Kişinev Pogromu

Kişinev pogromu
Bölge	Moldova (zamanının Rus İmparatorluğu)
Tarih	6-7 Nisan 1903
Saldırı türü	Pogrom
Ölü	~50
Yaralı	~600

Bu madde Besarabya'daki Yahudilerin tarihi'nin bir parçasıdır.

Kişinev pogromu, Rus İmparatorluğunun Besarabya bölgesinin (bugün Moldova'nın) başkenti Kişinev'de, 6-7 Nisan 1903 tarihinde, Yahudilere karşı yapılan ayaklanmadır.

İlk pogrom[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayaklanma, 6 Nisan'da, Kişinev'in 40 km kuzeyindeki Dubasari kentinde Mikhail Rybachenko isimli Hristiyan Rus bir çocuğun öldürülmüş olarak bulunmasıyla başladı. Her ne kadar çocuğun bir akrabası tarafından öldürüldüğü bilinmesine rağmen (katil sonradan yakalandı), Rusça yayın yapan antisemit Бессарабец (Bessarabetz, anlam "Besarabyalı") gazetesinde Pavel Krushevan, çocuğun Yahudiler tarafından öldürüldüğünü iddia etti. Свет (Svet, anlam "Işık") gazetesi ise Yahudileri kan iftirasıyla suçlayıp çocuğun kanının matsalarda kullanıldığını yazdı.

Yahudilere karşı ayaklanma olan Kişinev pogromu üç gün sürdü. 47 (bazı kaynaklarca 49) Yahudi öldü, 92'si ağır ve 500'ü hafif yaralandı, 700 ev ve birçok işyeri yağmalanıp yıkıldı. The Times, İçişleri bakanı Vyacheslav von Plehve'nin Besarabya valisine gönderdiği, ayaklanmanın engellenmemesi için emir verdiği, sahte sevkiyatını yayınladı,^[1] fakat polis veya ordu ayaklanmayı durdurmak için üç gün boyunca bir çaba sarfetmedi. Ayaklanmanın durdurulması için çaba sarfedilmeyişi, devletin bu ayaklanmaya destek olduğu veya an azından göz yumduğu fikrini uyandırdı.

New York Times, ilk Kişinev pogromunu şöyle tanımladı:

Kişinev, Besarabya'daki anti-Yahudi ayaklanmasının vahameti sansür kurallarının izin verdiğinden daha da kötüdür. Rus Paskalyasından sonra Yahudilere yapılan katliam özenle planlandı. Rahiplerin başı çektiği güruhlar şehir genelinde "Yahudilere ölüm" naraları attı. Hazırlıksız yakalanan Yahudiler koyun gibi katledildiler. Ölü sayısı 120, yaralı yaklaşık 500'dür. Katliamın korkunç sahnesi açıklanabilirlikten de ötedir. Bebekler, gözleri dönmüş ve kana susamış güruh tarafından resmen parçalandılar. Gün batımında sokaklarda yığınla ceset ve yaralı vardı. Becerebilenler terör içinde kaçtılar ve bugün şehirde Yahudilerden hemen hemen eser kalmadı.^[2]

İkinci pogrom[değiştir | kaynağı değiştir]

İkinci pogrom, 19-20 Ekim 1905'te gerçekleşti. Bu sefer, ayaklanmanın başlamasının sebebi Çara karşı yapılan politik protestoydu, fakat bu Yahudilere karşı saldırılara dönüştü. Ayaklanma bittiği zaman ölü Yahudi bilançosu 19, yaralı 56'ydı. Birinci ayaklanmanın ardından kurulan Yahudi nefsi-müdafa kuruluşları şiddetin bir kısmını engellemeyi başarmalarına rağmen genel anlamda başarılı olamadı.

Pogrom sonucu[değiştir | kaynağı değiştir]

1903'te ABD vatandaşları tarafından gönderilen ve Rus Çarı tarafından reddedilen dilekçe bugün ABD Ulusal Arşivleri'ndedir.

Dünyanın protestosuna rağmen sadece iki kişi 5 ve 7 yıl, 22 kişi ise 1 ila 2 yıl hüküm giydi. Bu pogrom, onbinlerce Rus Yahudisinin Batıya ve İsrail topraklarına göç etmesinde önemli rol oynadı.

Ayrıca, bu olay ilk Siyonistlerin, özellikle Revizyonist Siyonizm'in, Vladimir Jabotinsky gibi Yahudi liderlerin önderliğinde ilk Yahudi nefsi-müdafa ligleri kurmasında pay sahibi oldu.

Çok sayıda sanatçı ve yazar eserlerinde bu pogroma değindi. Rus yazar Vladimir Korolenko, 13 No'lu Ev'de^[3] bu konuya değindi. Tolstoy ve Gorky Rus hükûmetini suçlayıp kınayan yazılar yazdı; bu sessiz kalan Rus entelektüelleri içinde bir ilkti. Bu pogromlar ayrıca Yahudi sanat ve edebiyatını da önemli ölçüde etkiledi. Oyun yazarı Max Sparber, ilk eserlerinden birinde Kişinev pogromunu konu aldı. Şair Chaim Bialik, "Katliam Şehrinde" isimli eserinde kızgın kalabalıkla yüzleşen etkisiz Yahudilerin durumunu yazdı.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "YIVO Institute for Jewish Research: Pogroms" (PDF). 19 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Ocak 2011.
^ "Jewish Massacre Denounced", New York Times, April 28, 1903, p 6.
^ "House 13". 23 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2011.

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kishinev Pogrom23 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. unofficial commemorative website
Rosenthal, Herman and Rosenthal, Max, "Kishinef (Kishinev)"22 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., in the Jewish Encyclopedia (1901-1906)
Resources about the pogrom
Penkower, Monty Noam, 1942 : The Kishinev Pogrom of 1903: A Turning Point in Jewish History

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

[1] "YIVO Institute for Jewish Research: Pogroms" (PDF). 19 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Ocak 2011.

[2] "Jewish Massacre Denounced", New York Times, April 28, 1903, p 6.

[3] "House 13". 23 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2011.

[1]

[2]

[3]

Kişinev Pogromu nedir?, Kişinev Pogromu anlamı nedir?, Kişinev Pogromu ne demektir?