Küçük Sahne, İstanbul'da Atlas Pasajı içinde 1951-2018 arasında hizmet vermiş tiyatro sahnesi.

İstanbul’da Cumhuriyet'ten sonra yapılmış en eski tiyatro ve şehirde oda tiyatrosu formunda yapılan ilk tiyatro mekanlarındandır.^[1] 300 kişi kapasiteli sahnede, Muhsin Ertuğrul tarafından kurulan Küçük Sahne Topluluğu 1951-1957 arasında oyunlarını sergiledi. Küçük Sahne Tiyatrosu'nun 1957 yılında dağılmasından sonra 16 ayrı özel tiyatro topluluğu Küçük Sahne'de perde açmıştır.^[1]

Dormen Tiyatrosu 6, Gülriz Sururi-Engin Cezzar Tiyatrosu 3, Ali Poyrazoğlu Tiyatrosu 9, Sadri Alışık Tiyatrosu ve Ortaoyuncular 10 yılın üzerinde süreyle oyunlarını Küçük Sahne'de sergiledi. Küçük Sahne'de 2008-2018 arasında Devlet Tiyatroları’nın İstanbul'daki sahnelerinden birisi olarak hizmet verdi; Devlet Tiyatroları repertuvarındaki oyunlar sergilendi.

Küçük Sahne'nin yer aldığı bina, 2020 yılında gerçekleşen restorasyon sonucunda Sinema Müzesi'ne dönüşmüştür.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Küçük Sahne, İstiklâl Caddesi'nde, Atlas Sinemasının önündeki Köçeyan Konağı'nın birinci katında tiyatro, sinema ve konser amaçlı kullanılmak üzere 1951 yılında inşa edilmiştir. Yeni kurulan ve kültür etkinlikleri alanında faaliyet göstermek isteyen Yapı ve Kredi Bankası, burada çocuklar için filmler göstermeyi planlamıştı. Sahne, Yapı ve Kredi Bankası ile yapının o zamanki sahibi olan Aziz ve Ahmet Borovalı kardeşlerin kurduğu şirket tarafından inşa ettirildi.^[2] Sahnenin tasarımı Feridun Akozan ve Halit Femir'e aittir.^[3]

Küçük Sahne Tiyatro Topluluğu[değiştir | kaynağı değiştir]

Ankara'da Devlet Tiyatroları'nın kuran ve bu kurumun genel Müdürlüğünü yapan Muhsin Ertuğrul, görevinden istifa ederek İstanbul'a geldikten sonra Yapı Kredi Bankası'nın çocuk sineması salonunda tiyatro oyunları da sergilemek üzere 1951'de genç sanatçılardan oluşan bir tiyatro topluluğu kurdu. Topluluk, oyunlarını yapımı o yıl tamamlanan Küçük Sahne'de sergiledi ve Küçük Sahne Tiyatro Topluluğu adını aldı.

Küçük Sahne'de sergilenen ilk oyun, Muhsin Ertuğrul’un yönetimindeki Fareler ve İnsanlar idi. Oyun, ilk defa 3 Nisan 1951'de sergilendi. Açılış gecesinde perdeyi Muhsin Ertuğrul çekmiş ve "perdeci" unvanını almıştır.^[1]

Açıldığı Küçük Sahne'de saat 6 matinelerinde Fransız ve İngiliz tiyatro toplulukları sahne alıyor ve bazı Avrupalı keman ve piyano virtüözlerinin konserlerine de yer veriliyordu. 1953 yılının Şubat ayında Muhsin Ertuğrul’un çağrısı üzerine Fransa’dan Bernard Birmant’ın topluluğu gelerek, Küçük Sahne’de beş hafta klasik ve modern yedi oyun sundu.^[4]

Küçük Sahne Tiyatro Topluluğu, Küçük Sahne'de sırasıyla Yarış, Karakolda, Arpa Anbarı, Onikinci Gece, Babayiğit, Cinayet Var, Montserrat, Dünkü Çocuk, Hamlet, Godot’yu Beklerken, Yaz Bekarı oyunlarını sergiledi. Hamlet, Türkiye'de ilk defa bir kadın oyuncu (Nur Sabuncu) tarafından Küçük Sahne'de sergilendi. Godot'yu Beklerken dünyada Fransa'dan sonra ilk kez Küçük Sahne'de sergilendi.^[5] Küçük Sahne Topluluğu, 1957'de dağıldı.

Dormen Tiyatrosu[değiştir | kaynağı değiştir]

Küçük Sahne Tiyatro Topluluğu kadrosundan Haldun Dormen'in kurduğu Dormen Tiyatrosu, 1957'de oyunlarını Küçük Sahne'de sergilemeye başladı. İlk olarak Karaağaçlar Altında ve Teyzesi adlı oyunlarını sahneledi.^[6] 1962 yılına kadar Dormen Tiyatrosu oyunlarında Küçük Sahne'de sahneye çıkan pek çok önemli oyuncu oldu. Dormen Tiyatrosu, Küçük Sahne’nin altındaki Atlas Sineması’nda da Sokak Kızı Irma ve Pasifik Şarkısı müzikalleri oynanarak, İstanbul'da ilk kez Batılı müzikal örnekleri sergiledi.^[1] Dormen Tiyatrosu 1962 yılında Ses Tiyatrosu’na taşındı.

Gülriz Sururi-Engin Cezzar Tiyatrosu[değiştir | kaynağı değiştir]

Dormen Tiyatrosu’nun Ses Tiyatrosu'na taşınmasının  ardından, o yıl kurulan Gülriz Sururi-Engin Cezzar Topluluğu Küçük Sahne'de oyunlarını sergilemeye başladı. Topluluk, ilk oyun olarak Bir Yastıkta adlı komediyi çalıştı, arkasından Erskine Caldwell’in Tütün Yolu adlı oyunu sahneledi.^[7] Othello, Canlı Maymun Lokantası topluluğun Küçük Sahne'de sergilediği oyunlar arasında idi.

Gülriz Sururi-Engin Cezzar Tiyatrosu'nun ardından 1980'e kadar sırasıyla şu topluluklar oyunlarını Küçük Sahne'de sergiledi:^[1]

Ulvi Uraz Tiyatrosu (1964-1966), Mücap Ofluoğlu Tiyatrosu (19661970), Ayfer Feray Tiyatrosu (1970-1971), Ali Poyrazoğlu Tiyatrosu (1972-1980) , Zeliha Berksoy Tiyatrosu (1973-1974), Dostlar Tiyatrosu (1977-1978).

Ortaoyuncular[değiştir | kaynağı değiştir]

1970'lerin sonunda bir dönem kapalı kalan Küçük Sahne'yi 1980 yılında Ortaoyuncular restore etti. 1981'de Küçük Sahne’nin otuzuncu yılı Ortaoyuncular tarafından, Mücap Ofluoğlu ve Suzan Uztan’ın yeniden sahneye döndükleri, Aleksiev Arbuzov’un Eski Moda Komedya adlı oyunuyla kutlandı.

Küçük Sahne'nin içinde yer aldığı Atlas Pasajı 1970'lerde Banker Kastelli olarak bilinen Cevher Özden'e satıldı. Binanın yeni sahipleri, 9 No’lu Tasfiye Kurulu ve Kültür Bakanlığı ile mahkemelik oldu ve Ortaoyuncular'ın kurucusu Ferhan Şensoy, Küçük Sahne için  Kiralık Oyun adlı bir oyun yazarak tahliye sürecine sahne üzerinden  direndi.^[1][8] Küçük Sahne'nin satışı gerçekleşmedi, Kültür Bakanlığı'na devredildi.

1987 yılında Kültür Bakanlığı binayı restore etmek istedi ve tahliye davası açtı;^[9] iki yıl süre tahliye davasını kaybeden bakanlık, 1989 yılında yeniden tahliye için dava açtı.^[10] Ferhan Şensoy'un tarihî Ses Opereti'ni onarıp Ses 1885 adıyla açmasından sonra Ortaoyuncular, Ses 1885'e taşındı.

1980 Sonrası[değiştir | kaynağı değiştir]

1980 sonrasında Küçük Sahne'de şu topluluklar oyunlar sahnelemiştir:

Lale Oraloğlu Tiyatrosu (1983-1984), Aydemir Akbaş Tiyatrosu (1983-1984), Tiyatro Ayna (1990), Nokta Tiyatrosu (1991), Bizim Tiyatro (1994), Salih Kalyon Tiyatrosu (1994).

Küçük Sahne, 1994 yılından 1997’ye kadar kapalı kaldı. 1997 yılında yeniden açıldı; 2008'e kadar Sadri Alışık Kültür Merkezi adıyla işlev gördü. Kültür Bakanlığı’nın bu tiyatronun da tahliyesini talebi üzerine Devlet Tiyatrosu'na geçen Küçük Sahne'de Devlet Tiyatrosu repertuvarındaki oyunlar sergilendi. 5 Mayıs 2018'de sahne kapandı.^[11]

İlk gösterimler[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk gösterimi Küçük Sahne'de gerçekleşen, Türk tiyatrosunun önemli oyunlarından bazıları şunlardır:^[1]

Gözlerimi Kaparım Vazifemi Yaparım (Ulvi Uraz Tiyatrosu), Hababam Sınıfı (Ulvi Uraz Tiyatrosu), Ferhangi Şeyler (Ortaoyuncular), İçinden Tramvay Geçen Şarkı (Ortaoyuncular), Kahraman Bakkal Süpermarkete Karşı (Ortaoyuncular), Rossenbergler Ölmemeli (Dostlar Tiyatrosu), Asiye Nasıl Kurtulur (Dostlar Tiyatrosu), Deliler Boşandı (Ali Poyrazoğlu Tiyatrosu).

Küçük Sahne Dergisi[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk sayısı "Küçük Sahne Tiyatrosu"nun perdelerini açtığı Nisan 1951 tarihinde topluluğun oyunlarını tanıtmak amacıyla Küçük Sahne Dergisi çıkartılmıştı. Sadece tiyatro mevsiminde dağıtılan dergi aylık periyodlarla yayımlanıyordu. Sahibinin Şevket Rado, yazı işleri müdürünün de Şükrü Enis Regü olduğu belirtilen dergi 14 sayfaydı ve küçük boyda basılıyordu. Dergi 1957 yılına kadar çıkmıştır. Derginin son sayısı Şubat-Mart 1957 tarihini taşıyordu.

Küçük Sahne Tiyatrosu dağıldıktan sonra Küçük Sahne salonunda gösterilerini sürdüren bazı tiyatrolar da aynı adı taşıyan dergiler yayımladılar. Örneğin Dormen Tiyatrosu'nun tanıtım dergisinin adı "Haldun Dormen Küçük Sahne" idi. Daha sonra salonu devralan Gülriz Sururi-Engin Cezzar Topluluğu da 1960'lı yıllarda benzer isimde bir sahne dergisi yayımlamaya başladı. Gülriz Sururi-Engin Cezzar Küçük Sahne dergisi adını taşıyan bu yayının ilk sayısı 1962'de çıkmıştı ve birkaç ayda bir yayımlanıyordu.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]