Obruk

Obruk, yer altında kireçtaşı gibi eriyebilen kayaçların zamanla boşluklar meydana getirmesi ve bu boşlukların tavanlarının çökmesiyle oluşan karstik yer şekli.^[1]

Yer altı suyunun, karbondioksit ile birleşimi sonucu karbonik asit oluşur. Bu karbonik asit kireç taşının yoğun olduğu toprakları zamanla çözerek yer altında mağaralar oluşmasına neden olur, bir müddet sonra mağaranın üstünde bulunan toprak çöker. İşte bu çökme sonucu oluşan derin çukurlara obruk denir.^[2] Çözünebilir kayaçların bulunduğu bölgelerde yeryüzü boyut ve şekilleri çeşitlilik gösteren çok sayıda çöküntüyle doludur.

Obrukların çoğu iki şekilde oluşur. Birincisi alttaki eriyebilen kayaçlar topraktan sızan sularla çözünürler ve kayaç içinde bulunan doğal boşluklar genişler ve üzerlerinde bulunan toprakla doldurulurlar. Yer altı suyu kayacı çözmeye devam ettikçe toprak ortadan kalkar ve geride yamaç eğimi düşük, derinliği fazla olmayan çöküntüler bırakır. Komşu obruklar birleştiğinde ise çözünme vadileri denilen daha büyük, düzensiz, kapalı bir çöküntüler ağı oluşturur. Obruklar ayrıca bir mağara tavanının çökmesi sonucu dik kenarlı bir krater şeklinde de oluşur. Bu yolla oluşan obruklar özellikle nüfusun fazla olduğu bölgelerde ciddi bir tehlikedir.^[3]

Obrukların oluşması için karstik alanların bulunmasından başka şartlar da gereklidir. Yeraltı su seviyeleri farklı iki havza bulunmalı. Bu alanları daha yüksek bir eşik birbirinden ayırmalıdır. Havzaların yeraltı suları bu eşiğin altından akış göstermelidir. Tüm bu şartlar Obruk platosunda bir araya gelir. Tuz Gölü havzası ile Konya ovası arasında Obruk platosu eşik durumundadır. Daha yüksek olan Konya yeraltı suyu platonun altından Tuz gölü havzasına doğru yeraltı akışı gösterir. Bu akışın oluşturduğu erime güncel obrukların oluşumunun başlıca sebebidir. Bu nedenlerden başka yerel fay hatlarının da obruk oluşumuna katkısı bulunur. Tuz gölünün güneybatısında bulunan fay Dikmen-Kolca obruklarının oluşum sebebidir.^[4]

Türkiye'nin yeraltı sularının 3'te 1'ini barındıran Konya Havzası'nda 20'yi aşkın obruk bulunuyor. Bunlardan en meşhuru 300 m genişliği ve 145 m derinliğiyle Kızören obruğu. Merkez Karatay ilçesine bağlı Obruk kasabası da ismini ondan alıyor. Obrukların diğer bir özelliği de yazın ilk aylarında koyu lacivert ve yeşil olan renginin yaz ilerledikçe çivit mavisi, berrak bir renk alması. Meyil, Çıralı, Gökhöyük Obruk, Kuru obruk, Kangallı obruğu, Hamam obruğu Obruk Platosu'nun diğer obruklarıdır. Obrukların yaygın olduğu diğer bir alan ise Antalya ilinin doğu kesimindeki Çimiköy platosudur. Burada 22 obruk belirlenmiştir. Mucur Obruğu, Cennet ve Cehennem obrukları bilinen diğer obruklarımızdır.^[4]

Derinliği ve genişliği bir metreden yüzlerce metreye değişen bu oluşumların içi genellikle suyla doludur. İçindeki suyun derinliği ve berraklığı sebebiyle de bu obruklardan 7-8 tanesi su altı dalışları için uygun yerler.

Doğal Hayatı Koruma Vakfı (WWF-Türkiye), Konya Kapalı Havzası'nın Akılcı Kullanımına Doğru adlı bir projeyi uygulamaya başladı.

Türkiye'deki obruklar listesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Obruk adı	Taban yükseltisi (m)	Derinliği (m)
Kuru Obruk	992	48
Meyil Obruğu (göl düzeyi)	979	104
Ak Obruk	1079	75
Karain Obruğu (su düzeyi)	979	95
Hamam Obruğu	1029	46
Kızıl Obruk	984	91
Celal Obruğu	1020	20
Kurk Obruğu	1020	20
Yeni Opan Obruğu	1038	32
Yarım Obruk	1013	47
Derin Obruk	980	90
Fincan Obruğu	1020	55
Potur Obruğu	988	82
Cennet Obruğu	-	135
Cehennem Obruğu	-	110
Kangallı Obruğu	998	62
Zincancı Obruğu	998	57
Çıralı Obruğu (göl düzeyi)	980	125
Yunus Obruğu	1008	32
Kayalı Obruğu	1030	25
Çifteler Obruğu I	998	75
Çifteler Obruğu II	1003	70
Cehennem Deresi Obruğu	1055	25
Dikmen Obruğu	990	95
Kızören Obruğu (göl düzeyi)	979	171
Karkın Obruğu	1024	56
Güvercinli Obruğu (göl düzeyi)	987.40	72
Berket İni Obruğu (su düzeyi)	1055	15

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış kuvvetler

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Ceyhan, Selda; Akıllı, Hafize (2009). "Karapınar'da neler oluyor?" (PDF), 14. Mavi Gezegen. 26 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Ağustos 2021.
^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2020.
^ James S. Monroe, Reed Wıcander, 2007, Fiziksel Jeoloji Yeryuvarı'nın Araştırılması
^ ^a ^b "Konya - Karapınar Obrukları". academia.edu. 2009. Erişim tarihi: 18 Aralık 2014. ^{[ölü/kırık bağlantı]}

[1] Ceyhan, Selda; Akıllı, Hafize (2009). "Karapınar'da neler oluyor?" (PDF), 14. Mavi Gezegen. 26 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Ağustos 2021.

[2] "Arşivlenmiş kopya". 3 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2020.

[3] James S. Monroe, Reed Wıcander, 2007, Fiziksel Jeoloji Yeryuvarı'nın Araştırılması

[academia-4] "Konya - Karapınar Obrukları". academia.edu. 2009. Erişim tarihi: 18 Aralık 2014. ^{[ölü/kırık bağlantı]}

[1]

[2]

[3]

[4]

Obruk (coğrafya) nedir?, Obruk (coğrafya) anlamı nedir?, Obruk (coğrafya) ne demektir?

Obruk (coğrafya) nedir?, Obruk (coğrafya) anlamı nedir?, Obruk (coğrafya) ne demektir?

Obruk

Türkiye'deki obruklar listesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]