Ruby

Paradigması	çok paradigmalı: nesneye yönelik, fonksiyonel, reaktif
İlk çıkışı	1995
Tasarımcı	Yukihiro Matsumoto
Geliştirici	Yukihiro Matsumoto ve diğerleri
Kararlı sürüm	3.3.0 (25 Aralık 2023 (4 ay önce) (2023-12-25)[1])
Tip sistemi	güçlü, dinamik, ördek
Önemli uygulamaları	Ruby MRI, YARV, JRuby, Rubinius, Maglev, IronRuby, MacRuby, HotRuby, RubyMotion, mruby
Etkilendikleri	Smalltalk, Perl, Lisp, Scheme, Python, CLU, Eiffel, Ada, Dylan, C++
Etkiledikleri	Clojure, D dili,[2] Groovy, Nu, Falcon, Ioke, Mirah, Elixir, Julia dili, Swift
İşletim sistemi	Çapraz platform yazılımları
Lisans	Ruby Lisansı veya GNU Genel Kamu Lisansı v2
Olağan dosya uzantıları	.rb, .rbw
Web sitesi	www.ruby-lang.org

Ruby, nesneye yönelik, dinamik, reflektif ve esnek bir programlama dilidir. Ruby dili, Yukihiro Matsumoto tarafından Japonya'da tasarlanmaya ve geliştirilmeye başlanmıştır.

Sözdizimi olarak, Ada, Perl, Smalltalk, Lisp, Eiffel^[3] gibi programlama dillerinden etkilenen Ruby; Python ile kimi ortak sözdizimi özelliklerine sahiptir. Fonksiyonel, nesneye yönelik, dinamik, reflektif gibi çoklu programlama paradigmalarını destekler.

Özgür bir yazılım olan Ruby; GPL ve Ruby lisansı^[4] ile lisanslanmıştır.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Ruby dilinin temelleri 1993 yılında atılmıştır. Bu dönemde nesneye dayalı bir betik dili arayışı içinde olan Japon yazılımcı Yukihiro "Matz" Matsumoto; Perl, Python gibi mevcut programlama dillerini araştırmasına rağmen aradığını bulamayınca yeni bir programlama dili tasarlamaya başladı. Şubat 1993'te Matz, bir arkadaşı ile yaptığı çevrimiçi sohbet esnasında arkadaşının bu yeni dil için önerdiği Ruby ismini uygun buldu ve bu isimle dili geliştirmeye başladı.

Aralık 1995'te Ruby'nin 0.95 ile ilk genel sürümü yayınlandı. Aynı ay içerisinde peş peşe 3 sürüm daha yayınlandı. Bu sürümler Japonya'da yerel haber gruplarında duyuruldu.^[5]

İlk genel sürümden tam bir yıl sonra, Aralık 1996'da Ruby 1.0 yayınlandı. Anavatanı Japonya'da hızla tanınan ve yayılan Ruby, 1999'da İngilizce yazıların yayınlanması ile tüm dünyaya açılma olanağına kavuştu.

2000 yılında Japonya'da Python'dan daha popüler bir dil haline gelen Ruby'nin İngilizce ile yazılan ilk kitabı, Programming Ruby adıyla aynı yılın Ekim ayında yayınlandı.^[6]

Özellikler[değiştir | kaynağı değiştir]

• Nesne tabanlı programlama (kalıtsallık, mixin ve metaclass desteği)
• 4 farklı tipte değişken tanımlanabilir: Global, class, instance ve local
• Her şey bir ifade ve aynı zamanda obje
• Hata ve istisna yönetimi
• Garbage collection (tr. Çöp toplama)
• Yüksek taşınabilirlik
• Geniş standart kütüphane desteği (YAML, JSON, XML, CGI, OpenSSL, HTTP, FTP, RSS)
• Perl benzeri dil seviyesinde doğal düzenli ifade desteği
• Rasyonel sayılar, çok büyük sayılar ile çalışabilme

Bununla beraber Ruby içindeki UTF-8 desteği sınırlıdır.^{[kaynak belirtilmeli]}

Sözdizimi ve yapısı[değiştir | kaynağı değiştir]

Ruby'nin sözdizimi günümüzde de yoğun olarak kullanılan Perl ve Python ile büyük benzerlikler gösterir. Sınıf ve metot tanımlamaları anahtar kelimelerle belirlenir. Ruby'de Perl'in aksine, değişken adlarının başında belirleyici karakterler ($, @@, % gibi) kullanmak bir zorunluluk değildir. Python'un tersine girintilerin dilin sözdiziminde bir etkisi yoktur.

Ruby, tek çoklu kalıtıma Java gibi izin vermemesine rağmen mixin adı verilen nesnelerle bir çeşit arayüz tanımlama imkânı verir. Ayrıca paketler üzerinden de bu sınırlama geçiştirilebilir.

Ruby'nin tasarımında dikkate alınan diller Ada, Eiffel, Lisp, Perl ve Smalltalk'dur. Dolayısıyla bir betik dili yapısına da sahiptir. Ruby, nesneye yöneliklilik açısından tamamen öyle olan Java ile Smalltalk arası olup yüzde yüz bu paradigmayı uygulamamaktadır.^[7]

Örnekler[değiştir | kaynağı değiştir]

puts 'Merhaba Dünya'

puts 'Bir sayı girin.'
sayi = gets.chomp
puts sayi.to_i
cikti_sayi = number.to_i + 1
puts cikti_sayi .to_s + 'daha büyük bir sayı.'

Kullanılabileceği dizgeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Ruby yorumlayıcısı birçok işletim sistemi için yazılmıştır. Hemen hemen tüm işletim sistemlerinde çalışabilir. Bunlardan bazıları şunlardır:

• Neredeyse tüm Unix türevleri
• Microsoft platformları (DOS, Windows 95/98/XP/NT/2000/2003/Vista/7/8/8.1/10)
• Mac OS X
• BeOS
• Amiga
• OS/2
• Symbian

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Ruby on Rails

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Ruby24 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Ana sayfa (İngilizce)
• Ruby17 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Ana sayfa (Türkçe)
• Ruby belgelendirme sayfası26 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.