Idi Amin
Amin, BM Genel Kuruluna hitap etmeden kısa bir süre önce, 1975
3. Uganda Devlet Başkanı
Görev süresi 25 Ocak 1971 - 11 Nisan 1979
Başkan Yardımcısı	Mustafa Adrisi
Yerine geldiği	Milton Obote
Yerine gelen	Yusufu Lule
Kişisel bilgiler
Doğum	17 Mayıs 1925 Koboko veya Kampala
Ölüm	16 Ağustos 2003 (78 yaşında) Cidde, Suudi Arabistan
Evlilik(ler)	Malyamu Amin (boşanmış) Kay Amin (boşanmış) Nora Amin (boşanmış) Madina Amin Sarah Amin
Çocuk(lar)	43 (tahminî)[1]
Dini	Sünni İslam
Askerî hizmeti
Branşı	Kara ve Hava Kuvvetleri
Hizmet yılları	1946-1979
Rütbesi	Mareşal

Idi Amin Dada Oumee (d. 17 Mayıs 1925 - ö. 16 Ağustos 2003), 1971-1979 arasında devlet başkanlığı yapmış olan Ugandalı asker ve diktatördür. Dünya tarihinin en acımasız despotlarından biri olarak kabul edilir.^[1]

Idi Amin'in yönetimi sırasında politik baskı, etnik ayrımcılığın yanı sıra insan hakları ihlalleri yoğun şekilde gözlemlendi. Uluslararası gözlemciler ve insan hakları gruplarının tahminlerine göre, 100.000 ila 500.000 insan Idi Amin'in yönetimde olduğu dönemde öldürüldü.^[2]

Gençliği[değiştir | kaynağı değiştir]

Uganda'nın kuzeyindeki Kakwa kabilesinden gelen Amin, 1946'da İngiliz sömürge ordusuna bağlı Afrika Kraliyet Tüfekli Birliği'ne (King's African Rifles - KAR) katıldı. İngilizlerin Kenya'daki Mau Mau Ayaklanması'na (1952-1956) karşı giriştiği harekâtta görev aldı. 1951-60 yılları arasında Uganda ağır sıklet boks şampiyonluğunu elinde tuttu. Ayrıca ünlü bir ragbi oyuncusuydu. Uganda'nın 1962'de bağımsızlığına kavuşmasından önce subay rütbesi alan birkaç Ugandalı askerden biri olan Amin, ülkenin yeni devlet başkanı ve başbakanı Apolo Milton Obote ile yakın dostluk kurdu. 1965'te Zaire'deki ayaklanmacılarla kurduğu ilişkinin skandala yol açması, 1966'da ordu ve hava kuvvetleri komutanlığına getirilmesini engellemedi. Obote ile arasının açılması üzerine 1970'te bu görevinden alındı.

İktidarı[değiştir | kaynağı değiştir]

25 Ocak 1971'de Devlet Başkanı Obote'nin bir gezi için Singapur'da bulunduğu sırada, askerî darbe yaparak devlet başkanı ve silahlı kuvvetler başkomutanı oldu. 1972'de Uganda'da yaşayan bütün Asyalıların (özellikle Hintler) 90 gün içinde ülkeyi terk etmelerini sağlayarak onları sınırdışı etti. Onların yerine ülkedeki Müslüman azınlığı ve akrabalarını, Hintlerden kalan üretim araçlarının başına getirdi. Uganda'yla İsrail arasındaki ilişkilere son vererek Libya ve Filistin'in yanında yer aldı. Bu duruma tepki olarak 1973'te ABD ve 1976'da İngiltere Uganda'daki temsilciliklerini kapattılar. 1976'da da kendisini ömür boyu devlet başkanı ilan etti. Genellikle aşırı milliyetçi bir tutum takındı. Temmuz 1976'da Filistinliler tarafından kaçırılan ve içinde İsrailli ve başka Yahudi yolcuların bulunduğu bir Fransız yolcu uçağının Uganda'ya inmesine izin vererek olaya doğrudan karıştı. İsrailli özel kuvvetlerin düzenlediği operasyonda biri dışında tüm rehinelerin kurtarılması İdi Amin'in prestijini büyük ölçüde zedeledi.

Yıkılışı ve sürgün[değiştir | kaynağı değiştir]

Ekim 1978'de Tanzanya tarafından desteklenen Uganda Ulusal Kurtuluş Ordusu adlı gerillaların saldırıları başladı. Sonunda 13 Nisan 1979'da isyancı gerillalar başkent Kampala'ya ulaşmadan önce, ülke dışına kaçtı. Önce Libya'ya geçti, ardından Suudi Arabistan'a yerleşti kısa bir süre sonra eşlerinden ikisi ve 22 çocuğu da yanına yerleşti. 1989'da gizlice Uganda'ya geçmek üzere geldiği Zaire ile Uganda arasında krize yol açtı. Kongo hükûmeti Amin'i Uganda'ya teslim etmeyi reddetti ve Suudi Arabistan'a dönmesini sağladı. 20 Temmuz 2003 tarihinde, Amin'in eşlerinden birisi olan Madina, böbrek yetmezliği nedeniyle Cidde'de Kral Faysal Mütehassıs Hastanesi'nde komada olduğunu ve ölüme yakın olduğunu bildirdi. İdi Amin, 16 Ağustos 2003 tarihinde, Cidde'de, hastanede öldü ve Cidde Ruwais Mezarlığına gömüldü.

Popüler kültür[değiştir | kaynağı değiştir]

1976 yılında çekilen ve Filistin Halk Kurtuluş Cephesi militanları tarafından kaçırılarak Entebbe Uluslararası Havalimanı'na indirilen Air France uçağını konu alan Raid on Entebbe filminde Yaphet Kotto tarafından canlandırılmıştır. 2006 yılında Last King of Scotland filminde hayatının iktidar ve yıkılış dönemi gözler önüne serilmiş ve onu canlandıran Forest Whitaker en iyi erkek oyuncu dalında Akademi Ödülüne ulaşmıştır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]