Anatomik Terapötik Kimyasal Sınıflandırma Sistemi

Anatomik Terapötik Kimyasal (ATC) Sınıflandırma Sistemi, ilaçların etkin maddelerini etki ettikleri organ veya sisteme ve terapötik, farmakolojik ve kimyasal özelliklerine göre sınıflandıran bir ilaç sınıflandırma sistemidir. Amacı, ilaç kullanımını izlemek ve kaliteli ilaç kullanımını iyileştirmek için araştırmalara yardımcı olmaktır. İlaç tavsiyesi veya etkinliği anlamına gelmez.^[1] Dünya Sağlık Örgütü İlaç İstatistikleri Metodolojisi İşbirliği Merkezi (WHOCC) tarafından kontrol edilmektedir ve ilk olarak 1976 yılında yayınlanmıştır.^[2]^[3]^[4]

Kodlama sistemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu farmasötik kodlama sistemi, ilaçları etki ettikleri organ veya sisteme, terapötik amaçlarına veya doğalarına ve ilacın kimyasal özelliklerine göre farklı gruplara ayırır. Farklı markalar aynı etkin maddeye ve endikasyonlara sahiplerse aynı kodu paylaşırlar. Her bir alt düzey ATC kodu, tek bir endikasyonda (veya kullanımda) farmasötik olarak kullanılan bir maddeyi veya bir madde kombinasyonunu temsil eder. Bu, bir ilacın birden fazla koda sahip olabileceği anlamına gelir; örneğin asetilsalisilik asit (aspirin) lokal oral tedavi için bir ilaç olarak A01AD05 (DSÖ), trombosit inhibitörü olarak B01AC06 (DSÖ) ve analjezik ve antipiretik olarak N02BA01 (DSÖ) kodlarına sahiptir. Ayrıca bir kod birden fazla etkin maddeyi temsil edebilir, örneğin C09BB04 (DSÖ) perindopril ile amlodipin kombinasyonudur, tek başına reçete edildiğinde kendi kodları (sırasıyla C09AA04 (DSÖ) ve C08CA01 (DSÖ)) olan iki etkin maddedir.

ATC sınıflandırma sistemi katı bir hiyerarşidir,^[5] yani her bir kodun mutlaka bir ve yalnızca bir ebeveyn kodu vardır, en üst seviyedeki 14 kodun hiçbir ebeveyni yoktur. Kodlar semantik tanımlayıcılardır,^[5] yani tanımlayıcı olarak hizmet etmenin ötesinde kendi başlarına bilgiyi tasvir ederler (yani, kodlar kendi başlarına ebeveynliğin tam soyunu tasvir eder). 7 Mayıs 2020 itibarıyla ATC'de 6331 kod bulunmaktadır; aşağıdaki tabloda seviye başına sayı verilmektedir.^[6]

ATC seviyesi	Kodlar	Farklı isimler/farmasötikler
Seviye 1	14	14
Seviye 2	94	94
Seviye 3	267	262
Seviye 4	889	819
Seviye 5	5067	4363

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

ATC sistemi, ilaç endüstrisinin farmasötik ürünleri (aktif bileşenlerinin aksine) sınıflandırması için bir araç olarak tasarlanan daha önceki Anatomik Sınıflandırma Sistemi'ne dayanmaktadır.^[7] Kafa karıştırıcı bir şekilde ATC olarak da adlandırılan bu sistem 1971 yılında Avrupa İlaç Pazarı Araştırma Derneği (EphMRA) tarafından başlatılmış olup, EphMRA ve Intellus tarafından sürdürülmektedir. Kodları dört seviye halinde düzenlenmiştir.^[8] DSÖ'nün beş seviyeli sistemi, EphMRA'nın bir uzantısı ve modifikasyonudur. İlk olarak 1976 yılında yayınlanmıştır.^[2]

Diğer ATC sınıflandırma sistemleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu sistemde ilaçlar beş farklı seviyede gruplar halinde sınıflandırılmaktadır:^[9]

Birinci seviye[değiştir | kaynağı değiştir]

Kodun birinci seviyesi anatomik ana grubu gösterir ve bir harften oluşur. 14 ana grup bulunmaktadır:^[10]

Kod	İçerik
A	Sindirim sistemi ve metabolizma
B	Kan ve kan yapıcı organlar
C	Kardiyovasküler sistem
D	Dermatolojikler
G	Genitoüriner sistem ve cinsiyet hormonları
H	Cinsiyet hormonları ve insülinler hariç sistemik hormonal preparatlar
J	Sistemik kullanım için antienfektifler
L	Antineoplastik ve immünomodülatör ajanlar
M	Kas-iskelet sistemi
N	Sinir sistemi
P	Antiparaziter ürünler, böcek ilaçları ve kovucular
R	Solunum sistemi
S	Duyu organları
V	Çeşitli

Örnek : C Kardiyovasküler sistem

İkinci seviye[değiştir | kaynağı değiştir]

Kodun ikinci seviyesi terapötik alt grubu gösterir ve iki rakamdan oluşur.^[11]

Örnek : C03 Diüretikler

Üçüncü seviye[değiştir | kaynağı değiştir]

Kodun üçüncü seviyesi terapötik/farmakolojik alt grubu gösterir ve bir harften oluşur.

Örnek : C03C Yüksek tavanlı diüretikler

Dördüncü seviye[değiştir | kaynağı değiştir]

Kodun dördüncü seviyesi kimyasal/terapötik/farmakolojik alt grubu gösterir ve bir harften oluşur.

Örnek : C03CA Sülfonamidler

Beşinci seviye[değiştir | kaynağı değiştir]

Kodun beşinci seviyesi kimyasal maddeyi gösterir ve iki rakamdan oluşur.

Örnek : C03CA01 furosemid

Sınıflandırma[değiştir | kaynağı değiştir]

ATCvet[değiştir | kaynağı değiştir]

Veteriner ilaçlarını sınıflandırmak için veteriner tıbbi ürünler için Anatomik Terapötik Kimyasal Sınıflandırma Sistemi (ATCvet) kullanılır. ATCvet kodları, çoğu beşeri ilacın ATC kodunun önüne Q harfi yerleştirilerek oluşturulabilir. Örneğin, veteriner kullanımı için furosemid QC03CA01 koduna sahiptir.

QI immünolojikler, QJ51 meme içi kullanım için antibakteriyeller veya QN05AX90 amperozid gibi bazı kodlar yalnızca veteriner ilaçları için kullanılır.^[12]

Bitkisel ATC (HATC)[değiştir | kaynağı değiştir]

Bitkisel ATC sistemi (HATC), bitkisel maddelerin ATC sınıflandırmasıdır; 5. seviye grupta 2 yerine 4 basamak kullanarak normal ATC sisteminden ayrılır.^[13]

Bitkisel sınıflandırma DSÖ tarafından kabul edilmemiştir. Uppsala İzleme Merkezi, Bitkisel ATC sınıflandırmasından sorumludur ve abonelikle erişilebilen WHODrug Global portföyünün bir parçasıdır.^[14]

Tanımlanmış günlük doz[değiştir | kaynağı değiştir]

ATC sistemi ayrıca birçok ilaç için tanımlanmış günlük dozları (TGD'ler) içerir. Bu, belirli bir ilaç için olağan günlük doza dayalı bir ilaç tüketimi ölçümüdür. Tanıma göre, "TGD, yetişkinlerde ana endikasyonu için kullanılan bir ilaç için günlük varsayılan ortalama idame dozudur."^[15]

Uyarlamalar ve güncellemeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Alman Anatomisch-therapeutisch-chemische Klassifikation mit Tagesdosen gibi ATC sınıflandırmasının ulusal sayıları, WHO versiyonunda bulunmayan ek kodlar ve TGD'ler içerebilir.^[16]

ATC, yeni onaylanan ilaçlar için yeni kodlar oluştururken yönergeleri takip eder.^[17] ATC sınıflandırması ve TGD ataması için DSÖ'ye bir başvuru yapılır. Ön veya geçici bir kod atanır ve yorum veya itiraz için web sitesinde ve DSÖ İlaç Bilgisi'nde yayınlanır. Yeni ATC/TGD kodları altı aylık Çalışma Grubu toplantısında tartışılır. Kabul edilirse nihai bir karar haline gelir ve altı ayda bir web sitesinde ve DSÖ İlaç Bilgisi'nde yayınlanır ve 1 Ocak'ta yıllık basılı/çevrimiçi ACT/TGD Dizininde uygulanır.^[18]

Mevcut ATC/TGD'de yapılan değişiklikler benzer bir süreç izleyerek geçici kodlar haline gelir ve kabul edilirse ATC/TGD değişiklikleri olarak nihai karar haline gelir. ATC ve TGD değişiklikleri yalnızca gelecek yıllık güncellemelerde geçerli olur ve uygulanır; orijinal kodlar yıl sonuna kadar devam etmelidir.

TGD'lerle birlikte tam çevrimiçi/basılı ATC dizininin güncellenmiş bir versiyonu her yıl 1 Ocak'ta yayınlanır.^[19]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

ICD-10 Uluslararası Hastalık Sınıflandırması
Farmakoterapi

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Purpose of the ATC/DDD system". WHO Collaborating Centre for Drug Statistics Methodology. 14 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2021.
^ ^a ^b "ATC/DDD Methodology: History". WHO Collaborating Centre for Drug Statistics Methodology. 14 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2021.
^ WHOCC (28 Kasım 2019). "ATC alterations from 2005-2019". WHO Collaborating Centre for Drug Statistics Methodology (WHOCC). 27 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2019.
^ WHOCC (28 Kasım 2018). "DDD alterations from 2005-2019". WHO Collaborating Centre for Drug Statistics Methodology (WHOCC). 2 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2019.
^ ^a ^b Cimino, James (Nov 1998). "Desiderata for Controlled Medical Vocabularies in the Twenty-First Century". Methods of Information in Medicine. 37 (4–5). ss. 394-403. doi:10.1055/s-0038-1634558. PMC 3415631 $2. PMID 9865037.
^ Kury, Fabrício. "Scrape Anatomical-Therapeutic-Chemical (ATC) classes from the WHO Collaborating Centre for Drug Statistics Methodology website". GitHub. 30 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020.
^ "Comparison of the WHO ATC Classification & EphMRA/Intellus Anatomical Classification" (PDF). EphMRA. 6 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2017.
^ "EphMRA Anatomical Classification Guidelines 2018" (PDF). 23 Nisan 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2017.
^ "ATC: Structure and principles". WHO Collaborating Centre for Drug Statistics Methodology. 14 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2021.
^ "ATC/DDD Index". WHO Collaborating Centre for Drug Statistics Methodology. 23 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2021.
^ "ATC search result for '0'". sdrugs.com (İngilizce). 23 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2023.
^ "ATCvet". WHO Collaborating Centre for Drug Statistics Methodology. 13 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2015.
^ "The Herbal Anatomical Therapeutic Chemical Classification System". Uppsala Monitoring Centre. 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2021.
^ "WHODrug portfolio". Uppsala Monitoring Centre. 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2021.
^ "DDD: Definition and general considerations". WHO Collaborating Centre for Drug Statistics Methodology. 2 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2023.
^ "ATC-Klassifikation mit DDD: Gesetzlicher Hintergrund" (Almanca). Deutsches Institut für Medizinische Dokumentation und Information. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2010.
^ "Guidelines for ATC classification and DDD assignment". WHO Collaborating Centre for Drug Statistics Methodology. 16 Aralık 2020. 18 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2021.
^ "New ATC 5th levels". WHO Collaborating Centre for Drug Statistics Methodology. 4 Mayıs 2021. 28 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2021.
^ "ATC Index with DDDs". WHO Collaborating Centre for Drug Statistics Methodology. 16 Aralık 2020. 23 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2020.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Resmî site
"Who Drug Information". World Health Organization. 21 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2021. İlaç geliştirme ve düzenleme ile ilgili konulara genel bir bakış sağlayan üç aylık dergi.
"ATC: Introduction - page 2 of CAPS" (PDF). Family Medicine Research Centre. 9 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). "Health classifications and terminologies - CAPS - Coding Atlas for Pharmaceutical Substances". Faculty of Medicine and Health University of Sydney. 24 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2021.
EphMRA Anatomik Sınıflandırması (ATC ve NFC)
atcd. WHOCC web sitesinden ATC verilerini kazımak için R betiği; tüm ATC ağacını indirmek için bağlantı içerir.

[1] "Purpose of the ATC/DDD system". WHO Collaborating Centre for Drug Statistics Methodology. 14 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2021.

[history-2] "ATC/DDD Methodology: History". WHO Collaborating Centre for Drug Statistics Methodology. 14 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2021.

[3] WHOCC (28 Kasım 2019). "ATC alterations from 2005-2019". WHO Collaborating Centre for Drug Statistics Methodology (WHOCC). 27 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2019.

[4] WHOCC (28 Kasım 2018). "DDD alterations from 2005-2019". WHO Collaborating Centre for Drug Statistics Methodology (WHOCC). 2 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2019.

[ncbi.nlm.nih.gov-5] Cimino, James (Nov 1998). "Desiderata for Controlled Medical Vocabularies in the Twenty-First Century". Methods of Information in Medicine. 37 (4–5). ss. 394-403. doi:10.1055/s-0038-1634558. PMC 3415631 $2. PMID 9865037.

[6] Kury, Fabrício. "Scrape Anatomical-Therapeutic-Chemical (ATC) classes from the WHO Collaborating Centre for Drug Statistics Methodology website". GitHub. 30 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020.

[7] "Comparison of the WHO ATC Classification & EphMRA/Intellus Anatomical Classification" (PDF). EphMRA. 6 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2017.

[8] "EphMRA Anatomical Classification Guidelines 2018" (PDF). 23 Nisan 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2017.

[9] "ATC: Structure and principles". WHO Collaborating Centre for Drug Statistics Methodology. 14 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2021.

[10] "ATC/DDD Index". WHO Collaborating Centre for Drug Statistics Methodology. 23 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2021.

[11] "ATC search result for '0'". sdrugs.com (İngilizce). 23 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2023.

[12] "ATCvet". WHO Collaborating Centre for Drug Statistics Methodology. 13 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2015.

[13] "The Herbal Anatomical Therapeutic Chemical Classification System". Uppsala Monitoring Centre. 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2021.

[14] "WHODrug portfolio". Uppsala Monitoring Centre. 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2021.

[15] "DDD: Definition and general considerations". WHO Collaborating Centre for Drug Statistics Methodology. 2 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2023.

[16] "ATC-Klassifikation mit DDD: Gesetzlicher Hintergrund" (Almanca). Deutsches Institut für Medizinische Dokumentation und Information. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2010.

[17] "Guidelines for ATC classification and DDD assignment". WHO Collaborating Centre for Drug Statistics Methodology. 16 Aralık 2020. 18 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2021.

[18] "New ATC 5th levels". WHO Collaborating Centre for Drug Statistics Methodology. 4 Mayıs 2021. 28 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2021.

[19] "ATC Index with DDDs". WHO Collaborating Centre for Drug Statistics Methodology. 16 Aralık 2020. 23 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2020.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

g t d Anatomik Terapötik Kimyasal Sınıflandırma Sistemine dayalı olarak - Büyük ilaç grupları
Gastrointestinal kanal / metabolizma (A)	Mide asidi Antiasitler H₂ antagonistleri Proton pompa inhibitörleri Antiemetikler Laksatifler Antidiyare ilaçları / Antipropulsifler Anti-obezite ilaçları Antidiyabetikler Vitaminler Mineraller
Kan ve kan yapıcı organlar (B)	Antitrombotikler Antiplateletler Antikoagülanlar Trombolitikler) Antihemorajikler Plateletler Koagülantlar Antifibrinolitikler
Kardiyovasküler sistem (C)	Kardiyak tedavisi / Antianjinallar Kardiyak glikozitler Antiaritmikler Kardiyak uyarıcılar Antihipertansifler Diüretikler Vazodilatörler Beta blokörler Kalsiyum kanal blokörleri Renin-anjiotensin sistemi ACE inhibitörleri Anjiotensin II reseptör antagonistleri Renin inhibitörleri Antihiperlipidemikler Statinler Fibratlar Safra asidi sekestranları
Deri (D)	Kremler Sikatrizanlar Antipruritikler Antipsoriatikler İlaçlı pansumanlar
Genitoüriner sistem (G)	Hormonal kontrasepsiyon Doğurganlık maddeleri Seçici östrojen reseptör modülatörleri Cinsiyet hormonları
Endokrin sistem (H)	Hipotalamik-hipofiz hormonları Kortikosteroidler Glukokortikoidler Mineralokortikoidler Cinsiyet hormonları Tiroit hormonları / Antitiroit ajanları
Enfeksiyonlar ve enfestasyonlar (J, P, QI)	Antimikrobiyaller: Antibakteriyeller (Antimikobakteriyeller) Antifungallar Antivirallar Antiparaziterler Antiprotozoallar Antihelmintikler Ektoparazitisitler İntravenöz immünoglobulin Aşılar
Malign hastalıklar (L01-L02)	Antikanser ajanları Antimetabolitler Alkilleme İğ zehirleri Antineoplastik Topoizomeraz inhibitörleri
Bağışıklık hastalıkları (L03-L04)	İmmünomodülatörler İmmünostimülanlar İmmünosupresanlar
Kaslar, kemikler ve eklemler (M)	Anabolik steroidler Antiinflamatuarlar Nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar Antiromatizmallar Kortikosteroidler Kas gevşeticiler Bisfosfonatlar
Beyin ve sinir sistemi (N)	Ağrı kesiciler Anestezikler Genel Lokal Anorektikler Anti-DEHB ajanları Bağımlılık önleyiciler Antikonvülzanlar Antidemans ajanları Antidepresanlar Antimigren ajanları Antiparkinson ajanları Psikoaktifler Antipsikotikler Anksiyolitikler Afrodizyaklar Depresanlar Entaktojenler Entojenler Öforantlar Halüsinojenler Psikedelikler Dissosiyatifler Deliryantlar Hipnotikler / Sakinleştiriciler Duygudurum dengeleyicileri Nöroprotektifler Nootropikler Nörotoksinler İştah uyarıcılar Serenikler Uyarıcılar Öjeroikler
Solunum sistemi (R)	Dekonjestanlar Bronkodilatörler Öksürük ilaçları H₁ antagonistleri
Duyu organları (S)	Oftalmolojikler Otolojikler
Diğer ATC (V)	Panzehirler Kontrast madde Radyofarmasötikler Pansuman Senoterapötikler
İlaçlar Farmakolojik sınıflandırma sistemleri ATC kodları

ATC kodu nedir?, ATC kodu anlamı nedir?, ATC kodu ne demektir?