Kurguda Dünya dışı varlıklar

*Dünyaların Savaşı*'ndan Mars kontrollü Tripod.

Dünya dışı varlıklar, modern bilimkurgunun ortak bir teması. Samsatlı Lukianos'un ikinci yüzyıl parodisi Gerçek Tarih adlı eseri gibi birçok eserde de konu olmuştur.

Dünya dışı varlık ya da uzaylı, kökeni Dünya'dan olmayan herhangi bir Dünya dışı yaşam biçimidir. Dünya dışı kavramı ilk kez Bilimkurgunun altın çağı sırasında 1956 yılında kullanılmıştır.^[1]

Bilimkurguda uzaylıların kullanılmasıyla alakalı olarak Gary Westfahl şöyle yazmıştır:

"Bilimkurgu uzaylıları hem metafor hem de olması mümkün uzaylılardır. Kişi, insan doğasını uzaylılarla araştırıp açıklar ve yorumlar. Yine de uzaylı ziyaretçilerine yaygın inançla (bkz. UFOlar) ve dünya dışı radyo sinyallerini tespit etme çabalarıyla insanlar, ayrıca büyük, soğuk bir evrende arkadaşlık istemektedir ve uzaylılar bulamadığımız garip dostların umut verici ve telafi edici imgelerini temsil edebilmektedir. Böylece, uzaylılar muhtemelen karşılaştıkları zamana kadar bilimkurgu alanında merkezi bir tema olarak kalacaktır."^[2]

Tarihteki fikirler[değiştir | kaynağı değiştir]

Ön modern bilimkurgu[değiştir | kaynağı değiştir]

Kozmik çoğulculuk, insanlık alanının ötesinde yaşanmış birçok dünyalar olduğunu varsayıp, modernlik ve günmerkezlilik modelinin gelişimini öngörür ve dünyaçapındaki mitolojierde yaygın olarak görülür. 2. yüzyıl hiciv yazarı Lukianos, Gerçek Tarih adlı eserinde Sabah Yıldızı'nın sömürgeleştirilmesi üzerine, Güneş halkıyla savaşta olan ve çeşmeye yerleştirilmiş insanlar tarafından gönderilen geminin gönderildiğinde ayı ziyaret ettiklerini söylemiştir.^[3] Diğer dünyalar; 10. yüzyıl Japon anlatıları, Bambu Kesicinin Hikayesi ve Orta Çağ Arap hikâyesi Bulukiya'nın Maceraları (Binbir Gece Masalları'ndan) gibi ilk çalışmalarda tasvir edilmiştir.^[4]

Erken modern bilimkurgu[değiştir | kaynağı değiştir]

Dar anlamda (jenerik kozmik çoğulculuğa karşıt olarak) dünya dışı yaşam varsayımı, Güneş sistemi ile ilgili günmerkezlilik anlayışın geliştirilmesiyle ve daha sonra Erken Modern Dönem boyunca yıldızlararası mekânın anlaşılmasıyla mümkün hâle gelerek 17 ve 18. yüzyılda edebiyatın ppüler bir konusu oldu.

Johannes Kepler'in 1634 yılında çıkardığı Düş adlı romanında Duracotus adlı karakterin şeytanlar tarafından aya taşınması konu edildi. Hikâyenin çoğu fantezi olsa da ay hakkındaki bilimsel gerçekler ve ayın çevresinin insan olmayan sakinleri nasıl şekillendirdiği bilimkurgusunu oluşturmuştu.

Fontanelle'in "Conversations on the Plurality of Worlds" adlı kitabı 1686 yılında İngilizceden tercüme edildi. Kitapta uzaylı hayatım imkânı üzerine yaptığı gezilerden bahsedilmişti.^[5] "The Excursion" (1728) adlı kitapta David Mallet, "On bin dünya öne çıkıyor; her biri kendi treniyle / İnsanlar dünyasının."diye bağırdı.^[6] 1752 yılında Voltaire tarafından çıkarılan "Micromegas"ta dünyayı ziyaret eden bir devden bahsedildi ve Washington Irving'in A History of New York from the Beginning of the World to the End of the Dutch Dynasty adlı romanında Aylıların dünyayı ziyaret etmesinden bahsedildi.^[7]

Biyoloji biliminin ilerleme kaydettiği bir dönemde yaşayan Camille Flammarion (1842-1925), La pluralité des mondes habités (Yaşayan Dünyaların Çoğulculuğu) (1862), 1873 yılında Sonsuzluk Hikâyeleri olarak çevrilen Recits de L'Infini (1872) gibi eserlerde başka gezegenlerde hayatın nasıl geliştiğine dair spekülasyonlar yaptı. Bilimkurgu türünün önce yazılmış hikayeleri kendi biçimini bulmuştu.

Modern çağa en yakın olan kitap, J.-H. Rosny'nin Les Xipéhuz (1887) adlı kısa öyküsüdür. Öykünün konusu iletişim kurmanın imkansız olduğu bir maden hayatı formuna dönüşen insan ile uzaylı buluşması oldu.

Modern dönem[değiştir | kaynağı değiştir]

19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başı[değiştir | kaynağı değiştir]

H. G. Wells, Olaf Stapledon ve Edgar Rice Burroughs gibi yazarlar bilimkurgu ve fantezilerde uzaylılarla karşılaşmanın uyarı niteliğindeki ve kutlama hikâyelerini yazdı. Westfahl modern dönemi "Bilimkurgu uzaylılarını anlamak için, onları fizyoloji, karakter ve insanlıkla olan nihai ilişkileriyle sınıflandırabilirsiniz" olarak özetledi.

Dünyanın hayvanlarına benzeyen birçok kurgusal uzaylı arasında Westfahl birkaçını listeledi:

Francis Flagg'ın The Lizard-Men of Buh-Lo eseri (1930)
Flash Gordon serisinin kanatlı Hawk-Men'i (Şahin Adam) (1936) ve onun devamı
Robert A. Heinlein'in Yıldız Gemisi Askerleri ve Orson Scott Card'ın Ender'in Oyunu eserlerindeki böcek benzeri düşman uzaylılar
Fritz Leiber'ın The Wanderer (1964) eserindeki kedi benzeri uzaylılar
Spaceballs (1987) filmindeki "yarı adam, yarı köpek" uzaylı^[2]

Westfahl, "Bununla birlikte A Martian Odyssey (1934) hikâyesiyle Stanley G. Weinbaum, yazarları sadece insanlardan veya hayvanlardan değil, gerçekten olağandışı uzaylılar oluşturmaya teşvik etti. Ayrıca Olaf Stapledon, Star Maker adlı eserinde duygusal yıldızlar da dhail olmak üzere evreni farklı uzaylılarla doldurdu. Daha sonra sert bilimkurgu yazarı Hal Clement, Cycle of Fire (1957) gibi serlerinde tuhaf uzaylılar geliştirdi." diyerek sözüne devam etti.^[2]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Douglas, Harper. "extraterrestrial". Online Etymology Dictionary. 1 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2017.
^ ^a ^b ^c Westfahl, Gary (2005). "Aliens in Space". Gary Westfahl (Ed.). The Greenwood Encyclopedia of Science Fiction and Fantasy: Themes, Works, and Wonders. Vol. 1. Westport, Conn.: Greenwood Press. ss. 14-16. ISBN 0-313-32951-6.
^ Grewell, Greg (2001). "Colonizing the Universe: Science Fictions Then, Now, and in the (Imagined) Future". Rocky Mountain Review of Language and Literature. 55 (2). ss. 25-47.
^ Irwin, Robert (2003). The Arabian Nights: A Companion. Tauris Parke Paperbacks. s. 204 ve 209. ISBN 1-86064-983-1.
^ Fontenelle, Bernard le Bovier de (1686). Conversations on the Plurality of Worlds. ISBN 0-520-07171-9.
^ Mallet, David (1728). The Excursion.
^ Barger, Andrew (2013). Mesaerion: The Best Science Fiction Short Stories 1800-1849. ABD: Bottletree Books LLC. ss. 43-44. ISBN 978-1-933747-49-1.

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Roth, Christopher F., "Ufology as Anthropology: Race, Extraterrestrials, and the Occult." In E.T. Culture: Anthropology in Outerspaces, ed. by Debbora Battaglia. Durham, N.C.: Duke University Press, 2005.
Sagan, Carl. 1996. The Demon-Haunted World: Science as a Candle in the Dark: chapter 4: "Aliens"

[1] Douglas, Harper. "extraterrestrial". Online Etymology Dictionary. 1 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2017.

[GW-2] Westfahl, Gary (2005). "Aliens in Space". Gary Westfahl (Ed.). The Greenwood Encyclopedia of Science Fiction and Fantasy: Themes, Works, and Wonders. Vol. 1. Westport, Conn.: Greenwood Press. ss. 14-16. ISBN 0-313-32951-6.

[Grewell-3] Grewell, Greg (2001). "Colonizing the Universe: Science Fictions Then, Now, and in the (Imagined) Future". Rocky Mountain Review of Language and Literature. 55 (2). ss. 25-47.

[Irwin-4] Irwin, Robert (2003). The Arabian Nights: A Companion. Tauris Parke Paperbacks. s. 204 ve 209. ISBN 1-86064-983-1.

[5] Fontenelle, Bernard le Bovier de (1686). Conversations on the Plurality of Worlds. ISBN 0-520-07171-9.

[6] Mallet, David (1728). The Excursion.

[7] Barger, Andrew (2013). Mesaerion: The Best Science Fiction Short Stories 1800-1849. ABD: Bottletree Books LLC. ss. 43-44. ISBN 978-1-933747-49-1.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

Kurguda Dünya dışı varlıklar nedir?, Kurguda Dünya dışı varlıklar anlamı nedir?, Kurguda Dünya dışı varlıklar ne demektir?