Selman Rüşdi

Sir Selman Rüşdi (d. 19 Haziran 1947, Bombay, Hindistan), Hint asıllı Britanyalı-Amerikalı yazar ve romancı.

Romanlarının çoğu Hindistan'ı konu alır. Anlatımı, mit ve fanteziyi gerçeklik ile iç içe geçiren bir tarzdır. Bunun yanında Günter Grass, Mihail Bulgakov gibi isimlerden de etkilenmiştir. Man Booker Ödülü yanında birçok ödül sahibidir.

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Selman Rüşdi, Urduca ve İngilizce konuşan Müslüman bir ailenin oğlu olarak 1947'de (bağımsızlıktan iki ay önce) Bombay'da doğdu. 1961'de lise eğitimi için Birleşik Krallık'a gönderilen Rüşdi'nin ailesi, 1964'te diğer Müslümanlarla birlikte zorunlu olarak Pakistan'a göç etti ve Karaçi'ye yerleşti.

Cambridge'de tarih eğitimi gören Rüşdi, fantastik bir bilimkurgu denemesi olan ilk romanı Grimus (1975) ile eleştirmenlerin dikkatini çektikten sonra, Geceyarısı Çocukları (Metis, 2000) romanıyla (1981 Booker, 1982 James Tait Black, 1993 Booker of Bookers ödülleri) dünya çapında ün kazandı. Hindistan tarihi ve politikasına eleştirel yaklaşımı nedeniyle Hindistan'da yasaklanan bu romanı, bu kez Pakistan'da aynı akıbete uğrayan Utanç (Metis, 2005) izledi. Nikaragua anılarını aktardığı The Jaguar Smile'ın (1987, Jaguar Gülüşü, Pencere, 1989) ardından yazdığı The Satanic Verses (1988, Şeytan Ayetleri) ile 1988 Whitbread ödülünü kazandıysa da Müslümanlığa hakaret ettiği gerekçesiyle kitap Hindistan ve Güney Afrika'da yasaklandıktan sonra Humeyni tarafından yazar hakkında ölüm fetvası verildi.

Kasım 2005 ve Haziran 2008 tarihlerinde ABD'den Foreign Policy ve Birleşik Krallık'tan Prospect dergilerinin internet üzerinden okuyucu anketleri ile oluşturduğu Dünyanın İlk 100 Entelektüeli listelerinde, 2005 yılında 10., 2008 yılında 23. sırada yer almıştır.

12 Ağustos 2022 tarihinde New York'ta bulunan Chautauqua Enstitüsünde gerçekleşen bir kongrede seyircilerden birisi sahneye çıkıp Rüşdi'ye yumruk attı, ardından da boynundan bıçakladı.^[1]

Şeytan Ayetleri tartışması[değiştir | kaynağı değiştir]

1989'da yayımlanan Şeytan Ayetleri romanı, İslam peygamberi Muhammed'e ithamda bulunduğu gerekçesiyle İslam dünyasından büyük tepkiler almış; Güney Afrika, Pakistan, Suudi Arabistan, Mısır, Somali, Bangladeş, Sudan, Malezya, Endonezya ve Katar'da kitabın yayımlanması yasaklanmış; 14 Şubat 1989'da İran lideri Ayetullah Ruhullah Humeyni tarafından fetva verilerek^[2] Rüşdi'nin başına üç milyon Amerikan doları ödül konmuştur. Dünyanın birçok ülkesinde aleyhinde yapılan kitlesel gösteriler Şubat 1989 gündemini oluşturmuştur. Türkçeye Aziz Nesin tarafından çevrilmiş ve bu yüzden 1993'te Madımak Katliamı zamanı Aziz Nesin hedef alınmıştır.^[3]

Bunu takip eden yıllarda da çeşitli ülkelerde kitabın çevirmen ve yayıncı kuruluşlarına yönelik saldırılar olmuştur. 1998'de İran, Birleşik Krallık ile ilişkilerini düzeltmeye yönelik bir adım olarak Selman Rüşdi hakkında aldığı ölüm cezası kararından vazgeçmişse de İran dini lideri Ali Hamaney 2005'te fetvayı sadece veren kişinin kaldıracağını, ancak bu kişinin yani Humeyni'nin 1989'da öldüğünü ifade etmiştir.

Başlıca eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Grimus (1975)
Geceyarısı Çocukları (1981)
Utanç (1983)
Jaguar Gülüşü: Bir Nikaragua Yolculuğu (1987)
Şeytan Ayetleri (1988)
Harun ve Hikayeler Denizi (1990)
Hayali Vatanlar: Makale ve eleştiriler, 1981-1991 (1992)
Doğu, Batı (1994)
Mağribinin Son İç Çekişi (1995)
Ayakların Altındaki Toprak (1999)
Öfke (2001) ISBN 978-975-07-3668-1
Soytarı Şalimar (2005)
İki Yıl Sekiz Ay Yirmi Sekiz Gece (2016) ISBN 978-975-07-3361-1

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Yazar Rüşdi, New York'ta saldırıya uğradı". www.haberturk.com. 12 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2022.
^ "Şövalye Rüşdi'yi öldürene ödül". 12 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2012.
^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2019.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Humeyni'nin Selman Rüşdi fetvası: Fundamentalist söylemler (Qantara.de)
Selman Rüşdi'nin şövalye unvanı alması: Kuklalar yine yanıyor (Qantara.de)
Yorum: Selman Rüşdi'ye şövalyelik unvanına tepkiler (Qantara.de)

[1] "Yazar Rüşdi, New York'ta saldırıya uğradı". www.haberturk.com. 12 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2022.

[2] "Şövalye Rüşdi'yi öldürene ödül". 12 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2012.

[3] "Arşivlenmiş kopya". 26 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2019.

[1]

[2]

[3]

g t d Man Booker Ödülü Sahipleri
1960–1969	P. H. Newby (1969)
1970–1979	Bernice Rubens (1970) V. S. Naipaul (1971) John Berger (1972) James Gordon Farrell (1973) Nadine Gordimer / Stanley Middleton (1974) Ruth Prawer Jhabvala (1975) David Storey (1976) Paul Scott (1977) Iris Murdoch (1978) Penelope Fitzgerald (1979)
1980–1989	William Golding (1980) Selman Rüşdi (1981) Thomas Keneally (1982) John Maxwell Coetzee (1983) Anita Brookner (1984) Keri Hulme (1985) Kingsley Amis (1986) Penelope Lively (1987) Peter Carey (1988) Kazuo Ishiguro (1989)
1990–1999	A. S. Byatt (1990) Ben Okri (1991) Michael Ondaatje / Barry Unsworth (1992) Roddy Doyle (1993) James Kelman (1994) Pat Barker (1995) Graham Swift (1996) Arundhati Roy (1997) Ian McEwan (1998) John Maxwell Coetzee (1999)
2000–2009	Margaret Atwood (2000) Peter Carey (2001) Yann Martel (2002) DBC Pierre (2003) Alan Hollinghurst (2004) John Banville (2005) Kiran Desai (2006) Anne Enright (2007) Aravind Adiga (2008) Hilary Mantel (2009)
2010-2019	Howard Jacobson (2010) Julian Barnes (2011) Hilary Mantel (2012) Eleanor Catton (2013) Richard Flanagan (2014) Marlon James (2015) Paul Beatty (2016) George Saunders (2017) Anna Burns (2018) Margaret Atwood / Bernardine Evaristo (2019)
2020 ve sonrası	Douglas Stuart (2020) Damon Galgut (2021) Shehan Karunatilaka (2022) Paul Lynch (2023)

Salman Rüşdi nedir?, Salman Rüşdi anlamı nedir?, Salman Rüşdi ne demektir?