Kosova Millî Kütüphanesi

Kuruluş	1944
Reference to legal mandate	The Government Approval Document for The National Library of Kosovo
Konum	Priştine, Kosovo
Koleksiyon
Toplanan öğeler	books, journals, newspapers, magazines, manuscripts, maps, pictures and digital resources
Boyut	1,890,194
Erişim ve kullanım
Devir	5,000
Diğer bilgiler
Müdür	Fazli Gajraku
Website	biblioteka-ks.org

Kosova Millî Kütüphanesi (Arnavutça Biblioteka Kombëtare e Kosovës; Sırpça: Народна библиотека Косова,latin alfabesiyle:Narodna biblioteka Kosova) Kosova'daki en kapsamlı kütüphane kurumudur. Priştine'de bulunan kurum, Meclis tarafından kurulmuştur.

Kütüphanenin misyonu, Kosova'nın belgesel ve entelektüel mirasını toplamak, korumak, tanıtmak ve erişilebilir kılmaktır. Kütüphanede ulusal gazetelerin arşivi bulunmakta ve sergiler düzenlenmektedir. Kütüphane ayrıca bir dizi başka hizmet daha sunmaktadır. Hırvat mimar Andrija Mutnjaković tarafından tasarlanan kütüphane; eşsiz tarihi, bina stili ve sonrasında süregelen dış görünüşü ile ilgili tartışmalar ile biliniyor.

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Kuruluşu[değiştir | kaynağı değiştir]

Kosova'daki kütüphanelerin tarihi 14. ve 15. yüzyıla kadar uzanır.^[1] Hristiyan ve Müslüman dini cemaatlerin koleksiyonları Kosova'daki en eski arşiv kütüphaneleri olarak kabul edilmektedir.^[2]

Kosova kurumsal kütüphanesi resmi olarak Aralık 1944'te, o zamanlar Kosova Özerk Bölgesi'nin başkenti olan Prizren şehrinde kuruldu.^[3]

1982'de kütüphane, şimdiki Kosova'nın başkenti Priştine'de inşa edilen mevcut binaya taşındı.

Yıllar içinde Milli Kütüphanenin adı Kosova'nın siyasi konumuna bağlı olarak değişti.^[4]

Kosova Ulusal Kütüphanesi'nin eski resmi isimleri aslen Arnavutçadır ve kütüphanenin Bibloletra dergisinde bulunabilir.

1989-1999[değiştir | kaynağı değiştir]

1989'da Kosova'nın Sırbistan özerk bölge statüsü iptal edildi, kamu sektöründe çalışan on binlerce Kosovalı Arnavut işini kaybetti ve Arnavut öğrencilerin Arnavutça dilinde ders almaları yasaklandı. Bu dönemde Kosova'daki kamu ve özel kütüphanelerde bulunan birçok koleksiyon yakıldı ve yok edildi.

Kütüphane daha sonra Yugoslav Savaşları nedeniyle Bosna-Hersek ve Hırvatistan'dan kaçan çok sayıda mültecinin barınması için kullanıldı. NATO'nun Haziran 1999'da Kosova'yı işgalinden sonra, Yugoslav Ordusu'nun kütüphaneyi bir komuta ve kontrol merkezi olarak kullandığı ortaya çıktı. İçerideki malzemeler çalınmış, okuma odası mobilyaları parçalanmış ve kart kataloğu bodrum katına dökülmüştü. Kosova Gücü (KFOR) barışı koruma birlikleri binada gizli patlayıcı olup olmadığını kontrol ederken kütüphane çalışanları bir hafta boyunca dışarıda tutuldu.^[2]

Ulusal ve uluslararası kuruluşlara göre yaklaşık 100.000 Arnavutça kitap, kağıt hamuruna dönüştürülmek üzere Lipjan'daki kağıt fabrikasına gönderilmiştir. Bu kitaplar arasında ülkenin kökenini ve tarihini açıklayan ulusal miras koleksiyonları da vardır.^[5]

Yeniden Faaliyete Geçişi[değiştir | kaynağı değiştir]

Kosova'daki savaştan sonra ülkede, kütüphane binalarını yeniden inşa etmek ve her düzeyde kütüphane hizmetlerini yeniden oluşturmak için büyük bir istek vardı. Bu yeniden yapılanma; UNESCO, Avrupa Konseyi (AK) ve Uluslararası Kütüphane Dernekleri ve Kurumları Federasyonu'ndan (IFLA) özel bir uzman grubunun yardımıyla yapıldı.

Bu özel uzmanlar grubu; Mevzuat ve Yönetim, Mobil Kütüphane, Yeniden Yapılandırma, Kitap ve Okuma, Bilgi Teknolojileri Mesleki Eğitim ve Geliştirme, Kültürel Miras, Çocuk ve Gençlik, Açık Erişim Programı, Girişim Desteği, Eşleştirme gibi farklı eğitim programları oluşturdu. Yeniden yapılanma yıllarında Kosova Milli Kütüphanesine ABD Büyükelçiliği, AGİT, Zentralbibliothek Zürich, Alman Sanatçı Girişimleri, Raiffeisen Bank gibi birçok kurum yardımcı oldu.^[6]

Mimari[değiştir | kaynağı değiştir]

Bina[değiştir | kaynağı değiştir]

Mevcut kütüphanenin en önemli kısmı binasıdır. Binanın mimari tarzı hakkında farklı akımlara dayandırılan çelişkili görüşler vardır. Kosova Milli Kütüphanesi'nin mevcut binası 25 Kasım 1982'de açıldı. Hırvat mimar Andrija Mutnjaković tarafından tasarlandı. 16.500 metrekare alan üzerine kuruldu. Kütüphanenin kubbeleri, kendine özgü bir mimari üsluba sahip metal bir balık ağı ile tamamen kaplanmıştır. Toplam 99 tane olan bu kubbeler, birbirlerinden farklı boyutlarda ve toplam 99 tanedir. Kütüphanenin pencereleri ise zenit tipidir.^[7]

Sırasıyla 300 ve 100 koltuklu iki okuma odası, süreli yayınlar için bir okuma odası, özel koleksiyonlar için odalar, kataloglama ve araştırma odaları, 150 kişilik bir amfitiyatro ve 75 kişilik bir toplantı salonu bulunmaktadır. Yaklaşık iki milyon cildi barındıracak kapasiteye sahiptir. Malzemeler zeminin iki kat altında bulunur ve halka kapalıdır.^[8]

Kütüphanenin lobisi çeşitli kültürel etkinlikler için kullanılır. Salonun zemini, çeşitli mozaik mermer taşlarla benzenmiş eşsiz bir eserdir. Kütüphanenin en büyük kubbesi, salonun yüksek tavanının ana süsüdür; böylece bol doğal aydınlatma sağlar.^[9]

• 
  Mermer zeminli ana salon.
• 
  Kütüphanenin içindeki amfitiyatrolardan biri.
• 
  Kütüphanenin içindeki okuma odalarından biri.
• 
  Üçüncü kata bakış.

Bina stili ve tartışmalar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kosova Milli Kütüphanesi'nin mimarına göre bina, Bizans ve İslami mimari formları harmanlayan bir stili temsil ediyor.^[8] Diğer kaynaklarda ise asıl mimarın: “Balkanlar'ın Romanesk öncesi mimari geleneğiyle bağlantılı olan bu projenin, Saraybosna Milli Kütüphane binası için yapılan diğer projeler arasında değerlendirildiği” ifadeleri yer alıyor.^[10]

Diğer kaynaklar tarafından bu bina Uluslararası Tarzın kişiliksizliğine bir tepki olarak; modern araçları, bölgesel gelenekler ve kırsal mimari ile birleştirme girişimi olarak görülmektedir.^[11] Aynı zamanda bina Modern-Metabolist bir tarz olarak kabul edilmektedir.^[12]

Mimarın Kosova Milli Kütüphanesi'nin tarzı hakkındaki resmi açıklamalarına rağmen, binanın görünümü ve anlamı konusunda birçok başka tartışma vardır. En ünlü fikirlerden birisi binanın kubbelerinin ulusal Arnavut şapkası “plisi”den ilham alınarak oluşturulmasıdır.^[13] Sırp politikacılarının binanın görünümü hakkında çok güçlü tepki vermesinin nedeni bu fikre dayanıyordu.^[14]

Başka düşüncede ise, bu projenin Sırplar ve Arnavutlar arasındaki ilişkileri geliştirilmek istendi. Kubbeler, Prizren ve Peć Patrikhanesi'ndeki mevcut Türk hamamlarının bir kombinasyonu olarak yorumlandı.^[14]

• 
  Simon Shiroka tarafından yapılan dairesel rozetler
• 
  Geleneksel Arnavut şapkası “Plisi” giyen yaşlı bir adamın Simon Shiroka tarafından yapılan tasarımı
• 
  Kubbelerden birinin kütüphane içerisinden görünüşü

Kütüphane işbirliği[değiştir | kaynağı değiştir]

Kosova Milli Kütüphanesi, ülkedeki tüm Kosova kütüphanelerini koordine etmekten sorumludur. Ayrıca, yüksek öğrenim ve araştırma için bilgi sağlamaktan ve çeşitli veritabanlarına erişimden sorumludur.

Kosova Milli Kütüphanesi, 475.324 başlıkla 388.326 kitap, 281.591 dergi, 984.022 gazete ve 241.775 diğer ünite ile 1.890.194 kütüphane birimine sahiptir. 2004 ve 2009 yılları arasında kütüphane 30.000 yeni kitapla zenginleştirildi.^[15]

2013 yılında kütüphane koleksiyonlarının sayısı 2 milyon birime ulaştı.^[16]

Nadir eski kitaplar, eski gazeteler ve dergiler, Latin, Yunan ve Arapça grafiklere sahip Arnavut el yazmaları bu kurumda depolanmış kültürel mirasın değerli bir hazinesidir. Ayrıca; haritalar, fotoğraf belgeleri ve diğer değerli belgeler büyük bir kültürel miras sunmaktadır.^[17]

Milli Kütüphane'de bulunan en eski kitap, Latince yazılmış Marin Barleti'nin Historia de vita et gestis Scanderbegi Epirotarum principisidir.^[18]

Kosova Milli Kütüphanesi üç uluslararası katalog standardı kullanmaktadır. ISNC standardı AACR2, IFLA standardı ISBD ve MARC 21 standardı. Kosova Milli Kütüphanesi, iki standart sınıflandırma kullanır: Evrensel Ondalık Sınıflandırma ve Konu Sınıflandırma.^[19]

Ziyaretler[değiştir | kaynağı değiştir]

Herkes Milli Kütüphane hizmetlerini kullanabilir, ancak koleksiyonlardan materyal istemek ve sipariş etmek için en az 18 yaşında olunmalıdır. Kütüphane eşyaları evde kullanım amacıyla ödünç alınamaz. Materyaller okuma odalarından birinde okunmalıdır. Kütüphaneye her yıl yaklaşık olarak 5.000 kullanıcı kayıt olur ve bu da onu Kosova'daki en sık kullanılan kütüphane haline getirmektedir.^[20] Aynı zamanda Kosova'nın en çok ziyaret edilen cazibe merkezlerinden biridir.^[21]

Organizasyon[değiştir | kaynağı değiştir]

Milli Kütüphane, Kültür Bakanlığı'na bağlı 15 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. bir devlet kurumudur ve kanunla düzenlenmektedir.^[22] Milli Kütüphane içinde Amerikan Köşesi, Çağdaş Sanat Kütüphanesi, NATO Kütüphanesi 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Müzik Kütüphanesi, Körler Kütüphanesi, Fehmi Agani Kütüphanesi, Krist Maloki Kütüphanesi, Yazarlar Arşiv Kütüphanesi vb. birçok küçük kütüphane bulunmaktadır.^[23]

Dijital kütüphane[değiştir | kaynağı değiştir]

Kosova Milli Kütüphanesi için dijitalleşme büyük önem taşıyan bir projedir. Bu süreçte, Kosova Milli Kütüphanesi, Kosova ile ilgili ulusal mirası ve diğer materyalleri, onları tanıtmak ve diğer ülkelerden gelen yerlilerin ve bireylerin buna erişimini kolaylaştırmak için çevrimiçi hale getirmeyi amaçlamaktadır. 2008 yılında, Amerikan Hafızası'na benzeyen bir portal geliştirmek amacıyla, Hafıza (Albanian; Kujtesa) isimli Kosova Belgesel Merkezi kuruldu.

Dijitalleştirilmesi gereken belgelerin çokluğu nedeniyle işlemin uzun süreceği öngörülmüş ve kütüphane bu öngörüsü sonrasında zamandan tasarruf amacıyla diğerlerinden önce dijitalleştirilmesi gereken belgeler için bir dizi ölçüt belirlemiştir. En temel ölçütlerden birisi malzemelerin kültürel ve tarihsel değerine göre sıralanarak dijitale geçirilmesiydi. Bu kriterlere dayanarak bir sıralama yapılırsa belgelerdeki sıralama şu şekilde olur: Fiziksel durumu kötü olan ve en çok talep edilen materyaller, tarihi kitaplar ve el yazmaları, mikrofilmler ve diğer çok gerekli materyaller.

Genel olarak, en çok dijitalleştirilen malzemeler nadir kitaplar (%49), fotoğraflar (%44), el yazmaları (%39), monografiler (%35), müzik (%30), gazeteler (%9), haritalardır (%1).

Kosova Ulusal Kütüphanesi, kendi materyallerini dijitalleştirmenin yanı sıra, dünyadaki en popüler elektronik kaynaklardan bazılarına Kosova Elektronik Kütüphane Konsorsiyumu sayesinde ulaşmaktadır. Dünyanın farklı kütüphanelerindeki elektronik kaynaklara ulaşım; Kosova Ulusal Kütüphanesi, Kosova Açık Toplum Vakfı ve Priştine'deki ABD Büyükelçiliği'nin mali desteğiyle EBSCO ve GALE gibi şirketler tarafından desteklendi. Raiffeisen Bank Kosova, Oxford Music Online'ı desteklerken; AGİT Heyeti OXFORD Online Bursunu ve Oxford Journal'ı destekledi.^[24]

Priştine'deki diğer kütüphaneler[değiştir | kaynağı değiştir]

Kosova'da; Kosova Bilim ve Sanat Akademisi Kütüphanesi, Priştine Albanoloji Enstitüsü Kütüphanesi, Hivzi Sulejmani Halk Kütüphanesi, bilimsel ve eğitim amaçlı oluşturulmuş okul ve fakülte kütüphaneleri gibi birçok kütüphane bulunmaktadır.

Kosova Milli Kütüphanesinin temel amaçlarından biri Kosova'daki kütüphaneciliği geliştirmek için birçok yeni kütüphanenin kurulması ve/veya yeniden etkinleştirilmesidir.

Fotoğraf Galerisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar ve kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Biblioteka Kombëtare e Kosovës "Pjetër Bogdani"10 Kasım 2003 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Biblioteka "HIVZI SULEJMANI"28 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Akademia e Shkancave dhe Arteve te Kosoves 8 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Uluslararası Kütüphane Dernekleri ve Kurumları Federasyonu6 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.