Nag Hammadi kütüphanesi

Nag Hammadi Kütüphanesi ("Chenoboskion elyazmaları" ve "Gnostik inciller" olarak da bilinir"^[a]) 1945'te Yukarı Mısır'da Nag Hammadi kasabası yakınlarında keşfedilen erken Hristiyan ve Gnostik metinlerin bir koleksiyonudur.

Mühürlü bir kavanoza gömülü 13 deriye bağlı papirüs kodeksi Muhammed el-Samman adında yerel bir çiftçi tarafından bulunmuştur.^[1] Bu kodekslerdeki yazılar çoğunlukla Gnostik incelemeleri içerir, ancak Corpus Hermeticum'a ait üç eser ve Platon'un Devlet'inin kısmi çevirisi/değiştirilmesi de içerir. İngilizce Nag Hammadi Kütüphanesi'ne girişinde, James Robinson, bu kodekslerin yakındaki bir Pahomiyan manastırına ait olabileceğini ve Aziz Athanasios'un MS 367 tarihli Paskalya Mektubunda kanonik olmayan kitapların kullanımını kınadıktan sonra gömüldüğünü öne sürer. Bu metinlerin ortaya çıkması, modern bilimin erken Hristiyanlık ve Gnostisizm bilgisini ve araştırmasını önemli ölçüde etkiledi.

Kodekslerin içeriği, Kıptîce yazılmıştır. Bu eserlerin en bilineni muhtemelen Nag Hammadi kodekslerinin tam metnini içeren Thomas İncili'dir. Keşiften sonra, bilim adamları, İsa'ya atfedilen bu sözlerin parçalarının 1898'de Oxyrhynchus'ta bulunan el yazmalarında göründüğünü (P. Oxy. 1) ve diğer erken Hristiyan kaynaklarında eşleşen alıntıların tanındığını fark ettiler. Thomas İncili'nin yazılı metni çoğu tercüman tarafından ikinci yüzyıla tarihlendirilir, ancak daha önceki kaynaklara dayanır.^[2] Gömülü yazılar 3. ve 4. yüzyıllardan kalmadır.

Nag Hammadi kodeksleri, Mısır'da Kahire şehrinde Kıptî Müzesi'nde muhafaza edilmektedir.

Keşfi[değiştir | kaynağı değiştir]

Keşif sitesi, Mısır haritasında Nag Hammadi

1945'te Nag Hammadi kütüphanesinin keşfinin hikâyesi, 'bulgunun içeriği kadar heyecan verici' olarak tanımlanır.^[3] Aynı yılın Aralık ayında, iki Mısırlı kardeş, Yukarı Mısır'daki bugünkü Hamrah Dom'un yakınındaki Jabal al-Ṭārif mağaralarının çevresinde gübre kazarken, büyük bir toprak kapta birkaç papirüs buldu. Her ikisi de buluntuları bildirmemişlerdir, çünkü el yazmaları belirli aralıklarla tek tek satarak para kazanmaya çalışmışlardır. Kardeşlerin annesi, papirüsların 'tehlikeli etkileri' olabileceğinden endişe duyarak el yazmalarının birkaçını yaktı (Markschies, Gnosis, 48). Sonuç olarak, Nag Hammadi Kütüphanesi (en yakın büyük yerleşim yeri olan Nag Hammadi'ye yakınlığı nedeniyle) olarak bilinen şey sadece yavaş yavaş ortaya çıktı ve önemi ilk keşfinden bir süre öncesine kadar onaylanmadı.

1946'da kardeşler bir kavgaya karıştı ve el yazmaları Kıptî bir rahibe bıraktılar. O yılın ekim ayında kayınbiraderleri Eski Kahire'deki Kıptî Müzesi'ne bir kodeks sattı (bu broşür bugün koleksiyonda Kodeks III olarak adlandırılmaktadır). Eserin önemini fark eden yerleşik Kıptî ve din tarih uzmanı Jean Doresse, ilk referansını 1948'de yayınladı. Yıllar geçtikçe, broşürlerin çoğu rahip tarafından Kahire'de bir Kıptî antika satıcısı olan Phokion J. Tanos'a^[4] geçti ve daha sonra Eski Eserler Dairesi tarafından ülkeden satılacakları korkusuyla tutuldu. 1952 askeri darbesi sonrası, bu metinler Kahire'deki Kıpti Müzesi'ne teslim edildi ve ulusal hazine ilan edildi.^[5] O zamanki Kıptî Müzesi müdürü Pahor Labib, bu elyazmalarını kaynak ülkesinde tutmaya hevesliydi.

Bu arada, Kahire'de bir Belçikalı antika satıcısına tek bir kodeks satıldı. Kodeksi hem New York'ta hem de Paris'te satılmaya çalışıldıktan sonra, 1951'de Zürih'teki Carl Gustav Jung Enstitüsü tarafından Gilles Quispel'in arabuluculuğu ile satın alındı. Ünlü psikolog için bir doğum günü hediyesi olarak tasarlandı; bu nedenle, koleksiyonda Kodeks I olan bu kodeks genellikle Jung Kodeksi olarak bilinir.^[5]

Jung'un 1961'deki ölümü, Jung Kodeksinin mülkiyeti konusunda bir kavga ile sonuçlandı; metnin ilk baskısı yayınlandıktan sonra sayfalar 1975'e kadar Kahire'deki Kıptî Müzesi'ne verilmemiştir. Papirüsler nihayet Kahire'de bir araya getirildi: 1945'teki bulgunun on bir tam kitabı ve 'binden fazla yazılı sayfayı kapsayan' diğer iki kitabın parçaları korunmaktadır.^[6]

Çeviri[değiştir | kaynağı değiştir]

Nag Hammadi'de bulunan bir metnin ilk baskısı Jung Kodeksi'nden olmuştur, kısmi çevirisi 1956'da Kahire'de gerçekleşti ve tek bir geniş tıpkı basımı planlandı. Mısır'daki zor siyasi koşullar nedeniyle, Kahire ve Zürih koleksiyonlarından sadece tekil broşürler ile yavaş ilerledi.

Bu durum, 1966 yılında İtalya'da gerçekleşen Messina Kongresi'ne kadar değişmedi. Akademisyenlerin Gnostisizm'in tanımı konusunda fikir birliğine ulaşmalarını amaçlayan bu konferansta, din uzmanı James M. Robinson, Claremont, Kaliforniya'da bulunan Claremont Graduate University'deki Antik ve Hristiyanlık Enstitüsü ile işbirliği içinde, açık görevi İngilizce olarak Nag Hammadi kodekslerinin çokdilli bir sürümünü yayınlamak olan bir grup editör ve çevirmen topladı.

Robinson, 1970 yılında UNESCO ve Mısır Kültür Bakanlığı tarafından kurulan Nag Hammadi Kodeksleri Uluslararası Komitesi'nin sekreteri seçildi; bu görevinde projeyi denetledi. 1972 ve 1977 arasında on iki ciltli bir tıpkı basım yaptı, 1979 ve 1984'te Leiden'dan yayımcı E.J. Brill, Nag Hammadi Kodeksleri tıpkı basımı baskısını yayınladı. Bu, ilgili tüm tarafların tüm metinleri bir şekilde incelemesini sağladı.

Aynı zamanda, Alman Demokratik Cumhuriyeti'nde Alexander Böhlig, Martin Krause ile Yeni Ahit akademisyenleri Gesine Schenke, Hans-Martin Schenke ve Hans-Gebhard Bethge'nin dahil olduğu bir grup akademisyen, bu metinlerin ilk Almanca çevirisini hazırladı. Son üç akademisyen 2001 yılında yayınlanan Berlin Humboldt Üniversitesi'nin himayesinde tam bir bilimsel çevirisi yapıldı.

James M. Robinson çevirisi ilk olarak 1977'de E.J. Brill ile Harper & Row arasındaki işbirliği ile İngilizce Nag Hammadi Kütüphanesi adıyla yayınlanmıştır. Robinson'a göre tek ciltli yayın, 'Nag Hammadi akademik çalışmasında bir aşamasının sonunu ve diğerinin başlangıcını işaret eder' (üçüncü gözden geçirilmiş baskının önsözünden). Kağıt cilt baskılar 1981'de E.J. Brill ve 1984'te Harper tarafından yayınlanmıştır. Üçüncü ve tamamen revize edilmiş baskı 1988'de yayınlandı. Bu, gnostik metinlerin daha geniş kamusal alana kademeli olarak dağılmasındaki son aşamayı işaret ediyor - kodekslerin tüm tamamlayıcısı nihayetinde dünyanın dört bir yanındaki insanlara katkısız biçimde çeşitli dillerde artık mevcuttu. Robinson'un çevirisi ve İncil kanonu için bir çapraz referans da mevcuttur.^[7]

Yale akademisyeni Bentley Layton tarafından hazırlanan The Gnostic Scriptures: A New Translation with Annotations (Garden City: Doubleday & Co., 1987) isimli bir başka İngilizce versiyonu 1987 yılında basıldı. Bu cilt, Nag Hammadi kütüphanesinden sapkın yazarlardan alıntılar ve diğer gnostik materyalleri içeriyordu. Nag Hammadi buluntusunun daha erişilebilir ciltlerinden biri olan İngilizce Nag Hammadi Kütüphanesi ile birlikte mevcuttur. Bireysel gnostik gruplara kapsamlı tarihsel girişler, çeviri ile ilgili notlar, metne açıklamalar ve açık bir şekilde tanımlanmış hareketlere broşürlerin düzenlenmesi içerir.

Tüm akademisyenler kütüphanenin tamamının Gnostik olarak kabul edilmesi gerektiği konusunda hemfikir değildir. Paterson Brown'a göre, üç Nag Hammadi; Tomas, Filip ve Hakikat incilleri bu şekilde etiketlenemez, çünkü her biri, onun görüşüne göre, Gnostisizm'in tanım gereği aldatıcı olduğu düşünülentemel gerçeklik ve vucut bulmanın kutsallığını açıkça doğrulayabilir.^[8]

Nag Hammadi bulunan kodekslerin tam listesi[değiştir | kaynağı değiştir]

El yazmalarının tam listesi için #Dış bağlantılara bakınız

Kodeks I (Jung Codex)
Kodeks II
Kodeks III
- Yuhanna'nın Gizli Kitabı (Kısa bir versiyonu)
- Mısırlılar İncili
- Eugnostos mektubu
- İsa Mesih'in Hikmeti
- Kurtarıcının Diyaloğu
Kodeks IV
- Yuhanna'nın Gizli Kitabı (Uzun versiyon)
- Mısırlılar İncili
Kodeks V
Kodeks VI
- Petrus ve 12 Havarinin İşleri
- Gökgürültüsü, Mükemmel Akıl
- Büyük Gücümüzün Düşüncesi
- Platon'un Devlet eseri, 588A-589B
- Sekizinci ve Dokuzuncu Üzerine
- Şükran Duası
- Asklepius 21-29
Kodeks VII
Kodeks VIII
- Zostrianos
- Petrus'un Filip'e Mektubu
Kodeks IX
Kodeks X
- Marsanes
Kodeks XI
- Allogenes
- Hypsiphrone
Kodeks XII
- Sextus'un Hükümleri
- Hakikat İncili
Kodeks XIII
- Trimorphic Protennoia
- Dünyanın Kökeni Üzerine

"Kodeks XIII" olarak adlandırılan bir kodeks değil, daha ziyade "geç antik çağda onüçüncü kitaptan çıkarılan ve altıncısının ön kapağının içine sıkışmış sekiz yaprak" üzerine yazılmış Trimorphic Protennoia metnidir. (Robinson, NHLE, p. 10) Dünyanın Kökeni başlangıcından adece birkaç satır sekizinci yaprağın altında görülebilir.

Tarihlendirme[değiştir | kaynağı değiştir]

Nag Hammadi'de keşfedilen el yazmaları genellikle 4. yüzyıla tarihlendirilsede, metinlerin orijinal kompozisyonu ile ilgili bazı tartışmalar vardır.^[9]

Tomas İncili, çoğunlukla yazılan "gnostik" İncillerden en erken olanı kabul edilir. Akademisyenler genellikle metni 2. yüzyılın ortalarına tarihlendirir.^[10] Tomas İncili, sıklıkla iddia edildiği gibi, bazı gnostik unsurlara sahiptir, ancak tam gnostik kozmolojiden yoksundur. Bununla birlikte, bu öğelerin "gnostik" olarak tanımlanması bile, metnin bir bütün olarak "gnostik" bir incil olduğu varsayımına dayanmaktadır ve bu fikrin kendisi, Nag Hammadi'deki gnostik metinler ile birlikte bulunmasından başka bir şeye dayanmamaktadır.^[11] Nicholas Perrin de dahil olmak üzere bazı araştırmacılar, Tomas'ın Suriye'de Tatian tarafından 172'den kısa bir süre sonra oluşan Diatessaron'a bağlı olduğunu savunurlar.^[12] Bir azınlık görüşü, diğer nedenlerin yanı sıra varsayımsal Q metniyle bir ilişkiye atıfta bulunarak, belki de 50 yılı kadar erken bir tarihi gerektirir.^[13]
Hakikat İncili^[14] ve Pistis Sophia'nın öğretileri, Müjdenin kendisi 3. yüzyıl olsa da, orijinal Valentinianus okulunun bir parçası oldukları için yaklaşık 2. yüzyılın başlarına tarihlenebilir.
Sethian etkisi (Yahuda İncili gibi) ya da açıkça Sethian olan (Mısırlılar İncili gibi) dokümanlar, 40'tan büyük ve 250'den erken bir şekilde tarihlendirilebilir; çoğu bilgin onlara 2. yüzyıldan bir tarih verir.^[15]
Bazı gnostik İnciller (örneğin Trimorphic Protennoia) tamamen gelişmiş Neoplatonizmi kullanır ve bu nedenle 3. yüzyılda Plotinos'tan sonra tarihlendirilmesi gerekir.^[16]^[17]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Metinler, Elaine Pagels'in 1979 yılında aynı adlı kitabından sonra "Gnostik İnciller" olarak anılır, ancak terimin daha genel bir anlamı vardır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel

^ Marvin Meyer and James M. Robinson, The Nag Hammadi Scriptures: The International Edition. HarperOne, 2007. pp 2-3. 0-06-052378-6
^ Van Voorst, Robert (2000). Jesus Outside the New Testament: an introduction to the ancient evidence (İngilizce). Grand Rapids: Eerdmans. s. 189.
^ (Markschies, Gnosis: An Introduction, 48).
^ The Gnostic Discoveries: The Impact of the Nag Hammadi Library 5 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.; also known as Phocion J(ean) Tano, cf. Wikidata entry
^ ^a ^b Robinson, James M. ed., The Nag Hammadi Library, revised edition. HarperCollins, San Francisco, 1990.
^ (Markschies, Gnosis: An Introduction, 49)
^ Clontz, T.E. and J., The Comprehensive New Testament, Cornerstone Publications (2008), 978-0-9778737-1-5
^ Essay on the Ecumenical Coptic Project website, from which the requisite Coptic font may be downloaded. 27 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ Bock, Darrell (2006). The Missing Gospels (İngilizce). Nelson Books. s. 6.
^ Ehrman, Bart (2003). Lost Christianities (İngilizce). New York: Oxford University Press. ss. xi-xii.
^ Davies, Stevan L., The Gospel of Thomas and Christian Wisdom, 1983, pp. 21–22.
^ Nicholas Perrin, "Thomas: The Fifth Gospel?," Journal of The Evangelical Theological Society 49 (March 2006): 66-/80
^ Koester, Helmut; Lambdin (translator), Thomas O. (1996). "The Gospel of Thomas". Robinson, James MacConkey (Ed.). The Nag Hammadi Library in English (İngilizce) (Revised bas.). Leiden, New York, Cologne: E. J. Brill. s. 125. ISBN 90-04-08856-3. 6 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2020.
^ But the followers of Valentinus, putting away all fear, bring forward their own compositions and boast that they have more Gospels than really exist. Indeed their audacity has gone so far that they entitle their recent composition the Gospel of Truth Irenaeus, Adversus Haereses (3.11.9)"Archived copy". 8 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2007.
^
Gnosticism and Platonism: The Platonizing Sethian texts from Nag Hammadi in their Relation to Later Platonic Literature 22 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., John D Turner, 0-7914-1338-1.
- "Sethian Gnosticism: A Literary History," 6 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. in Nag Hammadi, Gnosticism and Early Christianity, pp. 55–86 0-913573-16-7
- The National Geographic Society dates the gospel of Judas originally to mid 2nd century "Archived copy". 18 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2015. and the copy we possess 220–340 [1] 15 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ Plotinus, a native of Lycopolis in Egypt, who lived from 205 to 270 was the first systematic philosopher of [Neo-Platonism], Turner, William (1913). "Neo-Platonism". Herbermann, Charles (Ed.). Katolik Ansiklopedi (İngilizce). 10}. New York: Robert Appleton Company.
^ Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Neoplatonism". Encyclopædia Britannica. 20 (11. bas.). Cambridge University Press. s. 375.

Genel

Layton, Bentley (1987). The Gnostic Scriptures (İngilizce). SCM Press. ISBN 0-334-02022-0. (526 pages)
Markschies, Christoph (trans. John Bowden) (2000). Gnosis: An Introduction (İngilizce). T & T Clark. ISBN 0-567-08945-2. (145 pages)
Pagels, Elaine (1979). The Gnostic Gospels (İngilizce). Random House. ISBN 0-679-72453-2. (182 pages)
Robinson, James (1988). The Nag Hammadi Library in English (İngilizce). ISBN 0-06-066934-9. (549 pages)
Robinson, James M., 1979 "The discovery of the Nag Hammadi codices," in Biblical Archaeology vol. 42, pp. 206–224.
Tuckett, Christopher M. (1986). Nag Hammadi and the Gospel Tradition: Synoptic Tradition in the Nag Hammadi Library (İngilizce). T & T Clark. ISBN 0-567-09364-6. (206 pages)
Yamauchi, Edwin M. (1983). Pre-Christian Gnosticism : A Survey of the Proposed Evidences (İngilizce). ISBN 0-8010-9919-6. (278 pages)
Yamauchi, Edwin M., "Pre-Christian Gnosticism in the Nag Hammadi Texts?," in Church History vol. 48, pp. 129–141.
Majella Franzmann (1996). Jesus in the Nag Hammadi Writings (İngilizce). T & T Clark International. ISBN 056704470X. 2 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2020.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Nag Hammadi Archive7 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. in the Claremont Colleges Digital Library
The Nag Hammadi Library20 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. – Complete texts at The Gnostic Society Library
The Gospel of Thomas20 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. – Multiple translations and resources.
How the manuscripts were found12 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - A complete list of the manuscripts can be found here.
Jung Codex14 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[pagels-1] Metinler, Elaine Pagels'in 1979 yılında aynı adlı kitabından sonra "Gnostik İnciller" olarak anılır, ancak terimin daha genel bir anlamı vardır.

[2] Marvin Meyer and James M. Robinson, The Nag Hammadi Scriptures: The International Edition. HarperOne, 2007. pp 2-3. 0-06-052378-6

[3] Van Voorst, Robert (2000). Jesus Outside the New Testament: an introduction to the ancient evidence (İngilizce). Grand Rapids: Eerdmans. s. 189.

[4] (Markschies, Gnosis: An Introduction, 48).

[5] The Gnostic Discoveries: The Impact of the Nag Hammadi Library 5 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.; also known as Phocion J(ean) Tano, cf. Wikidata entry

[The_Nag_Hammadi_Library-6] Robinson, James M. ed., The Nag Hammadi Library, revised edition. HarperCollins, San Francisco, 1990.

[7] (Markschies, Gnosis: An Introduction, 49)

[8] Clontz, T.E. and J., The Comprehensive New Testament, Cornerstone Publications (2008), 978-0-9778737-1-5

[9] Essay on the Ecumenical Coptic Project website, from which the requisite Coptic font may be downloaded. 27 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[10] Bock, Darrell (2006). The Missing Gospels (İngilizce). Nelson Books. s. 6.

[11] Ehrman, Bart (2003). Lost Christianities (İngilizce). New York: Oxford University Press. ss. xi-xii.

[12] Davies, Stevan L., The Gospel of Thomas and Christian Wisdom, 1983, pp. 21–22.

[13] Nicholas Perrin, "Thomas: The Fifth Gospel?," Journal of The Evangelical Theological Society 49 (March 2006): 66-/80

[14] Koester, Helmut; Lambdin (translator), Thomas O. (1996). "The Gospel of Thomas". Robinson, James MacConkey (Ed.). The Nag Hammadi Library in English (İngilizce) (Revised bas.). Leiden, New York, Cologne: E. J. Brill. s. 125. ISBN 90-04-08856-3. 6 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2020.

[15] But the followers of Valentinus, putting away all fear, bring forward their own compositions and boast that they have more Gospels than really exist. Indeed their audacity has gone so far that they entitle their recent composition the Gospel of Truth Irenaeus, Adversus Haereses (3.11.9)"Archived copy". 8 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2007.

[16] Gnosticism and Platonism: The Platonizing Sethian texts from Nag Hammadi in their Relation to Later Platonic Literature 22 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., John D Turner, 0-7914-1338-1.
"Sethian Gnosticism: A Literary History," 6 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. in Nag Hammadi, Gnosticism and Early Christianity, pp. 55–86 0-913573-16-7

The National Geographic Society dates the gospel of Judas originally to mid 2nd century "Archived copy". 18 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2015. and the copy we possess 220–340 [1] 15 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[17] "Sethian Gnosticism: A Literary History," 6 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. in Nag Hammadi, Gnosticism and Early Christianity, pp. 55–86 0-913573-16-7

[18] The National Geographic Society dates the gospel of Judas originally to mid 2nd century "Archived copy". 18 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2015. and the copy we possess 220–340 [1] 15 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[17] Plotinus, a native of Lycopolis in Egypt, who lived from 205 to 270 was the first systematic philosopher of [Neo-Platonism], Turner, William (1913). "Neo-Platonism". Herbermann, Charles (Ed.). Katolik Ansiklopedi (İngilizce). 10}. New York: Robert Appleton Company.

[18] Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Neoplatonism". Encyclopædia Britannica. 20 (11. bas.). Cambridge University Press. s. 375.

[a]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

Nag Hammadi kütüphanesi nedir?, Nag Hammadi kütüphanesi anlamı nedir?, Nag Hammadi kütüphanesi ne demektir?