Beyaz çiçekli taş yoncası
Biyolojik sınıflandırma
lem: Plantae Şube: Spermatophyta Sınıf: Magnoliopsida Takım: Fabales Familya: Fabaceae Cins: Melilotus Tür: Melilotus albus medik
İkili adlandırma
Melilotus albus

Melilotus albus, Beyaz çiçekli taş yoncası olarak bilinen, Fabaceae familyasından bir baklagiller bitkisidir. Azot sabitleyici özelliğe sahip olan Melilotus albus, değerli bir bal bitkisi olarak kabul edilir, nektar kaynağıdır ve genellikle yem bitkisi olarak yetiştirilir. Kurutulduğunda yoğunlaşan karakteristik tatlı kokusu, kumarinden kaynaklanır.

Melilotus albus, Avrasya kökenli olmasına rağmen artık subtropikalden ılıman bölgelere kadar, özellikle Kuzey Amerika'ya kadar yaygınlaşmış olup kumul, çayır, step, sulak alanlar ve dere kenarları gibi habitatlarda sıklıkla görülür.

Tanım[değiştir | kaynağı değiştir]

Melilotus albus, bir ila iki yıl yaşayan bir baklagil bitkisidir ve 2,5 metreye kadar boya ulaşabilir.^{[1][2][3][4][5][6][7][8]} Açık yeşil renkli gövdeleri yuvarlak veya hafif dört köşeli (tüm kenarları boyunca oluklu), tüysüz (pürüzsüz) ve genellikle dallıdır.1,5 – 5 cm uzunluğundaki yaprakları üç yapraklıdır, sap boyunca seyrek olarak dağılmış ve dönüşümlü olarak dizilmiştir.^[2] Gövdenin tepesinde, aşağı doğru sarkma eğiliminde olan, yaklaşık 5–15 cm uzunluğunda beyaz çiçek salkımları bulunur. Her çiçek yaklaşık 8,5 mm uzunluğunda olup

5 beyaz taç yaprağı ve 5 dişli açık yeşil kaliksden oluşur.^[2] Çiçekler küçük, sarkık, dip kısmı boru şeklinde olup dış kenarlara doğru genişler.^[4] Kanat ve omurga yaprakçıkları yaklaşık olarak eşit uzunluktadır.^[6] Oval tohum kapsülleri siyah ila koyu gri renkli, pürüzsüz veya hafif ağ şeklinde damarlı ve yaklaşık 3–4 mm uzunluğundadır. Her kapsül genellikle bir, bazen de iki adet oval veya böbrek şekilli sarı tohum içerir.^[2][3][4] Bitkiler genellikle ikinci büyüme yılında çiçek açar ve ölür. Çiçeklenme dönemi yaz başından sonbahara kadar sürer, yaz ortasında zirveye ulaşır ve bir koloni için yaklaşık 1-2 ay devam eder.^[2][4] Derin kazık köklerden oluşan geniş bir kök sistemi, yaz kuraklığına karşı dayanıklılık sağlar.^[1][6] M. albus'un kökleri, azot sabitleyici bakterilerle birlikte bulunur.^[1]

Diğer türlere benzerlik[değiştir | kaynağı değiştir]

Sarı taş yoncası (Melilotus officinalis), Melilotus albus gibi dik, uzun ve dallanan bir yapıya sahiptir ancak beyaz çiçekler yerine sarı çiçekleriyle ayırt edilir.^[9] Çoğu botanik özelliği paylaşmalarına rağmen, sarı taş yoncası genellikle daha kurak habitatlarda bulunur ^[1][3] ve Melilotus albus'dan yaklaşık 2-4 hafta daha erken çiçek açma eğilimindedir.^[2] Bazı otoriteler beyaz ve sarı tatlı yoncayı aynı tür olarak kabul eder, bu durumda Melilotus albus, Melilotus officinalis alba olarak adlandırılır; ancak çoğu onları ayrı türler olarak görür.^[2]

Dağılım[değiştir | kaynağı değiştir]

Melilotus albus, Fransa ve İspanya'dan Kazakistan ve Myanmar'a kadar uzanan Asya'nın büyük bir kısmı ve Güney Avrupa'nın yerli bitkisidir; ayrıca Kuzey Afrika'da da bulunur.^[3]

M. albus, Avrasya'dan Güney Afrika, Kuzey ve Güney Amerika, Yeni Zelanda, Avustralya ve Tazmanya'ya ^[9] ve doğal yayılış alanının dışındaki Avrupa'nın birçok yerine getirilmiştir.

Doğal ortam[değiştir | kaynağı değiştir]

M. albus tam güneşi, hafif nemli ila kuru koşulları ve kireçli tın-kumlu veya çakıllı toprakları tercih etmesine rağmen,^[2][3][5] geniş bir iklim koşuluna adapte olmuştur ve çok düşük besin seviyelerine sahip topraklar, ince ve kaba dokulu topraklar dahil olmak üzere hemen hemen her toprak çeşidinde yetişebilir ^[3] (ancak boyutu topraktaki nem ve bereye göre önemli ölçüde değişir ^[2]). M. albus, 5.0 ila 8.0 arasındaki pH seviyelerine adapte olmuştur, tuza toleranslıdır, kurağa ve kışa dayanıklıdır. Kanada'nın Yukon ve Kuzey Batı Toprakları ile ABD'nin Alaska eyaletlerine kadar uzanan bir menşei ile,^[3] M. albus bazı yerlerde yağışın 170 mm'nin altında, diğerlerinde ise neredeyse 4000 mm olduğu ve Alaska'nın iç kesimlerinde yıllık sıcaklığın -3.3 santigrat dereceye kadar düştüğü aşırı hava koşullarına sahip habitatları işgal eder. Uzun kazık kökleri nedeniyle M. albus kurağa toleranslıdır ^[5] ve çimlenme için yalnızca yeterli neme ihtiyaç duyar. Daha sonra aşırı kuru koşullarda bile gelişebilir.^[3]

Ancak M. albus asitli topraklara pek uygun değildir,^[3] gölgeye tahammülsüzdür ^[9] ve uzun süreli su baskınlarına dayanamaz, yine de ara sıra periyodik taşkınlara maruz kalan çakıllı, açık nehir kıyılarında bulunur (örneğin, Kanada'nın Güney Ontario'su).^[3][5]

M. albus, kireçtaşı kayalık alanları, seyrek ağaçlı uçurumlarda, çayırlarda, otlaklarda, ayrıca açık ve bozulmuş alanlarda, dere kenarlarında, çayır ekosistemlerinde, tarım arazilerinde, otlaklarda, yol kenarlarında, hendeklerde, boş arsalarda ve çorak arazilerde bulunabilir.^[1][4] Toprak neminin bol olduğu yerlerde (örneğin, Güney Kaliforniya) ^[1] ve erken ardıllık dönemlerinde veya yakın zamanda bozulmuş ya da çıplak alanlarda sıklıkla yetişir ^[3]

Biyolojisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Üreme ve fenolojisi[değiştir | kaynağı değiştir]

M. albus tohumlarının çimlenme oranı yüksektir. Çimlenme ve gelişmenin çoğu ilkbaharda gerçekleşir - 15 santigrat derecenin altındaki sıcaklıklar çimlenme için idealdir.^[9]

Etkileşimler[değiştir | kaynağı değiştir]

Diğer Melilotus türleri gibi, M. albus da rizobium bakterileri ile kök nodülleri oluşturarak azot sabitleyen bir bitkidir.^[8]

Kullanımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Beyaz ve sarı taş yoncaları değerli bal bitkileri olarak kabul edilir ve yaprakları ve tohumları yaban hayatı tarafından tüketilir. Hayvan yemi ve örtü bitkisi olarak sıklıkla ekilirler.^[1][9]

Melilotus albus, Avustralya'da tuzluluktan etkilenen kuru toprakların iyileştirilmesi için önerilmektedir.^[3]

M. albus geçmişte bitkisel tıpta kullanılmıştır. Dikumarol adı verilen bir antikoagülan (kan sulandırıcı) içerir. Ayrıca yüksek şeker içeriğine sahiptir.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]