Karaşahr veya Karasahr, Karaxahr, Karaschahr, Qara-Shāhr; (Sanskrit Agnideśa (Agnidesha); Çince: 焉耆 Pinyin: Yānqí; Wade-Giles: Yen-ch’i; Sanskritçe: 'Agni' yani 'ateş') eski bir budist krallığıdır.

Sincan Uygur Özerk Bölgesi içinde Bayangolin Moğol Özerk İli'ne bağlı Yençi Hui Özerk İlçesiinde Taklamakan Çölü'nün kuzey kenarından, Tarım Havzasından geçen kuzey İpek Yolu güzergâhı üzerindeki bölgedir.

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Han Hanedanı zamanında çok önemli bir imparatorluk (Karaşahr) idi.^[1] Antik çağda Karaşahr krallığı başkenti Şorçuk veya Sorçuk (Uygurca: Xorquᶄ, Çince: 锡格沁地面寺院/錫格沁地面寺院, xīgéqìn dìmiàn sìyuàn)'tur. Erken Tang döneminden tanınmış bir Çinli Budist rahip, bilgin, gezgin ve çevirmen Xuanzang ise, kentin adını ufak bir değişiklik ile, Akini (A-ch’i-ni) şeklinde yazmıştır. Han Shu (Çince: 漢書, Hàn Shū) onun "Wu-sun'unlara bitişik kuzeyde" olduğundan bahseder.".^[2] Ortalama 24 km batısında sığ Bosten Gölü (Çince: 博斯騰湖 Bósī téng hú) bulunur. Göl doğudan batıya 81 km, kuzeyden güneye 48 km'dir, ve yüzölçümü 1.000 km³ olup Orta Asya'nın en büyük gölüdür, Han Shu "bu gölde çok balık bulunur"^[3] bahseder. “...Karaşahr, (Yanqi) krallığının kralı, Nanhe 南河 veya "güney ırmağı" adlı yerde oturur. Burası, (Turfan’ın güneyinde bulunan Lukçun’daki Çin komutanlığından) 800 li (333 km).^[4] Doğudaki Çin başkentinden olan uzaklığı ise, 8200 li (3,410 km)'dir. Bu Krallıkta 15.000 aile ve 52.000 kişi yaşar. Seçme askerlerinin sayısı ise, 20.000 kadardır. "Karaşahr krallığının dört tarafı dağlar ile çevrilidir. Bu dağlar, Kuça krallığındaki sıradağlar ile birleşirler. (Karaşahr’a) giden yollar, türlü engeller ile doludur. Burasının, savunması da kolaydır. Dört dağın oluşturduğu girintiler arasında, bir de göl vardır. Bu gölün kıyılarında kurulmuş olan şehir, 30 li (12.5 km) fazla genişlikteki bir alana yayılmıştır...".^[3]

Uygur kent kalıntılarında, Buddha ve Mani tapınaklarında görülen dinsel konulu freskler ve minyatürler Türk resim sanatının en erken örnekleridir. 7 ve 9. yüzyıllara tarihlendirilen, Hoço, Bezeklik, Sorçuk ve Turfan'da bulunan bu örneklerden ve Uygurca yazılmış metinlerden Uygurların tarihi ve kültürü hakkında bilgiler elde edilmiştir. Koyu mavi ve kırmızı renklerin ağırlıklı olarak kullanıldığı bu eserlerde rahip, vakıfçı prens, prenses ve soylular, atlılar ve savaşçılar seçilen konular arasındadır. Ayrıca Sorçuk'ta bulunan diğer bir freskte bayan vakıfçılara yer verilmiştir. Vakıfçılar, yine keçe yaygı üzerinde tasvir edilmişlerdir. Beyaz renkli bu keçe yaygının kenar suyunda ve zemininde, kırmızı renkle oluşturulan bezemeler kullanılmıştır.

Yarkand Hanlığı zamanında, Karashahr'a Çalış (Chálish^[5]) denirdi.

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• Hill, John E. 2004. The Peoples of the West from the Weilue 魏略 by Yu Huan 魚豢: A Third Century Chinese Account Composed between 239 and 265 CE. Draft annotated English translation. [2]23 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• Hulsewé, A. F. P. and Loewe, M. A. N. 1979. China in Central Asia: The Early Stage 125 BC – AD 23: an annotated translation of chapters 61 and 96 of the History of the Former Han Dynasty. E. J. Brill, Leiden. (İngilizce)
• Puri, B. N. Buddhism in Central Asia, Motilal Banarsidass Publishers Private Limited, Delhi, 1987. (2000 reprint). (İngilizce)
• Stein, Aurel M. 1912. Ruins of Desert Cathay: Personal narrative of explorations in Central Asia and westernmost China, 2 vols. Reprint: Delhi. Low Price Publications. 1990. (İngilizce)
• Stein, Aurel M. 1921. Serindia: Detailed report of explorations in Central Asia and westernmost China, 5 vols. London & Oxford. Clarendon Press. Reprint: Delhi. Motilal Banarsidass. 1980.[3]4 Şubat 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Japonca) (İngilizce)