Hipokondriya
Diğer adlar	Hipokondriya, sağlık kaygısı (HA), hastalık kaygısı bozukluğu, somatik semptom bozukluğu
Olağan başlangıcı	Erken çocukluktan itibaren herhangi bir zaman
Uzmanlık	Psikiyatri, psikoloji
Belirtiler	Şiddetli bir hastalığa sahip olma veya ciddi bir hastalığa yakalanma konusunda aşırı ve sürekli korku veya bunlarla meşgul olma
Ayırıcı tanı	Gerçekten ciddi olan tıbbi durum, panik bozukluk, obsesif kompulsif bozukluk, yaygın anksiyete bozukluğu
Tedavi	Bilişsel davranışçı terapi (CBT)
İlaç	SSRI, antidepresanlar
Prognoz	~~1-5 yıl sonra %50 kriterleri karşılar
Sıklık	~5%

Hipokondriyazis veya hipokondriya (İngilizce: hypochondria) kişinin ciddi bir hastalığa yakalanma konusunda aşırı ve gereksiz endişe duyması durumudur. Eski bir kavram olan hipokondrinin anlamı defalarca değişti.^[1] Bu zayıflatıcı durumun, gerçek bir tıbbi teşhis olmamasına rağmen beden veya zihin durumunun yanlış algılanmasından kaynaklandığı iddia edildi.^[2] Hipokondriyazisi olan kişiye hipokondriyak denir. Hipokondriyaklar, bulgu ne kadar küçük olursa olsun, saptadıkları herhangi bir fiziksel veya psikolojik bulgu hakkında gereğinden fazla alarma geçerler ve ciddi bir hastalıkları olduklarına veya teşhis edilmek üzere olduklarına ikna olurlar.^[3]

Çoğu zaman hipokondriya doktor kişiyi değerlendirdikten ve bulgularla ilgili endişelerinin altında yatan tıbbi bir temeli olmadığı konusunda güvence verdikten sonra bile devam eder veya tıbbi bir hastalık varsa, endişeleri hastalık seviyesi için uygun olanın çok üzerindedir.

Aynı zamanda hipokondriyatik durumda olma eylemi olan hipokondriyaizme akut hipokondriyalizm de atıfta bulunulur.^[4]

Birçok hipokondriyak endişelerinin katalizörü olarak mide-bağırsak sorunları, kas yorgunluğu veya çarpıntılar gibi belirli bir belirtiye odaklanır.

Kişiye hipokondriya teşhisi konulması için hasta belirtileri en az 6 ay yaşamalıdır.^[5]

Uluslararası Hastalık Sınıflandırması (ICD-10), hipokondriyayı ruhsal ve davranışsal bozukluk olarak sınıflandırır.^[6] Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı'nda DSM-IV-TR, "Hipokondriyazis" hastalığını somatoform bozukluk^[7] olarak tanımladı ve bir çalışma bunun yaklaşık %3'ünü etkilediğini gösterdi.

2013 DSM-5, hipokondriyazis tanısının yerine somatik semptom bozukluğu (%75) ve hastalık kaygı bozukluğu (%25) ile yer değiştirdi.^[8][9]

Hipokondriya genellikle küçük bedensel veya zihinsel semptomların ciddi bir hastalığı, sürekli kendi kendini muayene etmeyi ve kendi kendine teşhis ve kişinin bedeniyle meşgul olduğunu gösterebileceğine dair korkularla tanımlanır. Hipokondriyalı kişi, doktorların teşhis konusundaki şüphelerini ve inançsızlıklarını ifade eder ve doktorların ciddi bir tıbbi durumun yokluğuna ilişkin güvencesinin inandırıcı olmadığını veya kısa süreli olduğunu bildirir. Ayrıca, birçok hipokondriyak, doktorların varlığında veya bir tıbbi tesisinde "beyaz önlük sendromu" olarak bilinen durumda yüksek tansiyon, stres ve kaygı yaşar.

Birçok hipokondriyak, doktorlardan, aileden veya arkadaşlardan sürekli güvence ister ve bu bozukluk, hipokondriyak birey için ayrıca aileleri ve arkadaşları için zayıflatıcı bir zorluk haline gelebilir.^[10]

Bazı hipokondriyak bireyler herhangi bir hastalığı hatırlatmaktan tamamen kaçınırken diğerleri bazen takıntılı şekilde, sık sık tıp tesislerini ziyaret eder. Bazı hastalar bunun hakkında hiç konuşmayabilir.

Hekimler, herhangi bir hastalığa sahip insanların %50'sinde hipokondriya bulgularının olduğunu belirlemişlerdir. Hipokondriya oldukça yaygın bir hastalık olmasının yanı sıra bireyde sıkça diğer hastalıklarla eş zamanlı olarak da görülebilmektedir. Genellikle 20 yaşlarında başlar ve yaş ilerledikçe semptomların görülme sıklığı artar. Hipokondriyanın takınaklı zorlayıcı (obsesif kompulsif) bozukluğun bir türevi olduğu düşünülmektedir.

İşaretler ve belirtileri[değiştir | kaynağı değiştir]

Hipokondriyazis, somatik abartma (amplifikasyon) bozukluğu olarak sınıflandırılır; vücudun veya zihnin durumuna karşı aşırı uyanıklığı ve ilk algılara olumsuz bir şekilde tepki verme eğilimini içeren bir "algı ve biliş" bozukluğudur^[2]— zayıflatıcı hipokondriya birçok şekilde kendini gösterir.

Bazı insanlar onları aile, arkadaşlar ve doktorlarla görüşmeye iten çok sayıda müdahaleci düşünceye ve fiziksel duyumlara sahiptir. Örneğin hafif öksürüğü olan bir kişi tüberküloz olduğunu düşünebilir.^[11] Ya da bağırsaklar gibi vücuttaki organların çıkardığı sesler tedavi gören hastalara hipokondriyazis ile çok ciddi bir hastalığın belirtisi olarak görülebilir.^[12]

Bazı insanlar herhangi bir hastalığın hatırlatılmasından o kadar korkarlar ki görünüşte küçük bir sorun için tıp uzmanlarından kaçınır, hatta bazen ciddi bir durum varken bile sağlıklarını ihmal etme noktasına gelir ve teşhis konulamaz.

Bazıları da yaşamı tehdit eden bir hastalıkları olduğundan ve hiçbir doktorun onlara yardım edemeyeceğinden emin olarak umutsuzluk ve depresyon içinde yaşar.

Bazıları da bu hastalığı geçmişteki kötülüklerinin cezası olarak görür.^[13]

Hipokondriyaya sıklıkla diğer psikolojik bozukluklar eşlik eder. Bipolar bozukluk, klinik depresyon, takıntılı-zorlayıcı bozukluk (ing: obssesive-compulsive disorder) (OKB), fobiler ve somatizasyon bozukluğu hipokondriyak kişilerde en sık eşlik eden durumlardır, hem de hayatlarının bir noktasında genelleştirilmiş kaygı bozukluğu tanısı almışlar.^[14]

Hipokondriyak birçok insan, takıntılı-zorlayıcı bozukluk bulgularına çok benzeyen, zorlayıcı kontrollerin izlediği davetsiz düşünceler döngüsü yaşar. Ancak hipokondriaklar bir hastalığa yakalanmaktan korkarken, OKB hastaları bir hastalığa yakalanmaktan veya bir hastalığı başkalarına bulaştırmaktan endişe duyarlar.^[13] Bazı insanlar her ikisine de sahip olsa da, bunlar farklı koşullardır.^[15]

Hipokondriyazisli hastalar genellikle depresyon ve kaygının kendi fiziksel bulgularını ürettiğinin farkında değildir ve bu belirtileri başka bir zihinsel veya fiziksel bozukluğun veya hastalığın belirtileri ile karıştırır. Örneğin, depresyonlu kişiler genellikle iştahta ve kilo dalgalanmalarında, yorgunlukta, cinsiyete ilgide azalma ve genel olarak yaşamdaki motivasyonda değişiklikler yaşarlar.^[16]

Yoğun kaygı, hızlı kalp atışı, çarpıntı, terleme, kas gerginliği, mide rahatsızlığı, baş dönmesi, nefes darlığı ve vücudun belirli bölgelerinde (eller, alın vb.) uyuşma veya karıncalanma ile ilişkilidir.^[17]

Bir kişi diyabet veya artrit gibi tıbbi bir hastalığa yakalanmışsa genellikle depresyon gibi psikolojik sonuçlar olur. Hatta bazıları intihara meyilli olduğunu bildirir.^[18] Aynı şekilde, depresyon veya kaygı gibi psikolojik sorunları olan biri bazen bu duygusal dalgalanmaların fiziksel tezahürlerini genellikle tıbbi olarak açıklanamayan bulgular olarak yaşar.^[19]

Yaygın bulgular baş ağrıları; karın, sırt, eklem, rektal (anal) veya idrar ağrısı; mide bulantısı; ateş ve/veya gece terlemeleri; kaşıntı; ishal; baş dönmesi; veya denge sorunlarıdır.

Tıbben açıklanamayan belirtilerin eşlik ettiği hipokondriyak birçok kişi doktorları tarafından anlaşılmadıklarını düşünür ve doktorlarının tekrar tekrar belirtilerde kendilerini rahatlatamadıklarından hüsrana uğrarlar.^[20]

Belirtileri[değiştir | kaynağı değiştir]

1. Bedensel meşguliyet
2. Doktorların sağlıklı olduğuna dair güvence vermesine rağmen kendini ağır hasta olarak hissetmek
3. Hastalık fobisi
4. Kişilerin sağlıkla ilgili yüksek düzeyde bulunan kaygıları vardır. Ufak bir sağlık sorununda paniğe kapılır
5. Kendinde bir hastalık çıkacağı korkusundan dolayı doktora ve hastaneye gitmekten kaçınırlar
6. Düzenli şekilde nabız kontrolü yaparlar ve tansiyon ölçerler
7. Dışkılarını kontrol etme eğiliminde bulunurlar

Neden[değiştir | kaynağı değiştir]

Hipokondriyazise genetik katkı muhtemelen orta düzeydedir ve kalıtım derecesi tahminleri %10-37 civarındadır.

Paylaşılmayan çevresel faktörler (yani, aynı ailedeki ikizler arasında farklılık gösteren deneyimler), hastalık korkusu ve hastalık mahkumiyeti gibi durumun temel bileşenlerindeki varyansın çoğunu açıklar. Buna karşılık, paylaşılan çevresel faktörlerin (yani aynı ailedeki ikizler tarafından paylaşılan deneyimler) hipokondriyazise katkısı yaklaşık olarak sıfırdır.^[21]

Tam olarak hangi paylaşılmayan çevresel faktörlerin tipik olarak hipokondriyaya neden olduğu hakkında çok az şey bilinmesine rağmen, hastalıkla ilgili bilgilere maruz kalma gibi belirli faktörlerin sağlık kaygısında kısa vadeli artışlara yol açtığına ve bireysel vakalarda hipokondriyaya katkıda bulunduğuna yaygın olarak inanılır.

Aşırı koruyucu bakım verenler ve küçük sağlık sorunlarına aşırı odaklanma da hipokondriazisin olası nedenleri olarak gösterilmiştir.^[22]

Medyada ve internette kanser ve multiple skleroz gibi ciddi hastalıklarla ilgili makaleler, TV şovları ve reklamlar bu hastalıkları genellikle rastgele, belirsiz ve bir şekilde kaçınılmaz olarak tasvir eder.

Kısa vadede, riskin yanlış tasviri ve özel olmayan belirtilerin ciddi hastalık belirtileri olarak tanımlanması, hastalık korkusunun şiddetlenmesine katkıda bulunabilir.

Büyük hastalık salgınları veya öngörülen pandemiler benzer etkilere sahip olabilir.

Aile üyelerinin veya arkadaşların ciddi hastalıklarının veya ölümlerinin bazı kişilerde hipokondriyi tetiklemesinin yaygın olduğuna dair anekdot niteliğinde kanıtlar vardır.

Benzer şekilde, bir ebeveynin hastalıktan erken ölümünün yaşına yaklaşırken, başka türlü sağlıklı, mutlu birçok kişi hipokondriyaya yakalanır. Bu kişiler, ebeveynlerinin ölümüne neden olan aynı hastalıktan muzdarip olduklarına inanırlar ve bazen buna karşılık gelen bulgularla panik ataklara neden olurlar.^[12]

Teşhis[değiştir | kaynağı değiştir]

ICD-10, hipokondriyayı şu şekilde tanımlar:

A. Aşağıdakilerden herhangi biri:

• En az iki ciddi fiziksel hastalığın (en az birinin hasta tarafından özel olarak belirtilmesi gerekir) varlığına dair en az altı aylık sürekli bir inanç.
• Varsayılan bir şekil bozukluğuyla (vücut dismorfik bozukluğu) sürekli bir meşguliyet.

B. İnanç ve belirtilerle meşgul olmak, kalıcı bir sıkıntıya veya günlük yaşamda kişisel işlevsellik ile etkileşime neden olur ve hastayı tıbbi tedavi veya araştırma (veya yerel şifacılardan eşdeğer yardım) aramaya yönlendirir.

C. Tıbbi incelemelerden hemen sonra veya tıbbi incelemeler sırasında birkaç haftaya kadar olan kısa süreler hariç belirtiler veya fiziksel anormallik için yeterli fiziksel neden bulunmadığına dair tıbbi tavsiyeyi kabul etmeyi ısrarla reddetme,

D. En sık kullanılan dışlama kriterleri: sadece şizofreni ve ilgili bozuklukların (F20–F29, özellikle F22) veya duygudurum bozuklukları (F30–F39) herhangi birinde görülmez.

DSM-IV, hipokondriyayı şu kriterlere göre tanımlar:^[7]

A. Kişinin bedensel semptomları yanlış yorumlamasına dayalı olarak ciddi bir hastalığa sahip olma korkusu veya ciddi bir hastalığa sahip olduğu düşüncesiyle meşgul olma.
B. Uygun tıbbi değerlendirme ve güvenceye rağmen meşguliyet devam eder.
C. Ölçüt A'ya olan inanç, sanrısal yoğunlukta değildir (Delüzyonel Bozukluk, Somatik Tip'te olduğu gibi) ve görünüşle ilgili sınırlı bir endişeyle sınırlı değildir (Beden Dismorfik Bozukluk'ta olduğu gibi).
D. Zihinsel meşguliyet, klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ya da toplumsal, işle ilgili alanlarda ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında bozulmaya neden olur.
E. Rahatsızlığın süresi en az 6 aydır.
F. Genelleştirilmiş Anksiyete Bozukluğu, Obsesif-Kompulsif Bozukluk, Panik Bozukluk, Majör Depresif Dönem, Ayrılık Anksiyetesi ile veya başka bir Somatoform Bozukluk bu meşguliyet daha iyi açıklanamaz.

DSM'nin beşinci versiyonunda (DSM-5), DSM-IV hipokondriyazisi için kriterleri karşılayanların çoğu, bunun yerine somatik semptom bozukluğu (SSD) veya hastalık kaygısı bozukluğu teşhisi (IAD) kriterlerini karşılar.^[8]

Sınıflandırma[değiştir | kaynağı değiştir]

Diğer psikiyatrik bozukluklarla ilişkili olarak hipokondriya sınıflandırması uzun zamandır bilimsel bir tartışma konusu olmuştur ve farklı tanı sistemleri ile etkili yayınlar arasında büyük farklılıklar göstermiştir.

DSM örneğinde, birinci ve ikinci versiyonlar hipokondriyaziyi bir nevroz olarak sıralarken, üçüncü ve dördüncü versiyonlar hipokondriyaziyi bir somatoform bozukluk olarak sıralamıştır. DSM'nin güncel versiyonu (DSM-5) somatik belirti bozukluğunu (SSD) "bedensel belirti ve ilişkili bozukluklar" başlığı altında, hastalık kaygısı bozukluğunu (IAD) ise hem bu başlık altında hem de bir kaygı bozukluğu olarak sıralamaktadır.

ICD-10, DSM'nin üçüncü ve dördüncü versiyonları gibi hipokondriyayı bir somatoform bozukluk olarak listeler. Ancak ICD-11, hipokondriyaziyi "takıntılı-zorlayıcı veya ilgili bozukluklar" başlığı altında listeler.

Diğer hipokondriya sınıflandırmalarını tartışan çok sayıda etkili bilimsel yayın da vardır. Özellikle, 1990'ların başından beri, hipokondriyayı bir kaygı bozukluğu olarak kabul etmek ve bu duruma "sağlık kaygısı" veya "şiddetli sağlık kaygısı" olarak atıfta bulunmak giderek yaygınlaştı.

Tedavi[değiştir | kaynağı değiştir]

Yaklaşık 20 rastgele kontrollü çalışma ve çok sayıda gözlemsel çalışma bilişsel davranışçı terapinin (ing: cognitive behavioral therapy) (CBT) hipokondriyazis için etkili bir tedavi olduğunu gösterir.^{[23][24][25][26]}

Genellikle hastaların yaklaşık üçte ikisi tedaviye yanıt verir ve hastaların yaklaşık %50'sinde rahatsızlık hafifler (ing:remission) yani tedaviden sonra artık hipokondriyaya muzdarip değildirler.^[26]

Hipokondriya ve sağlık kaygısı için bilişsel davranış terapisi (CBT), bireysel olarak yüz yüze veya grup terapisi dahil olmak üzere çeşitli biçimlerde telefon yoluyla^[27] veya kendi kendine yardım kitabı yoluyla kendi kendine yardımcı olarak ^[28] veya çevrimiçi tedavi platformu aracılığıyla aktarılan bilgilerle verilebilir.^[29] Etkiler genellikle zamanla devam eder.^[26][30]

Seçici serotonin geri alım engelleyicileri (İngilizce: selective serotonin reuptake inhibitors) gibi antidepresan ilaçların belirtileri azaltabileceğine dair kanıtlar da vardır.^[31][32]

Bazı durumlarda, hipokondriya antipsikotik'lere (ing: antipsychotic) özellikle daha yeni atipik antipsikotik (ing: antipsychotic) ilaçlara iyi yanıt verir.^[33]

Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Karın bölgeleri arasında hipokondriyum en üst kısımdır. Sözcük Yunanca ὑποχόνδριος hypokhondrios teriminden türetilmiştir, "kaburgalar ve göbek arasındaki yumuşak kısımlar" anlamına gelir, ὑπό hypo ("altında") ve χόνδρος khondros veya (sternum'un) kıkırdak'tan gelir. Geç Latince'deki Hipokondriya, "karın" anlamına geliyordu.^[34]

Gerçek bir nedeni olmayan bir hastalık durumu için kullanılan "hipokondriyazis" terimi, hipokondriyanın iç organlarının melankoli'nin yeri ve bu hastalıklı duygulara neden buharın kaynakları olduğu eski inançını yansıtıyordu.^[35]

18. yüzyılın başlarına kadar, bu terim "göğüs kafesinizin altındaki bölgedeki dengesizliklerin neden olduğu fiziksel bir hastalık" (yani mide veya sindirim sistemi) anlamına geliyordu. Örneğin, Robert Burton'un The Anatomy of Melancholy (1621), onu "'çok fazla tükürük'ten 'içten gevezeliğe'" kadar her şey için suçladı".^[36]

Immanuel Kant, 1798 tarihli Pragmatik Bir Bakış Açısından Antropoloji adlı kitabında hipokondriyi şöyle tartışmıştır:

Hipokondriyak hastalığı şundan oluşur: Bazı bedensel duyumlar, bedende gerçekten var olan bir hastalığı pek fazla göstermez, daha çok onun varlığına ilişkin kavrayışları harekete geçirir: ve insan doğası öyle yapılandırılmıştır -hayvanda olmayan bir özelliktir- "yerel izlenimler"i sadece onlara dikkat ederek güçlendirebilir veya kalıcı hale getirebilir, oysa bir "soyutlama" - ister bilerek ister başka uğraştırıcı meslekler tarafından üretilmiş olsun - bu izlenimleri azaltır, hatta tamamen siler.

• Anthropology by Immanuel Kant, 1798 Journal of Speculative Philosophy Vol. XVI edited by William Torrey Harris p. 395-396

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Şablon:Col div

• Nosofobi
• Siberkondri
• Mitridatizm
• Munchausen sendromu
• Nocebo
• Psikosomatik tıp
• Hastalık davranışı
• Somatoform bozukluk
• Somatosensoriyel amplifikasyon
• Erkek gribi
• Hayali Geçersiz

Hastalık ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

Psikoloji ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• LEAHY, Robert L. - Bilişsel Terapi ve Uygulamaları - 2003 - İstanbul Türkiye - ISBN 978-975-6329-37-5

1. ^ Berrios GE (2001) Hypochondriasis. History of the Concept. In Starcevic V & Lipsitt DR (eds). Hypochondriasis. Oxford, Oxford University Press, pp3-20.
2. ^ ^{a b} Avia MD, Ruiz MA (2005). "Recommendations for the Treatment of Hypochondriac Patients". Journal of Contemporary Psychotherapy. 35 (3): 301-13. doi:10.1007/s10879-005-4322-3. 
3. ^ Kring, Ann M.; Davison, Gerald C.; Neale, John M.; Johnson, Sheri L. (2007). Abnormal Psychology with Cases (10. bas.). Wiley. ISBN 978-0-471-71260-2. ^{[sayfa belirt]}
4. ^ Shan-Tilly
5. ^ Goldberg, Richard J. (2007). Practical Guide to the Care of the Psychiatric Patient. ISBN 978-0-323-03683-2. ^{[sayfa belirt]}
6. ^ Drs; Sartorius, Norman; Henderson, A.S.; Strotzka, H.; Lipowski, Z.; Yu-cun, Shen; You-xin, Xu; Strömgren, E.; Glatzel, J.; Kühne, G.-E.; Misès, R.; Soldatos, C.R.; Pull, C.B.; Giel, R.; Jegede, R.; Malt, U.; Nadzharov, R.A.; Smulevitch, A.B.; Hagberg, B.; Perris, C.; Scharfetter, C.; Clare, A.; Cooper, J.E.; Corbett, J.A.; Griffith Edwards, J.; Gelder, M.; Goldberg, D.; Gossop, M.; Graham, P.; Kendell, R.E.; Marks, I.; Russell, G.; Rutter, M.; Shepherd, M.; West, D.J.; Wing, J.; Wing, L.; Neki, J.S.; Benson, F.; Cantwell, D.; Guze, S.; Helzer, J.; Holzman, P.; Kleinman, A.; Kupfer, D.J.; Mezzich, J.; Spitzer, R.; Lokar, J. "The ICD-10 Classification of Mental and Behavioural Disorders Clinical descriptions and diagnostic guidelines" (PDF). www.who.int World Health Organization. Microsoft Word. bluebook.doc. s. 116. 17 Ekim 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Haziran 2021 – Microsoft Bing vasıtasıyla. 
7. ^ ^{a b} American Psychiatric Association: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 4th ed., text revised, Washington, DC, APA, 2000.^{[sayfa belirt]}
8. ^ ^{a b} "DSM-5 redefines hypochondriasis - Mayo Clinic". 8 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
9. ^ Diagnostic and statistical manual of mental disorders : DSM-5 (5. bas.). American Psychiatric Association. 2013. s. 310. ISBN 9780890425541. 
10. ^ Olatunji BO, Etzel EN, Tomarken AJ, Ciesielski BG, Deacon B (November 2011). "The effects of safety behaviors on health anxiety: an experimental investigation". Behaviour Research and Therapy. 49 (11): 719-28. doi:10.1016/j.brat.2011.07.008. PMID 21839987. 
11. ^ Schacter, Daniel L.; Gilbert, Daniel T.; Wegner, Daniel M. (2011). "Generalized Anxiety Disorder". Psychology (second bas.).  Geçersiz |chapter-url-access=registration (yardım)
12. ^ ^{a b} "Illness Anxiety Disorder". National Center for Biotechnology Information, U.S. National Library of Medicine. 24 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2021. 
13. ^ ^{a b} Fallon BA, Qureshi AI, Laje G, Klein B (September 2000). "Hypochondriasis and its relationship to obsessive-compulsive disorder". The Psychiatric Clinics of North America. 23 (3): 605-16. doi:10.1016/S0193-953X(05)70183-0. PMID 10986730. 
14. ^ Barsky AJ (December 1992). "Hypochondriasis and obsessive compulsive disorder". The Psychiatric Clinics of North America. 15 (4): 791-801. doi:10.1016/S0193-953X(18)30209-0. PMID 1461796. 
15. ^ Fallon, B. A.; Qureshi, A. I.; Laje, G.; Klein, B. (September 2000). "Hypochondriasis and its relationship to obsessive-compulsive disorder". The Psychiatric Clinics of North America. 23 (3): 605-616. doi:10.1016/s0193-953x(05)70183-0. ISSN 0193-953X. PMID 10986730. 
16. ^ "NIMH » Depression Basics". www.nimh.nih.gov. 16 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2019. 
17. ^ "NIMH » Anxiety Disorders". www.nimh.nih.gov. 19 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2019. 
18. ^ "Mental Health | ADA". www.diabetes.org. 15 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2019. 
19. ^ Gelenberg AJ (April 2000). "Psychiatric and Somatic Markers of Anxiety: Identification and Pharmacologic Treatment". Primary Care Companion to the Journal of Clinical Psychiatry. 2 (2): 49-54. doi:10.4088/pcc.v02n0204. PMC 181205 $2. PMID 15014583. 
20. ^ "Illness Anxiety Disorder". The Lecturio Medical Concept Library. 24 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2021. 
21. ^ Taylor S, Thordarson DS, Jang KL, Asmundson GJ (2006). "Genetic and environmental origins of health anxiety: a twin study". World Psychiatry. 5 (1): 47-50. PMC 1472263 $2. PMID 16757996. 
22. ^ "Hypochondriasis." CareNotes. Thomson Healthcare, Inc., 2011. Health Reference Center Academic. Retrieved April 5, 2012.^{[[wikt:{{{1}}}|Vikisözlük]]}
23. ^ Olatunji BO, Kauffman BY, Meltzer S, Davis ML, Smits JA, Powers MB (July 2014). "Cognitive-behavioral therapy for hypochondriasis/health anxiety: a meta-analysis of treatment outcome and moderators". Behaviour Research and Therapy. 58: 65-74. doi:10.1016/j.brat.2014.05.002. PMID 24954212. 
24. ^ Bouman, Theo K. (February 2014). "Psychological Treatments for Hypochondriasis: A Narrative Review". Current Psychiatry Reviews. 10 (1): 58-69. doi:10.2174/1573400509666131119010612. 
25. ^ Cooper, Kate; Gregory, James D.; Walker, Ian; Lambe, Sinead; Salkovskis, Paul M. (March 2017). "Cognitive Behaviour Therapy for Health Anxiety: A Systematic Review and Meta-Analysis". Behavioural and Cognitive Psychotherapy (İngilizce). 45 (2): 110-123. doi:10.1017/S1352465816000527 . ISSN 1352-4658. PMID 28229805. 
26. ^ ^{a b c} Axelsson, Erland; Hedman-Lagerlöf, Erik (2 Kasım 2019). "Cognitive behavior therapy for health anxiety: systematic review and meta-analysis of clinical efficacy and health economic outcomes". Expert Review of Pharmacoeconomics & Outcomes Research (İngilizce). 19 (6): 663-676. doi:10.1080/14737167.2019.1703182 . ISSN 1473-7167. PMID 31859542. 
27. ^ Morriss, Richard; Patel, Shireen; Malins, Sam; Guo, Boliang; Higton, Fred; James, Marilyn; Wu, Mengjun; Brown, Paula; Boycott, Naomi; Kaylor-Hughes, Catherine; Morris, Martin (December 2019). "Clinical and economic outcomes of remotely delivered cognitive behaviour therapy versus treatment as usual for repeat unscheduled care users with severe health anxiety: a multicentre randomised controlled trial". BMC Medicine (İngilizce). 17 (1): 16. doi:10.1186/s12916-019-1253-5. ISSN 1741-7015. PMC 6343350 $2. PMID 30670044. 
28. ^ Axelsson, Erland; Andersson, Erik; Ljótsson, Brjánn; Hedman-Lagerlöf, Erik (August 2018). "Cost-effectiveness and long-term follow-up of three forms of minimal-contact cognitive behaviour therapy for severe health anxiety: Results from a randomised controlled trial". Behaviour Research and Therapy (İngilizce). 107: 95-105. doi:10.1016/j.brat.2018.06.002. hdl:10616/46521 . PMID 29936239. 
29. ^ Axelsson, Erland; Andersson, Erik; Ljótsson, Brjánn; Björkander, Daniel; Hedman-Lagerlöf, Maria; Hedman-Lagerlöf, Erik (2020). "Effect of Internet vs Face-to-Face Cognitive Behavior Therapy for Health Anxiety: A Randomized Noninferiority Clinical Trial". JAMA Psychiatry. 77 (9): 915-924. doi:10.1001/jamapsychiatry.2020.0940. PMC 7221860 $2. PMID 32401286. 
30. ^ Tyrer, P.; Wang, D.; Crawford, M.; Dupont, S.; Cooper, S.; Nourmand, S.; Lazarevic, V.; Philip, A.; Tyrer, H. (16 Mart 2020). "Sustained benefit of cognitive behaviour therapy for health anxiety in medical patients (CHAMP) over 8 years: a randomised-controlled trial". Psychological Medicine (İngilizce): 1-9. doi:10.1017/S003329172000046X. ISSN 0033-2917. PMID 32174296. 
31. ^ Louw, Kerry-Ann; Hoare, Jacqueline; Stein, Dan J (February 2014). "Pharmacological Treatments for Hypochondriasis: A Review". Current Psychiatry Reviews. 10 (1): 70-4. doi:10.2174/1573400509666131119004750. 
32. ^ Fallon, Brian A.; Ahern, David K.; Pavlicova, Martina; Slavov, Iordan; Skritskya, Natalia; Barsky, Arthur J. (August 2017). "A Randomized Controlled Trial of Medication and Cognitive-Behavioral Therapy for Hypochondriasis". American Journal of Psychiatry (İngilizce). 174 (8): 756-764. doi:10.1176/appi.ajp.2017.16020189. ISSN 0002-953X. PMC 5957509 $2. PMID 28659038. 
33. ^ Harth, Wolfgang; Gieler, Uwe; Kusnir, Daniel; Tausk, Francisco A. (2008). "Hypochondriacal Delusions". Clinical Management in Psychodermatology. Springer. s. 36. ISBN 978-3-540-34718-7. 
34. ^ "hypochondria (n.)". Etymonline. 20 Kasım 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2015. 
35. ^ Harvey, Susan (21 Şubat 2010). "Hypochondria". The Virtual Linguist. 21 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2021. ^{[Şahsen yayımlanan kaynak]}
36. ^ Mann, Leslie (11 Temmuz 2012). "New book tries to explain the roots of hypochondria". Chicago Tribune. 11 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2021.