Kırık Kulak

L'Oreille Cassée
"Kırık Kulak"ın Yapı Kredi Yayınları'ndan çıkan Türkçe baskısının kapağı
Yazar	Hergé
Çevirmen	Barış Kılıçbay (Yapı Kredi Yayınları versiyonu)
Ülke	Belçika
Dil	Fransızca
Tür	Çizgi roman
Yayım	5 Aralık 1935 - 25 Şubat 1937 Le Vingtième Siècleda tefrika 1937' de siyah-beyaz albüm 1943'te renkli versiyonu (özgün) 1998 (Yapı Kredi) (Türkçe)
Yayımcı	Le Petit Vingtième (1935-1937) Casterman 1937 (siyah-beyaz) Casterman 1943 (renkli) (özgün) Armağan, Bilgi, Burhan, Alfa, Milliyet, Yapı Kredi, İnkılâp ve Alfa (Türkçe)
Sayfa	62
ISBN	2-203-00105-4 (özgün) 9786051718071 (Türkçe)
Tenten'in Maceraları serisi
Mavi Lotus (1936) Kırık Kulak Kara Ada (1938)

Kırık Kulak (Fransızca: L'Oreille Cassée), Belçikalı yazar ve illüstratör Hergé'nin ilk kez 1937 yılında yayımladığı Tenten çizgi roman albümüdür. "Kırık Kulak" serinin altıncı albümüdür.

Birçok Tenten albümünde olduğu gibi önce Le Petit Vingtième dergisinde tefrika edilmiş, daha sonra siyah beyaz albüm halinde yayımlanmış, son olarak da yeniden çizilerek renklendirilmiştir.

Bu macerada genç gazeteci Tenten, Brüksel'deki etnografya müzesinden çalınan bir heykelciğin peşine düşer ve heykelin sırrını araştırıken kendisini Güney Amerika'nın meşhur ihtilâllerinin ve petrol savaşlarının içinde bulur, serinin yan karakterlerinden General Alkazar'la yolları kesişir. "Kırık Kulak", General Alkazar 'ın ilk kez ortaya çıktığı Tenten macerasıdır. Alcazar (Alcazar, le général) daha sonra 7 Kristal Küre (1944), Ambardaki Kömür (1958) ve Tenten ve Pikarolar (1976) albümlerinde de sahneye çıkacaktır.^[1]

Yayın öyküsü[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk kez Belçika gazetesi Le Vingtième Siècle (Yirminci Yüzyıl)'ın çocuk eki olan Le Petit Vingtième de 5 Aralık 1935 tarihinden 25 Şubat 1937 tarihine kadar bölümler halinde tefrika edilen "Kırık Kulak" macerası, tefrika sona erer ermez 1937'de aynı adla albüm olarak çıktı. Bu yayınlarda macera siyah beyaz çizgilerle yer almıştı ve kitap 127 sayfaydı. 1943 yılında albüm yeni baştan çizilerek renklendirildi ve 62 sayfaya indirildi.^[2]

Birçok ülkede ve dilde sayısız baskıları çıkan albüm, Türkiye'de ilk kez 1958'de Armağan Yayınları tarafından yayımlandı, bunu 1959'da Bilgi yayınları, 1961-1966 yılları arasında Burhan Yayınları, 1980'de Alfa Yayınları takip etti, ancak bunlar siyah beyaz ve kopya çizgilerle çıkıyordu. 1989'da Milliyet gazetesi eki olarak da verildi, bunlar özgün haline biraz daha yaklaşmıştı ama baskı kaliteleri düşüktü. Nihayet 1994 yılında Yapı Kredi Yayınları ve 2004'te İnkılâp Kitabevi "Kırık Kulak" albümünün de aralarında olduğu aslına uygun Tenten serilerini basabildiler.^[3]

Şu ana kadar albüm aralarında Vietnamca ve Çince'nin de dahil olduğu tam 26 dilde yayımlanmıştır.

1937 ve 1943 sürümlerinin farkları[değiştir | kaynağı değiştir]

1940'lı ve 1960'lı yıllar arasında Tenten'in daha önceki yıllarda yayımlanmış öyküleri, Hergé'nin Ligne claire (temiz çizgi) anlayışına uyum sağlamaları amacıyla yeni baştan çizilerek renklendirildiler. Bunun tek istisnası Tenten Sovyetler'de (1930) albümüdür. Bu albüm halâ bütün dillerde siyah beyaz ve ilk yazılıp çizildiği şekliyle basılmaktadır. Üstelik bütün Tenten albümleri 62 sayfayken, söz konusu albüm 138 sayfadır.

"Kırık Kulak" albümü de gazete ekinde iki yıl süren tefrikası biter bitmez 1937'de aynı adla siyah beyaz albüm olarak basıldı. Bundan 6 yıl sonra, 1943'te de yeni baştan çizildi, renklendirildi ve yeniden albüm halinde yayımlandı.

Hergé'nin yeniden çizim albümleriyle orijinal albümler arasında her zaman ufak tefek senaryo ve çizim farklılıkları olmuştur. "Kırık Kulak"ta da iki versiyon arasında bazı farklar göze çarpmaktadır. Örneğin 1937 versiyonunda Tenten banyoda radyo dinlerken spiker önce hayâli Abyssinia 'nın İtalyan işgaline uğramış olduğunu anons eder, 1943 sürümünde ise spiker doğrudan müze soygunu haberini vermeye başlar. Bu değişimde, halen sürmekte olan II. Dünya Savaşı'ndan kaynaklanan siyasi konjonktür etkili olmuş olabilir. Diğer bir örnekte 1937 sürümünde gemi kamarotunun Tenten'e mektup getirdiğinde aşırı sarhoş olduğu gözlenir. 1943 tarihli yeniden çizim albümde ise ayık gözükmektedir. Bu değişiklikte ise ahlaki kaygıların rolü olduğu anlaşılmaktadır.

Siyasi göndermeler[değiştir | kaynağı değiştir]

"Kırık Kulak" 1930'lu yıllarda Güney Amerika'da diktatörlükle yönetilen hayâli bir ülke olan San Theodoros 'ta geçer. San Theodoros, komşusu Nuevo-Rico ile sürekli savaş halindedir ve albümde bu savaştan "Gran Chapo Savaşı" olarak bahsedilir. Burada 1932-1935 yılları arasında Paraguay ve Bolivya arasındaki Chaco Savaşı'na gönderme yapılmaktadır. Bu savaşı, Bolivia'yı destekleyen Standard Oil ve Paraguay'ı tutan Shell adlı petrol şirketleri kışkırtmıştı.

Albümde de R.W. Chicklett adındaki karanlık bir iş adamı ayak altından uzaklaştırmak için önce Tenten'e rüşvet önerir, başaramayınca onu ortadan kaldırmaya kalkar. Yine Chapo düzlüklerinde, gerçek hayatta Chaco düzlüklerinde olduğu gibi petrol bulunamaz. Albümde her iki tarafa da silah satan silah taciri Basil Bazarov gerçek hayattaki Basil Zaharoff'tur. Çalıştığı silah üreten şirketin adı da albümün İngilizce versiyonunda Korrupt Arms (İngilizce'de corrupt: yoz, ahlâksız, rüşvetçi anlamlarına gelir)'dır. Bununla da gerçek dünyadaki Alman silah devi Krupp'a bir gönderme yapılmıştır.^[4]

Öykünün özeti[değiştir | kaynağı değiştir]

Güney Amerika yerlilerine ait olan bir kült heykelcik Brüksel'de sergilenmekte olduğu etnografya müzesi'nden çalınır. Arumbaya Putu da denen ve maddi değeri fazla olmayan olan bu heykelcik ertesi günü hırsızlar tarafından bir özür notuyla birlikte müzedeki eski yerine bırakılır. Notta hırsızlığın bir iddia üzerine yapılmış olduğu belirtilmektedir. Olayla ilgilenen genç gazeteci Tenten, kütüphanede yaptığı bir araştırma sonucunda orijinal heykelciğin sağ kulağının kırık olduğunu, oysa geri getirilen heykelciğin sapasağlam olduğunu fark eder. Yani değersiz bir put sahtesiyle değiştirilmiştir.

Bu esnada Tenten gazeteden Balthazar adında bir heykeltıraşın kendi evinde gazdan zehirlenerek öldüğünü okur. Tahta heykelcikler yapan adamın papağanı ise gazdan etkilenmemiştir. Olayın sanıldığı gibi bir intihar olmadığından kuşkulanan Tenten sanatçının evine gider ve papağanı almaya çalışır. Ancak Alonso Perez ve Ramon Bada adındaki iki Güney Amerikalının da papağanın ve gerçek heykelin peşinde olduğunu anlar. Aynı şeyin peşinde olduklarını anlayan adamlar genç gazeteciyi öldürmek isterler ve sonunda 'konuşan' papağandan katilin Rodrigo Tortilla adında biri olduğunu öğrenirler. Tortilla'nın Güney Amerika'ya kalkan gemide olduğunu öğrenen iki adam da aynı gemiye binerler. Tenten de onların peşinden gemiye biner. Yolculuk sırasında Tortilla'yı denize atan ikili Teten tarafından yakalanıp San Theodoros ülkesinin kıyılarında ülke yetkililerine teslim edilir. Ancak onları teslim alan Albay, bot limana varır varmaz bu iki adamı serbest bırakır. Heykel Tortilla'nın bavulundan çıkar ama o da önceki gibi sahtedir.

Çalkantılı bir politik yapısı olan bu ülkenin liman yetkililerince şahitlik bahanesiyle gemiden kıyıya davet edilen Tenten'e komplo kurulur ve suikastçı suçlamasıyla idama mahkûm edilir. Tam kurşuna dizilecekken bir ihtilal daha gerçekleşir ve Tenten idamdan kurtulur. Yönetimi eline alan General Alkazar Tenten'i Albay yapar, çünkü kurşuna dizilmeden önce sarhoş edilen gazeteci o sırada bilinçsizce Alkazar'ı destekleyen sloganlar atmaktadır. Alkazar'ın emir subayı olan Albay Diaz, orduda 3,487 Albaya karşılık sadece 49 Onbaşı olduğunu söylererek Tenten'in Albay yapılmasına itiraz edince rütbesi Onbaşıya düşürülür. Buna içerleyen Diaz derhal intikam için isyancı gizli örgüte katılır ve Alkazar'a karşı birkaç başarısız bombalı suikast düzenler.

Petrol şirketi General American Oil'in temsilcisi R.W. Chicklett, petrol yataklarına sahip olduğu sanılan komşu ülke Nuevo-Rico'ya saldırması için o an için hasta olan Alkazar'ın yerine bakan yeni yaveri Albay Tenten'e rüşvet teklif eder ama reddedilir. Bu esnada silah tüccarı Basil Bazarov her iki ülkeye de aynı silahlardan satmaktadır. Alkazar'a gönderdikleri bir mektupta Tenten'in sözde ülkeye ihanet ettiği yazmaktadır. Buna öfkelenen Alkazar hain olduğunu sandığı Tenten'i tutuklatır. Hapisten kaçan Tenten komşu ülke sınırını geçer. Savaşın eşiğindeki iki ülkenin askerleri de Tenten'in peşindedir. Heykelin geldiği Arumbaya yerlilerinin yaşadığı topraklara giderek yıllar önce ormanda kaybolmuş İngiliz kâşif Ridgewell'le tanışır, ondan heykelin hikâyesini öğrenir. Heykel, yerliler tarafından çok daha eskilerde buraya gelmiş kâşiflerden Walker'a hediye edilmiş, grubun çevirmenlerinden biri de "elmas" olduğunu anladığı kutsal bir taşı yerlilerden çalarak ve heykelin içine saklamıştır. Bunu öğrenen kızgın yerliler kâşifleri katletmiş, sadece Walker ve çevirmen bu saldırıdan sağ kurtulmuştur. Elmastan bir daha haber alınmamıştır, put da müzeye konmuştur.

Belçika'ya dönen Tenten bir antikacı'da tesdüfen aynı heykelden bir çift bulur. Biraz iz sürerek geldiği atölyede yine aynı heykelden yüzlercesi vardır. Ancak bu heykelciklerin kopyalandığı orijinal örneğin Amerikalı milyarder Samuel Goldwood'da olduğunu, onun da bir transatlantikle Güney Amerika'ya doğru yola çıktığını öğrenir. Bir deniz uçağıyla gemiye yetişir, ama gemide aynı heykelin peşinde olan Alonso ve Ramon'la boğuşurken heykel kırılır ve içinden çıkan elmas okyanusa düşer. Elmasla birlikte denize düşen haydutlar da ölür. Durumu anlayışla karşılayan Goldwood heykeli müzeye iade edilmek üzere Tenten'e emanet eder.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Tintinologist.org'da "Kırık Kulak"25 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• Bellier.org'da "Kırık Kulak"ın siyah-beyaz 1937 versiyonu 22 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Fransızca)