Prijedor

Pridor
Prijedor
Pridor; Prijedor
	Приједор
	; Bayrak ; Arma
	; Prijedor'un Bosna-Hersek'teki konumu
Ülke	Bosna-Hersek
İdare
Yüzölçümü
• Toplam	833 km²
Nüfus
• Toplam	112,543
• Kent	52,800
Zaman dilimi	UTC+02.00 (DAS)
• Yaz (YSU)	[[UTCUTC+03.00]] (DAS)
Alan kodu	+387 (052)
	Resmî site; http://www.prijedorgrad.org

Pridor (Sırp Kiril alfabesi: Приједор, Sırp-Hırvatça telaffuz: [prijɛ̌ːdɔr], Boşnakça: Prijedor) Bosna-Hersek'in Kuzeybatısı'nda yer alan ve yaklaşık toplam nüfusu 110.000 olan bir şehirdir.^[1] Prijedor, Bosna-Hersek'e bağlı Sırp Cumhuriyeti'nde ve Bosanska Krajina Bölgesi'nde yer almaktadır.

Prijedor, Sırp Cumhuriyeti'nin en büyük ikinci, Bosna-Hersek'in ise altıncı şehridir. Şehrin ana ekomomik kaynakları arasında çok çeşitli sektörlerde endüstriyel ürünler, işçilik ve eğitim bulunmaktadır. Şehrin coğrafi konum olarak Avrupa'nın önemli başkentlerine yakın olmasından dolayı endüstriyel ve ticari olarak önemli bir hub konumundadır.

Şehirde Katolik, Ortodoks ve İslami kültür bir arada yaşamaktadır. Gerek Osmanlı dönemine ait, gerekse Avusturya-Macaristan dönemine ait yapılar kentin silüteini oluşturur. Şehir 2006-2009 yılları arasında büyük bir restorasyon geçirmiştir.

Prijedor, 1992-1995 yılları arasında Bosna Savaşı döneminde şehirdeki Sırp olmayan halk üzerine uygulanan etnik temizlik ve toplama kampı benzeri sistem oluşturulması ile kötü bir dönem geçirmiştir.^[2]

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Tarihi kalıntılara göre şehrin geçmişi Antik Roma'ya kadar gitmektedir. Bölgede demir işleme aletlerin arkeolojik olarak çıkmış ve Ljubija'da da Roma Dönemi'ne ait kalıntılar bulunmuştur. Bir rivayete göre Sana Nehri'nin ismi de Romalılar'dan gelmektedir. Ayrıca Zecovi'de İlliryalılar'a ait mezar bulunmuştur. Prijedor ismi ile kez II. Viyana Kuşatması sırasında Kont Adam Bacani'nin mektuplarında geçmektedir.

II. Dünya Savaşı sırasında, çoğunluğu Sırp olmak üzere şehirdeki sivil halk, Ustaşalar ve Nazi Almanyası Wehrmacht tarafından öldürülmüştür.^[3]

Bosna Savaşı sırasında, Sırplar Mayıs 1992'den itibaren Prijedor'a girmiştir. Şehirdeki Müslüman halka ve Hırvat sivillere karşı etnik temizlik başlamıştır. Şehir yakınlarında Omarska, Keraterm ve Trnopolje'de toplama kampları kurulmuştur. Prijedor ve çevresinde 3.300 Hırvat ve Boşnak öldürülmüştür.^[4]

Coğrafi durumu[değiştir | kaynağı değiştir]

Prijedor şehri, Bosna-Hersek'in Kuzeybatısı'nda, Sana Nehri ve Gomjenica Nehri kıyılarında ve Kozara Dağı'nın Güneybatı tepelerine kurulmuştur. Toplam belediye yüzölçümü 833 km² (322 sq mi) 'dür. Şehir 44°58'39" K ve 16°42'29" D koordinatlarında ve 133 m (436 feet) rakımdadır.

Şehir, Bosna-Hersek'e bağlı Bosanska Krajina Bölgesinin tarihi ve kültürel yapısını taşır.

Prijedor, Sana Nehri ve onun Kozara Dağı'nın güneybatı tepelerinden geçen kollarından kaynaklı alüvyon zemin üzerindedir.

Konumu[değiştir | kaynağı değiştir]

Krupa na Uni (60 km), Zagreb (173 km), Viyana (547 km)	Dubica (33 km)	Gradiškal (90 km), Budapeşte (474 km)
Bosanski Novi (32 km)		Kozarac (13 km), Omarska (20 km), Belgrad (336 km)
Ljubija (8 km), Trieste (412 km)	Sanski Most (33 km)	Banja Luka (48 km), Saraybosna (250 km)

Demografik durum[değiştir | kaynağı değiştir]

1910[değiştir | kaynağı değiştir]

1910 yılında Avusturya-Macaristan İmparatorluğu dönüminde yapılan nüfus sayımı sonucu Prijedor'un halkının %59.08'i Ortodoks Hristiyan Sırp'tır. Boşnak halkı büyük oranda Osmanlı Dönemi sonrası Avusturya-Macaristan yönetimi altında göç etmiş, bu sayede Sırp halkı çoğunluk durumunda geçmiştir.

1971-1981-1991[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu yıllarda yapılan sayımlar sonucu, Prijedor nüfus durumu:

Yıl	toplam	Boşnaklar	Sırplar	Hırvatlar	Yugoslavlar	diğerleri
~1971~	97.921	39.190 (40,02%)	46.487 (47,47%)	8.845 (9,03%)	1.458 (1,48%)	1.941 (2,00%)
~1981~	108.868	42.129 (38,69%)	45.279 (41,59%)	7.297 (6,70%)	10.556 (9,69%)	3.607 (3,33%)
~1991~	112.543	49.351 (43,85%)	47.581 (42,27%)	6.316 (5,61%)	6.459 (5,73%)	2.836 (2,54%)

1991 yılında Prijedor, 112.543 kişi ile Bosna-Hersek'teki en kalabalık altıncı şehirdir.

Prijedor şehrinin merkezinde ise 1991 yılında 34.635 kişi yaşamaktaydı:

13,927 (40,21%) Sırp
13,388 (38,65%) Boşnak
4,282 (12,36%) Yugoslav
1,757 (5,07%) Hırvat
1,281 (3,69%) diğer

Not: Günümüzde tüm Müslüman halk Boşnak olarak adlandırılmaktadır.

Günümüzdeki durum[değiştir | kaynağı değiştir]

Şehir yönetiminin 2008-2013 yılları için hazırlardığı stratejik rapora göre Prijedor'da 100.000 civarında kişi yaşamaktadır. Prijedor savaş sonrası en çok geri göç alan şehirler arasında yer almaktadır. Yine aynı rapora göre, Prijedor Belediyesi'nin aldığı geri göç 24.997'dir. Bunun 22.809'u Boşnak ve 2.188'i ise Hırvat'tır.

Toplam nüfusun %48'i kentsel, %52'si ise kırsal bölgede yaşamaktadır. Etnik kökene göre tahmini nüfuslar ise günümüzde:

Sırplar: 75.003
Boşnaklar: 22.809
Hırvatlar: 2.188

Bu raporun dışında bazı kaynaklar ise Prijedor'un tahmin edilenden daha çok nüfusa sahip olduğunu ve %70 kentsel oran ile nüfusun 130.000'e yaklaştığını iddia etmektedir. Gelişen ekonomik aktiviteler, eğitim olanakları ve geri dönen Boşnak ve Hırvat halkı ile şehre yönelimin yoğunlaştırdığı ileri sürülmektedir. Prijedor'da Bosna-Hersek'in diğer bölgelerinden 1.300 civarında öğrenci eğitimini sürdürmektedir.^[5]

Uluslararası ilişkiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Kardeş şehirler[değiştir | kaynağı değiştir]

Prijedor, aşağıdaki şehirler ile kardeş şehir statüsündedir:

Partner şehirler:

Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Prijedor ana caddesi
Urije Havaalanı

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Resmî site
Prijedor turizm sitesi*22 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kozara Milli Parkı 4 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2012.
^ United Nations - Security Council (28 Aralık 1994). "The Prijedor report". Final report of the United Nations Commission of Experts established pursuant to security council resolution 780 (1992). 20 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2012.
^ "Massacres and Attrocities of WWII in Eastern Europe". 16 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2012.
^ "Human Rights Watch/Helsinki raporu - THE ROLE OF THE PRIJEDOR AUTHORITIES DURING THE WAR AND AFTER THE SIGNING OF THE DAYTON PEACE AGREEMENT - 9 Nisan 2012'de erişilmiştir". 10 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2012.
^ U prvom roku uglavnom upisan planirani broj studenata, gradprijedor.com, 7 Temmuz 2011, 26 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 26 Eylül 2019

[1] "Arşivlenmiş kopya". 17 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2012.

[prijedor_report-2] United Nations - Security Council (28 Aralık 1994). "The Prijedor report". Final report of the United Nations Commission of Experts established pursuant to security council resolution 780 (1992). 20 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2012.

[3] "Massacres and Attrocities of WWII in Eastern Europe". 16 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2012.

[4] "Human Rights Watch/Helsinki raporu - THE ROLE OF THE PRIJEDOR AUTHORITIES DURING THE WAR AND AFTER THE SIGNING OF THE DAYTON PEACE AGREEMENT - 9 Nisan 2012'de erişilmiştir". 10 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2012.

[gradprijedor.com-5] U prvom roku uglavnom upisan planirani broj studenata, gradprijedor.com, 7 Temmuz 2011, 26 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 26 Eylül 2019

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

g t d Bosna-Hersek'in belediyeleri
Bosna-Hersek Federasyonu	Banovići Bihać Bosanska Krupa Bosanski Petrovac Bosansko Grahovo Breza Bugojno Busovača Bužim Čapljina Cazin Čelić Čitluk Doğu Doboj Drvar Dobretići Domaljevac-Šamac Donji Vakuf Foča-Ustikolina Fojnica Glamoč Gorajde Gornji Vakuf Gračanica Gradačac Grude Güney Doboj Hadžići Ilıca Ilijaš Jajce Kakan Kalesija Kiseljak Kladanj Ključ Konjic Kreševo Kupres Livno Ljubuški Lukavac Maglaj Mostar Neum Novi Travnik Ocak Olovo Orašje Pale-Praka Posušje Prozor Ravno Sanski Most Sapna Srebrenik Saraybosna Centar Novi Grad Stari Grad Yeni Saraybosna Stolac Široki Brijeg Teočak Tešanj Tırnova Tomislavgrad Travnik Tuzla Usora Vareš Velika Kladuša Visoko Vitez Vogošća Yablanika Zavidovići Zenica Žepče Živinice
Sırp Cumhuriyeti	Banja Luka Berkovići Bijeljina Bileka Bosanski Brod Bosanska Dubica Bosanska Gradiška Bosanska Kostajnica Bosanski Novi Bosanski Šamac Bratunac Čajniče Čelinac Derbent Doboj Doğu Dırvar Doğu Mostar Doğu Saraybosna Doğu Ilıca Doğu Stari Grad Doğu Yeni Saraybosna Pale Sokolac Tırnova Donji Žabar Foča Gacko Kneževo Zvornik Jezero Kalinovik Kotor Varoš Krupa na Uni Kupres Laktaši Ljubinje Lopare Milići Modriča Mrkonjić Grad Nevesin Osmaci Oštra Luka Pelagićevo Petrovac Petrovo Pisakhan Prijedor Prnjavor Ribnik Rogatica Rudo Stanari Šekovići Šipovo Srbac Srebrenitsa Teslić Trebinye Ugljevik Višegrad Vlasenica Vukosavlje Yeni Gorajde
Brčko İlçesi	Brčko
Kalın yazılı belediyeler şehir statüsüne sahiptir.

Prijedor ne demektir