Soçi çatışması
I. Dünya Savaşı ve Rus İç Savaşı
Tarih Haziran 1918–Mayıs 1919 Bölge Sohum Bölgesi (Abhazya), Gürcistan; Soçi ve Tuapse, Karadeniz Guberniyası Sonuç Psou Nehri boyunca resmi olarak kabul edilmiş Gürcü-Rus sınırının oluşması Gagra, Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin yetkisi altına alındı.
Taraflar
Gürcistan Abhaz Halk Konseyi Askeri Destek:  Almanya Yeşil Ordular	Rusya SFSC Abhaz Bolşevikler Beyaz Ordu Güney Rusya Silahlı Kuvvetleri  Osmanlı İmparatorluğu Abhaz Muhacirler
Komutanlar ve liderler
Giorgi Mazniaşvili İoseb Gedevanişvili Valiko Cuğeli Friedrich Kress von Kressenstein	Yepifan Kovtyukh Efrem Eşba Anton Denikin Yusuf İzzet Paşa
Kayıplar
bilinmiyor	bilinmiyor

Soçi çatışması her biri Karadeniz kenti Soçi üzerinde kontrol kurmaya çalışan karşı devrimci Rus Beyaz Ordu, Bolşevik Kızıl Ordu ve Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti arasındaki üç taraflı bir sınır çatışmasıydı. Temmuz 1918'den Mayıs 1919'a kadar değişen başarılarla süren çatışma, Rus İç Savaşı'nın bir parçasıydı ve İngiliz arabuluculuğuyla Rusya ile Gürcistan arasındaki mevcut resmi sınırın oluşması ile sonuçlandı.

Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

Gürcü iddiaları bölgenin, siyasi olarak prestijinin ve gücünün zirvesindeki Orta Çağ Gürcistan Krallığı tarafından yönetilmesi ve ardılı İmereti Krallığı'nın ve sonunda Abhazya Prensliği'nin egemenliğine girmesinden kaynaklanıyordu. Çar'ın 25 Aralık 1904 tarihli kararnamesiyle bölgedeki artan turizm nedeniyle, Karadeniz Guberniyası'nın parçası haline getirilerek Sohum bölgesinden (Kutaisi Guberniyası ) ayırıldı. Bölgede önemli sayıda Ermeni ve Gürcü yaşamaktaydı.

Bununla birlikte, Rus general Anton Denikin ve meslektaşları, Gürcistan ile Beyaz Ordu kontrolündeki Kuban Halk Cumhuriyeti arasındaki sınırın Kutaisi ve Karadeniz'in eski Rus guberniyaları arasında yani Bzıb Irmağı'nın biraz kuzeyinde olması gerektiği konusunda ısrar etti.

Savaş[değiştir | kaynağı değiştir]

Çatışmadan önce Abhazya'da Bolşevik yanlısı bir ayaklanma yaşandı ve devrim sonrası yerel bir hükûmet olan Abhaz Halk Konseyi, Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nden yardım talep etti ve Gürcistan'a özerk bir yapı olarak katıldı (8 Haziran 1918). Tümgeneral Giorgi Mazniaşvili komutasındaki bir Gürcü kuvveti bölgede konuşlandırıldı ve yerel soylular tarafından sağlanan bir Abhaz süvari birliği de orduya katıldı. Mazniaşvili, Haziran ayının sonlarında Soçi yönünden gelen bir Bolşevik saldırısını geri püskürttü ve Abhaz ve Gürcü yetkililerin talimatlarını takiben^[1] Komünist askerlere yardım sağlayan bir Bolşevik üssünü tasfiye etmek için kuzeye doğru ilerledi.

Bir Alman askeri misyonunun da teşvik ettiği Gürcü askeri operasyonu, Karadeniz kıyı şeridinde bulunan Adler (3 Temmuz), Soçi (6 Temmuz) ve Tuapse'nin (27 Temmuz) alınması ile sonuçlandı. Mazniaşvili'ye kısa süre sonra Tuapse-Maykop demiryolu hattının kontrolünü ele geçirmesi ve eylemlerini Beyaz Rus Kuban hükûmeti ve Denikin'in Gönüllü Ordusu ile koordineli olarak Kuzey Kafkasya'daki Kızıl ordulara karşı topyekün bir savaşı komuta etmesi emredildi.

Gürcistan başlangıçta Beyaz Ordu'yu Bolşevik Moskova'nın ortak tehditlerine karşı bir müttefik olarak görüyordu. Ancak bu işbirliği, kısa süre sonra Denikin'in Kafkasya'nın da bir parçası olduğu "Büyük Rusya" hayali çağrıları ile son buldu.

Eylül ayı başlarında Gürcüler Yepifan Kovtyukh komutasındaki geri çekilen Kızıl Taman Ordusu tarafından Tuapse'den çıkarıldı. Kısa süre sonra Beyaz Ordu 8 Eylül'de şehrin kontrolünü ele geçirdi ve Bolşevikleri Armavir'e doğru daha da geri çekilmeye zorladı.

18 Eylül'de, bir Soçi Konseyi (Ağustos ayında yerel Menşevikler ve Sosyalist Devrimci Parti tarafından oluşturulan bir yasama organı), hem Lenin hem de Denikin'den gelen tehditlere karşı şehrin ve bölgenin Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'ne bırakılmasını "geçici bir önlem" olarak ilan etti. Gürcistan'ın Soçi'yi ilhakı, Beyaz Ordu liderlerinin şiddetli protestosuna neden oldu.

25 Eylül 1918'de Beyaz liderler ve GDC temsilcileri, anlaşmazlığa barışçıl bir çözüm bulmak için Ekaterinodar'da bir araya geldi. Denikin, Gürcülerin Bzıb nehrine geri çekilmesini talep etti. Bir anlaşma sağlanamadı ve Beyazlar ertesi gün müzakereleri durdurdu. Aynı gün Denikin, Soçi'nin kuzey eteklerindeki Lazarevskaya'yı ele geçirdi, ancak Kızıl Ordu Kuzey Kafkasya'da yenilgiye uğratılıncaya kadar bölgenin tam kontrolünü ele geçiremeye muvaffak değildi. 6 Şubat 1919 tarihinde Gürcü birlikleri kumandanları Genel Konyev (Koniaşvili) ile Bzıp nehre geri çekilmeye zorlandı ve Konyev'in subayları da Ruslar tarafından Gagra'da esir alındı. Gürcistan bölgeye takviye gönderdi, ancak İngiliz temsilciler müdahale ederek Bzıb boyunca bir sınır çizgisi oluşturdular. Yakalanan Gürcü subaylar serbest bırakıldı. 14 Mart 1919'da bir Gürcü heyeti, Paris Barış Konferansı'nda, eski Karadeniz guberniyasının Tuapse'nin 14 km güneydoğusundaki küçük nehri Makopse'ye kadar bir bölümünü talep ettiği ülkenin sınırlarının bir projesini sundu. Ancak müzakereler sonuç vermedi.

12 Nisan 1919'da Sohum merkezli bir Gürcü Halk Muhafızları birliği ve General Mazniaşvili komutasındaki ordu birlikleri karşı saldırı başlattı. Bzıb nehrindeki İngiliz barış koruma noktalarından kaçınarak, kanlı bir çatışmanın ardından Gagra'yı geri aldılar ve "Yeşil" Rus gerillalarıyla işbirliği yaparak Mehadiri nehrine ilerlediler. Ancak İngiliz müdahalesi Gürcistan'ın ilerlemesini durdurdu. Güneyde Adler'in Psou Nehri üzerinde yeni bir sınır çizgisi kuruldu. Sınır boyunca, bir İngiliz keşif kuvveti savaşın daha fazla şiddetlenmesini önlemek için pozisyon aldı. 23-24 Mayıs tarihlerinde Gürcü, Rus Gönüllüleri ve İngiliz temsilcileri bir barış çözümü bulmak için Tiflis'te bir araya geldi. Aslında bu, çatışmanın sonuydu. Bununla birlikte, 1919'un sonlarına kadar ara sıra çatışmalar meydana geldi.

Psou boyunca mevcut resmi Rus-Gürcistan sınırının kurulması, belki de Soçi ihtilafının ana sonucuydu. Yeni sınır, Rusya Sovyet Federe Sosyalist Cumhuriyeti (Mayıs 1920) ve Müttefikler (Ocak 1921) tarafından de jure olarak tanındı.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Rus İç Savaşı
• I.Dünya Savaşı Sonrası

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• RH Ullman, Britanya ve Rus İç Savaşı (Princeton, 1968), s. 219-20
• 1918-1921'de Gürcistan-Abhazya ilişkileri 19 Şubat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., A. Menteşaşvili'nin makalesi
• (Rusça) 15 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• (Rusça) 7 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• (Rusça) 21 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• 1882'den itibaren Rusya İmparatorluğu içindeki Kafkasya haritası

Edebiyatta Soçi çatışması[değiştir | kaynağı değiştir]

• Alexander Serafimovich "Demir Sel" (1924)
• Alexandre Bondar, Victoria Rozhkova "Tuapse'de Üç Gün" (2009)