ve karşı tarafa geçmesi gerekiyordu."^[4]

Bazen oyun alanı iki akarsuyun arasındaydı. Genellikle komşu köylerin erkeklerinden oluşan iki ekip karşı karşıya gelirdi. Her iki taraftaki oyuncuların sayısı geleneksel olarak belirlenmemişti, ancak takımlar köylerin yetenekli oyuncularından oluşuyordu.^[4] Sahanın ortasına büyük, ağır bir top yerleştirildi. Oyunun amacı bu topu nehir üzerinden karşı tarafa taşımaktı.

"Oyun, birkaç kilometre boyunca uzanan engebeli ve geniş bir alanda oynanırdı. Oyuncular mahmuzlar, tepeler, vadiler, engebeli akarsular, bataklıklar ve ormanların içinden geçmek zorunda kalırdı. Oyuncuların amacı, bir köy sınırına veya dağın eteğindeki belirli bir yere topu sokmaktı. Topu ileri doğru hareket ettirmek için herhangi bir yöntem (eller veya ayaklar) kullanılabilirdi. Bazen oyun at üstünde oynanırdı."^[4]

Kazanan ekibin köyünde hasadın daha iyi geçeceğini inanılırdı.

Standartlaştırılmış versiyon[değiştir | kaynağı değiştir]

Sovyet Dönemi'nde lelo standartlaştırıldı:

" Günümüzde lelo , 90-135 m uzunluğunda ve 60-90 m genişliğindeki bir sahada kesin olarak tanımlanmış kurallara göre oynanmaktadır. Kullanılan top yuvarlaktır ve deriden yapılmıştır. Topun içi çimen, at kılı veya koyun yünü ile doldurulmuştur. 2,5 kg ağırlığındaki top 85-90 cm uzunluğundadır. "^[5]

Bu standartlaştırılmış versiyona göre, takımlar rugby gibi 15'er kişiden oluşur. Buna karşın rugby'nin aksine ileri pas serbesttir.^[6] Oyuncuların topu rakiplerinin elinden almasına izin verilir, ancak Amerikan futbolunun aksine, topsuz rakiplerin blokajı yasaktır. Ayrıca rakiplerin itilmesi, rakiplere çelme takılması ve oyuncuların üzerinden atlamak da yasaktır. Amaç mak adıyla bilinen topu kalenin ağzına sokmaktır.

Oyuncuların pas vermeden önce topu beş saniye taşımalarına izin verilir. Oyun, otuz dakikalık iki yarı ve on dakikalık moladan oluşur.^[6]

Gürcistan: "Lelolar"[değiştir | kaynağı değiştir]

Lelolar, Gürcistan'ın milli rugby takımının lakabıdır. Gürcü rugby hayranlarının standart tezahüratlarında Lelo, Lelo, Sakartvelo (Dene, Dene, Gürcistan) der.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Orta Çağ futbolu

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• GÜRCİSTAN LELO FEDERASYONU Resmi sitesi
• Louis, Victor & Jennifer Sovyetler Birliği'nde Spor (Oxford Pergamon, 1980,0-08-024506-4)
• Lukashin, Yuri (ed) SSCB'de Ulusal Halk Sporları (Progress Publishing, Moskova 1980; tercüme James Riordan)
  • Lukashin, Yuri Halk Oyunları (SSCB'de Ulusal Halk Sporlarında)
• Richards, Huw A Game for Hooligans: The History of Rugby Union (Mainstream Publishing, Edinburgh, 2007,978-1-84596-255-5) - Bölüm 1 Fons et Origo, s27; Bölüm 15 İleri Gitmek, s291

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• [1] 10 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Lelo oyunu