Teozofi (Yunanca: θεός, tanrı + σοφία, usluluk, bilgi, bilgelik), "tanrı" ve "bilgi" sözcükleri birleştirilerek türetilmiştir.^[1] Günümüzde teozofi denildiğinde, öncelikle, kaynağını esas olarak Hint mistisizminin insan ile evren ve Tanrı arasındaki ilişkileri açıklayan felsefî denebilecek Hint teozofisinden almış olmakla birlikte Batı teozofisi akla gelir. Batı teozofisi bir yandan okült gelenek, diğer yandan Doğu gelenekleri üzerine kurulmuş, ezoterik bilgilerden yararlanan felsefî bir sistemdir.

İlkeleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Teozofi kurumu üç ilkesini şöyle açıklar:

1. İnsanlığın evrensel birliği için ırk, renk, inanç ve cinsiyet ayrımı yapmamak.
2. Din kuralları, felsefe ve bilim sınırlarının ötesinde çalışabilmek.
3. Doğanın keşfedilmemiş yönlerini ve insanın bilinmeyen yönlerini araştırmak.

Üyeleri ve dalları[değiştir | kaynağı değiştir]

Batı teozofisinin kurucusu, daha doğrusu teozofiyi Batı'da kurumsallaştıran kişi Helena Petrovna Blavatsky'dir. Teozofi Cemiyeti'ne üye olan ünlü isimlerden bazıları Thomas Alva Edison, talyum elementini keşfeden William Crookes, sonradan antropozofiyi kuran Rudolf Steiner'dir. Batı Teozofisi'nin günümüzdeki sözcüleri birbirlerinden farklı görüşleri dile getirmekteyseler de Batı teozofisi esas olarak iki kola ayrılmış durumdadır: Bu iki teozofik sistemden biri Annie Besant tarafından, diğeri C.W. Leadbeater tarafından belirlenmiştir. Her ikisinde de ruhun gelişimi ilke edinilmekle birlikte monoteist dinlerdeki tek tanrı inancı yoktur. Daha doğrusu, “varlık birliği” görüşü kabul edilir.

Hint teozofisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Batı teozofisi gibi “varlık birliği” görüşüne sahip olan Hint teozofisi, Batı teozofisine kıyasla daha karmaşık ve anlaşılması güç bir felsefeye sahiptir. Hint teozofisinde Batı teozofisinde rastlandığı biçimde belirgin bir ruh ve madde ikilemi yoktur. Hint teozofisine göre dünyada yaşayan bir insan, üçü semavi, dördü dünyevi olmak üzere 7 unsurdan oluşur. Atma ya da atman (tasavvuftaki zat), manas (nefs) ve buddhi’den (sezginin kaynağı olan ruhani unsur) oluşan semavi ya da “yüksek trinite” gelişmek, mükemmel hale gelmek için dünyaya iner. Varlık dünyaya indiğinde bu semavi ya da yüksek trinite, linga-sharira (süptil beden), prana (hayati unsur), kama (hayvansal nefis) ve sthula sharira’dan (fiziksel beden) oluşan "dünyevi dörtlü"yle birleşir. Ölümsüz “yüksek trinite” dünyada pek çok yaşam geçirdikten sonra sonunda devachan adlı cennete gider ki, orası onun zaten asli vatanıdır. Kısaca, Hint teozofisine göre “yüksek trinite” hem insandır, hem ruhtur, hem Tanrı’dır.

Ek bilgi[değiştir | kaynağı değiştir]

Teosofi de denilen Teozofi, bir başka tanımlamayla, tüm din ve inançların "İlahi"yi bulmak, ulaşmak için olduğunu öngören ve böylece her din ve inancın hakikatın bir bölümüne sahip olduğunu ileri süren düşünceler bütünüdür. Günlük kullanımda ve teozofi anlayışı dışında ise genelde mistizm ve meditasyon temellerinde kurulmuş, hakikatin böyle elde edilebileceğine inanan felsefelere verilen isimdir.

Teosofi, tutarlı bir düşünce sistemi olarak, Helena Petrovna Blavatsky'nin çalışmalarından geliştirilmiştir. Henry Steel Olcott, William Quan Judge ve diğerleriyle birlikte Blavatsky, 1875'te Teosofi Derneği'ni kurmuştur.

Teozofi (Batı Teozofisi) terimleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Ünlü kişiler[değiştir | kaynağı değiştir]

• H. P.Blavatsky (Madam Blavatsky)
• Alice Bailey
• Annie Besant
• C.W. Leadbeater
• S. Olcott
• William Q. Judge
• Rudolf Steiner
• William Crookes
• Thomas Alva Edison
• William Butler Yeats

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Teosofi Cemiyeti
• Hint felsefesi
• Vedanta
• Perennial felsefe
• Ezoterizm
• Mistisizm
• Meditasyon

Türkçe'de Teosofi[değiştir | kaynağı değiştir]

Teosofistlerin eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• Helena Petrovna Blavatsky, Teosofi Nedir?, çev.Kübra Kavasçinay, Ganzer Kitap, 2021.
• H.P.Blavatsky, Teosofinin Anahtarı, Mitra Yayınları, 2020.
• H.P.Blavatsky, Gizli Öğreti 1,Mitral Yayınları, 2017.
• H.P.Blavatsky, Gizli Öğreti 2,Mitra Yayınları, 2019.
• H.P.Blavatsky, Gizli Öğreti 3,Mitra Yayınları, 2021.
• H.P.Blavatsky, Peçesiz İsis-1, çev.Rüya S. Uğurlu, Mitra Yayınları, 2016
• H.P.Blavatsky, Peçesiz İsis-2, Mitra Yayınları, 2020.
• H.P.Blavatsky, Okült Araştırmalar, Mavi Kalem Yayınları, 2020.
• Helena Petrovna Blavatsky, Doğada ve İnsanda Akıl, Mitra Yayınları, 2021.
• Helena Petrovna Blavatsky, Sessizliğin Sesi, Çev.Doğa Tunca, Dorlion Yayınevi.
• H.P.Blavatsky, Kabus Öyküleri, Çev.Umut Hoşafçı, Mitra Yayınları, 2009.
• (Derleme) Kaynakları ve Doğasıyla Teosofi: Teosofistlerden Seçme Yazılar, Ganzer Kitap, 2023.

Teosofi üzerine yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Ali Gül, Helena Petrovna Blavatsky ve Modern Teosofi, İz Yayıncılık, 2016.
• Ali Gül, Modern Okültizmde Bir Köşe Taşı: Helena Petrovna Blavatsky, AUID 9 (Aralık 2017): s.287-323
• Ali Gül, "Teosofi Kavramı ve Teosofi Düşüncesinin Tarihi Gelişimi", Ekev Akademi Dergisi, Yıl: 21 Sayı: 70 (Bahar 2017), s.1-20
• Ali Rafet Özkan, “Teosofi ve Yeni Çağ Hareketi”, Dinler Tarihi Araştırmaları, [Dinler Tarihi Araştırmaları Sempozyumu (I, 1996, Ankara)], Ankara: Dinler Tarihi Derneği Yayınları, 1998, s. 193-222.
• Ali Gül, Senkretik Bir Oluşum Olarak Teosofi Cemiyeti ve XX.Yüzyıl Kültürel Yapıları Üzerindeki Etkisi (Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı, (Doktora Tezi), 2015.
• Ali Gül, Doğu Öğretilerinin Batıya Aktarılmasında Teosofi Cemiyeti’nin Etkisi, Dini Araştırmalar Dergisi, 2016, s.9-32
• Jorge Angel Livraga, ‚Gizemli Bir Kişilik; Helena Petrovna Blavatsky‛, Helena Petrovna Blavatsky, Sessizliğin Sesi: “Tibet’in Kadim Bilgelik Kitabı”, çev. Yeni Yüksektepe Çeviri Grubu (Ankara: Yeni Yüksektepe Kültür Derneği, Aralık 2007) içinde,s.13-14.
• Antoine Faivre, Giz ve Işık, Çev. Birol Biçer, İstanbul: Dedalus Kitap, 2012.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• ^ Concise Oxford English Dictionary, theosophy - Origin.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Theosophy.com20 Aralık 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• A.B.D.'ndeki Teozofi Kurumu18 Aralık 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Blavatsky'nin Biyografisi
• Annie Besant Teozofisi