Bu madde, Vikipedi biçem el kitabına uygun değildir. Maddeyi, Vikipedi standartlarına uygun biçimde düzenleyerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. Gerekli düzenleme yapılmadan bu şablon kaldırılmamalıdır. (Ocak 2020)

Propolis (Yunanca: προπόλις "şehir için") bitkiler tarafından üretilen onları hem soğuktan hem de mikroorganizma saldırısından koruyan reçineli bileşiğin, bal arıları tarafından toplandıktan sonra transforme edilmesinden dolayı güçlü ve yapışkan bir özellik kazanmış su geçirmez, antimikrobiyal ve ısı yalıtan özellikteki özüdür.

Propolis, Apis mellifera L. olarak adlandırılan bal arısı türünün mandibulaları yardımıyla toplanarak mum ve tükürükle karıştırılıp pelet haline getirilir ve kovana taşınır. Burada bal arıları kolonisinin hastalıklardan korunması, kovan duvarları ve petek gözlerinin kaplanarak hijyenik bir yaşama ortamı sağlanması, kovan içerisinde ölen canlıların kokuşmasının önlenmesi için kaplanması ve kovan giriş deliğinin küçültülmesi gibi birçok amaçla kullanılmaktadır.

Giriş[değiştir | kaynağı değiştir]

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Mısırlılar ölülerini mumyalarken, Yunan ve Romalı doktorlar antiseptik ve yara iyileştirici olarak propolis kullanmışlardır.^{[kaynak belirtilmeli]} İnkalar propolisi antipiretik bir ilaç olarak önerirken 17. yüzyılda Londra farmakopesinde propolis, resmi bir ilaç olarak listelenmiştir.^{[kaynak belirtilmeli]} Propolisin saf ya da başka doğal ürünlerle kombine bir şekilde kozmetik ve sağlık ürünlerinde kullanımı günümüze kadar devam etmiştir. Araştırmacılar son yıllarda daha çok propolisin kimyasal bileşimi ve biyolojik özellikleri ile ilgilenmişlerdir. ^{[kaynak belirtilmeli]}

Özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Rengi yeşilden kırmızı ve kahverengiye kadar değişebilen propolis, kendine özgü bir kokuya sahiptir. Soğukta kırılgan ve sert, sıcakta ise yapışkandır. Yapışkan özelliği nedeniyle ciltteki yağ ve proteinlerle etkileşime girer. Genel olarak doğal yapısında %30 mum, %50 reçine ve bitkisel balsam, %10 esansiyel ve aromatik yağlar, %5 polen ve diğer maddeler vardır. Propoliste 300'den fazla komponent tanımlanmıştır ve kompozisyonu bitki kaynağı ve lokal floraya göre değişiklik göstermektedir. Bununla birlikte Avrupa kavak propolisi, Brezilya yeşil ve kırmızı propolisleri gibi bazı propolis tiplerinin kimyasal yapısı iyi aydınlatılmış ve standardizasyonu sağlanmıştır.

Propolisin Kimyasal Yapısı[değiştir | kaynağı değiştir]

Propolisin kimyasal yapısının aydınlatılmasında çok sayıda kromatografik alet kullanılmıştır. Bu yapı genellikle propolisin toplandığı bitki kaynağına göre değiştiğinden farklılık gösterebilmektedir. Yapılan araştırmalarda özellikle karasal iklim bölgelerinde Göknar, Akçaağaç, Kızılağaç, Huş, Kestane, Okaliptüs, Fındık, Çam, Kavak, Meşe, Erik, Söğüt, Ihlamur ve Karaağaç propolisin botanik kaynakları olarak gösterilmektedir. Türkiye’de üretilen propolisin kimyasal yapısının aydınlatılmaya çalışıldığı bir çalışmada toplanan propolis örneklerinin GC-MS ile kimyasal analizi yapılmış, örneklerde 24 farklı bileşik tespit edilmiştir.^[1]

Propolisin Besin Değerleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Propolisin protein, karbonhidrat, lipid, vitamin-mineral içeriği oldukça düşüktür. Bu nedenle besinsel bir destek olarak düşünülmesi zordur. Propolisin faydalı biyolojik özellikleri daha çok flavonoidler ve hidroksisinnamik asit türevleri gibi fenolik maddelere atfedilmektedir. Propoliste bulunan en önemli bileşik grubu olarak flavonoidler görülmektedir. Flavonoidler fotosentez yapan hücrelerde bulunurlar. Sekonder bitki metabolitleri olarak bulundukları için insanlar tarafından sentezlenemezler ve bu nedenle insan beslenmesi için önemlidirler.^[2]

Propolis Özütlenmesinde Etanol ve Glikolün Değeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Propolis özütlerinde en az propolis kalitesi kadar çözücü cinsi de çok önemlidir. Çünkü propolis ile elde edilmeye çalışılan biyolojik değer ancak çözücünün performansına bağlıdır.

Günümüzde tüm dünyada propolisin; tek başına ya da karışımlarla hazırlanırken etanol ve alkol türevi çözücülerin kullanımı, en çok tercih edilen yöntemdir. Çünkü propolisin özütlenerek biyolojik değer sağlayan sekonder bileşimlerin elde edilmesinde en verimli çözücü etanol ya da glikol vb. çözücüler olduğunu gösteren çalışmalar bulunmaktadır.^{[3][4][5][6][7][8]}

Son yıllarda yapılan çalışmaların diğer bir konusu ise doğal çözücülerin kullanımıyla yüksek biyoaktiviteye sahip propolis elde edilmesidir. Ne yazık ki; bu araştırmaların sonucuna göre, su ve zeytinyağı gibi çözücüler kullanılarak elde edilen propolis özütlerinde yeterince faydalı bileşim elde edilemediği tespit edilmiştir. Su ve zeytinyağı gibi çözücülere maruz kalan propolisten de yeterince antioksidan etki sağlanamadığı literatürde belirtilmiştir. Diğer yandan propolisin zeytinyağı vb. bitkisel yağlarla özütlenme sonucu ortaya çıkan analiz sonuçları çelişkilidir. Bu ürünlerin analizinde antioksidan etkinin propolisden mi yoksa zeytin yağı içeriğinde yer alan oleuropeinden mi kaynaklandığı bilimsel otoriteleri şüpheye düşürmüş ve kafa karıştırıcı olarak nitelendirilmiştir. Piyasa propolis ürün numuneleri üzerinde yapılan analiz sonuçlarına göre yine su ve zeytinyağı vb. çözücülere kıyasla etanol ve glikol içeren propolis özütlerinin hem fenolik-flavonoid bileşim hem de antioksidan kapasite değerlerinin oldukça yüksek olduğu rapor edilmiştir.^[9][10]

Tıbbi Kullanımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Amerikan Sağlık Enstitüsü propolisi soğuk algınlığı, genital herpes ve ağız/çene cerrahisi sonrasında oluşan ağrılarda "muhtemelen etkili" grubunda sınıflamaktadır.^[11] Propolis öksürük ve boğaz iritasyonunda da kullanılmaktadır. Türk bilim insanı Sibel Silici ve Semiramis Kutluca'nın yapmış olduğu araştırmada Staphylococcus aureus, Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa ve Candida albicans üzerinde antibakteriyel etkisi ispatlanmıştır.^[12]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• www.fao.org6 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• http://www.ntv.com.tr/news/367535.asp 28 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]