Halhin Gol Savaşı
Batık Sovyet zırhlı araçlarının yakınında bulunan Japon piyadeleri, Temmuz 1939
Tarih 11 Mayıs 1939 - 16 Eylül 1939 Bölge Mançukuo'nun Hsing-An-Pei Eyaleti Sin Bargu Sol Sancağı ile Moğolistan Halk Cumhuriyeti Dornod ili arasındaki sınırı (günümüzde Moğolistan'ın Dornod ili Halhgol ilçesi ile Çin İç Moğolistan Özerk Bölgesi'nin Hulunbuir şehri arasındaki sınırı) Sonuç Sovyet ve Moğol zaferi
Taraflar
Sovyetler Birliği Moğolistan Halk Cumhuriyeti	Japon İmparatorluğu Mançu İmparatorluğu
Komutanlar ve liderler
Grigori Ştern Nikolay Feklenko Georgi Jukov Horloogiyn Çoybalsan	Kenkichi Ueda Michitarō Komatsubara Masaomi Yasuoka Kōichi Kobayashi
Güçler
61.860-73.961 nefer 542-634 top ve havan 498-550 tank 900+ uçak (yalnızca 580 tanesi savaşa katıldı) 385–450 zırhlı araç 4,000 kamyon 1.921 at ve deve (Moğol ordusu)[1]	38.000 (başlangıç) - 75.000 (Ağustos) nefer 73 tank 64 hafif zırhlı tank 400+uçak (yalnızca 200 tanesi savaşa katıldı) 314 top ve havan 1.000 civarı kamyon 2,708 at[1]
Kayıplar
Sovyet: 7.974 - 9.703 ölü 15.251 yaralı[2][3] Moğol:556-990 ölü veya yaralı[4] 208 uçak 253 tank 133 zırhlı araç 96 top 701 kamyon	Japon: 8.440 ölü 8.766 yaralı Mançu: 2.895 ölü veya yaralı 152 uçak 50+ tank veya hafif zırhlı tank 72 top çok sayıda kamyon 2.330 at

Halhin Gol Savaşı (Rusça: Бои на Халхин-Голе / Boi na Khalkhin-Gole, Halha Irmağı Çatışması, Japonca: ノモンハン事件 / Nomonhan Jiken, Nomonhan Olayı, Moğolca: Халхын голын байлдаан / Khalkhin Golin Baildaan, Halha Irmağı Savaşı, SSCB-Moğolistan Halk Cumhuriyeti ile Japon İmparatorluğu-Mançu İmparatorluğu arasında 11 Mayıs - 16 Eylül 1939 tarihinde meydana gelen sınır çatışmaları.

Sınır Sorununun Tarihçesi[değiştir | kaynağı değiştir]

1734'te Çin'in Çing Hanedanının belirttiği Dış Moğolistan ile İç Moğolistan arasındaki sınır Nomonhan (Номон-Хан-Бурд-Обо / Nomon Khan Burd Obo)'dan geçmekteydi. Bu sınır Moğolistan'ın bağımsızlık ilan etmesinden sonra tekrar Moğolistan ile Çin tarafından kabul edilmekteydi. Fakat 1932'de kurulan Mançukuo İç Moğolistan'ın güney sınırı için mevcut sınırdan yaklaşık 20 kilometre güneyinde bulunan Halha Nehri'ni sınır olduğunu iddia ederek öteden beri yörüklerin serbestçe hayvancılığı işlediği bu bölgede münakaşa yaratmıştı.

10 Ağustos 1938'de Hasan Gölü Muharebesi (Changkufeng Olayı)'nin mütarekesi Moskova'da imzalandıktan sonra sınırları sakinleşti ancak Ocak 1939'da Moğolistan 7. Sınır Muhafız Noktası'na bağlı bir üsteğmen ve 212 erin sınırı aşarak keşif görevinde bulunurken Mançukuo tarafında esir alınmasıyla sınır bölgesinde çatışmalar yoğunlaşmaya başladı. Zamanla Moğolistan'a Sovyetler Birliği'nin, Mançukuo'ya ise Japonya'nın takviye birliklerini yollamalarıyla çatışmalar şiddetlenecekti.

Birinci Halha Nehri Olayı (11 - 31 Mayıs 1939)[değiştir | kaynağı değiştir]

11 Mayıs 1939 sabah erken saatte sınırı geçen 20-60 kadar Moğol askerinin Nomonhan civarında bulunan Mançukuo Sınır Gözetme Noktası'na karşı hücum etmesiyle çatışma başladı. 12 Mayıs'ta 700 Moğolun sınırı geçtiği rapor edildi. 13 Mayıs'ta 23. Tümen (第二十三師團) Komutanı Korgeneral Michitarō Komatsubara (小松原 道太郎), Tümenin keşif alayına bağlı Komutanı Yarbay Yaozō Azuma (東 八百蔵)^[5] komutasında bir müfreze (Azuma Müfrezesi) kurdurarak 300 Mançukuo birlikleriyle beraber hareket ettirdi. Ancak rapor edilen 700 rakamı yanlış bilgi olup aslında yüzü aşamayan Moğol, hemen Halha Nehri'nin ötesine çekildi. Komatsubara hareketin maksadının tamamlandığını düşünerek Azuma müfrezesinin geri dönüşünü emretti.

Moğolistan Başkumandanı Mareşal Horloogiyn Çoybalsan (Хорлоогийн Чойбалсан), 15 Mayıs'ta Sınır Muhafızı'na, ana birliklerinin varıncaya kadar Halha Nehri hattını savunmasını emrederek Moğol 6. Süvari Tümeni'ni ilerletti. 20 Mayıs'a kadar Kızıl Ordu 57. Özel Nişancı Kolordusu　(57-й особый стрелковый корпус)'suna bağlı ve Kıdemli Teğmen Bykov (А. Э. Быков)'un komutası altındaki birlikleri ilerletti. Sovyet ve Moğolistan birlikleri Halha Nehri'nin doğu sahlinde mevzilendi. Bunu fark eden Komatsubara Halha Nehri'nde düşmanı imha etmeye karar verdi. Piyade 64. Alayı (歩兵第六十四聯隊)　Komutanı Albay Takemitsu Yamagata (山縣 武光) komutasındaki Yamagata Müfrezesine hareket emrini vererek 28 Mayıs hücume geçirdi.

Japon Keşif Birlikleri Rus ve Moğolların ricat yolunu keserek müfrezeden ayırılarak yanından hücum etti. Fakat Sovyetler ve Moğolların üstün mekanize birlikleriyle Halha Nehri'nin batı sahlinde konuşlandıran topçu ateşinin desteğiyle karşı hücumuna geçti. Cephenin ortasında kuşatılan Azuma Müfrezesi 29 Mayıs'ta süngü hücumu düzenledi ve imha edildi.

Korgeneral Komatsubara durumunu inceleyerek ricat kararını verdi. 31 Mayıs'ta Yamagata Müfrezesi de ricat emri yüzünden geri çekildi. Sovyetler ve Moğollar da 30 Mayıs'ta Halha Nehri'nin batısına çekildi. Böylece Birinci Halha Nehri Olayı sona erdi.

• 
  Japon İmparatorluk Kara Kuvvetleri 97 Tip Nakajima Ki 27 avcı uçağı
• 
  Japon İmparatorluk Kara Kuvvetleri 97 Tip Mitsubishi Ki 21 ağır bombardıman uçağı
• 
  Polikarpov I-16 avcı uçağı

İkinci Halha Nehri Olayı (Temmuz-Ağustos 1939)[değiştir | kaynağı değiştir]

Belarus Askerî Bölgesi Komutanı Vekili Komkor (Komandir korpusa - Kolordu Komutanı) Georgi Jukov 2 Haziran’da Moskva'ya çağrıldı ve bölgeye gitmesi emredildi. Bölgeye varan Jukov, Halha Nehri doğu sahilini savunarak derin karşı saldırıyı hazırlanacağını açıkladı. Millî Savunma Halk Komiserliği, 6 Haziran'da 57. Kolordu Komutanı Komdiv (Komandir divizii - Tümen Komutanı) Nikolay Feklenko (Николай Владимирович Фекленко) 'yu azlederek yerine Jukov, askerî komiserliğine tümen komiseri Mihail Nikişev (Михаил Сергеевич Никишев) ve kurmay başkanlığına Kombrig (Komandir brigadi - Tugay Komutanı) Mihail Bogdanov (Михаил Андреевич Богданов) getirildi.

Japon Temmuz taarruzu[değiştir | kaynağı değiştir]

Her iki taraf bölgede birliklerini kurdular, kısa zamanda Japonlar savaş alanında 30.000 personele sahip oldu. Sovyetler yeni bir kolordu komutanı, Komkor Georgi Jukov'u yolladı, Jukov 5 Haziran'da bölgeye ulaştı ve çatışma alanına daha fazla motorize ve tank birliklerini getirdi.^[7] Jukov ile birlikte İspanya İç Savaşı'nda "General Duglas" lakabıyla tanınmış Yakov Smuşkeviç (Яков Владимирович Смушкевич) de uşuç birlikleriyle bölgeye ulaştı.

27 Haziran'da Japonlar hava saldırlarını başlattı. Japon İmparatorluk Kara Kuvvetleri 2. Hava Tugayı'na bağlı 107 savaş uçağı (24 ağır bombardıman uçağı, 6 hafif bombardıman uçağı, 77 avcı uçağı) Tamsagbulag (Tamusk)'taki Sovyet hava üssüne karşı hava bombardımanı düzenledi. Ancak bu saldırı Tokyo'daki İmparatorluk Kara Kuvvetleri Genelkurmayı'nın izni almadan Kantō Ordusu (関東軍) Üst Kurmayı Binbaşı Masanobu Tsuji (辻 政信) tarafından planlanarak sadece Kantō Ordusu'nun emriyle gerçekleştirildi. Hızlı bir şekilde olayın tırmanmasını önleme^[8] ve Nomonhan 'ı tutuma çabalarıyla^[9] Tokyo derhal hava birliklerine herhangi hava saldırısını yapılmayacağına dair emrini verdi.^[10]

Haziran ayı boyunca, Nomonhan yakınındaki nehrin iki tarafındaki Sovyet ve Moğolların faaliyetleri ve yalnız kalmış Mançukuo birliklerine karşı küçük çaptaki saldırları hakkında sürekli rapor edildi. Ayın sonunda, Japon 23. Tümeni Komutanı Kolgeneral Michitarō Komatsubara'a, "istilâcıları kovma" izni verildi. Japonların planı iki çatallı saldırı içindi. 23. Tümen'in Piyade 71. Alayı (歩兵第七十一聯隊, Albay Tokuzō Okamoto, 岡本 徳三) ve Piyade 72. Alayı (歩兵第七十ニ聯隊, Albay Mikio Sakai, 酒井 美喜雄) ve Piyade 64. Alayı (Albay Takemitsu Yamagata)'nın bir taburu ve Piyade 7. Tümen (第七師團)'den ödünç alınan Piyade 26. Alayı (歩兵第二十六聯隊, Albay Shinichirō Sumi, 須見 新一郎) olmak üzere üç alay ile bir alaydan ibaret Japon birlikleri, Halha Nehri'ni geçerek ilerledi ve nehrin batı yakasında bulunan Baintsagan Tepesi'ndeki Kızıl Ordu birliklerini imha etti. Akabinde sola dönüp güneye Kawamata Köprüsü'ne doğru ilerledi. Saldırının ikinci çatalı ise Kolgeneral Yasuoka Masaomi (安岡　正臣) komutası altında, Tank 3. Alayı (戦車第三聯隊, Yarbay Kiyotake Yoshimaru, 吉丸　清武) ve Tank 4. Alayı (戦車第四聯隊, Yarbay Yoshio Tamada, 玉田　美郎), Piyade 64. Alayı'nın bir kısımı, 7. Tümen'e bağlı Piyade 28. Alayı (歩兵第二十八聯隊)'nın bir taburu, İstihkam 24. Alayı ve Saha Topçu 13. Alayı (Albay Takahisde Ise, 伊勢 高秀)'ndan oluşturulan Japon Kara Kuvvetleri 1. Tank Grubu (Yasuoka Müfrezesi)'nun göreviydi.^[11] Bu birlik nehrin doğu yakası ve Haylastin Nehri (Хайластин-Гол, Holsten Nehri)'nin kuzeyinde bulunan Sovyet askerlerine saldıracaktı.

Kolgeneral Yasuoka Masaomi komutasındaki 1. Tank Grubu (第一戦車團)'na bağlı tanklar şunlar idi:^[11]

• Tank 3. Alayı (Yarbay Kiyotake Yoshimaru)
  • Tip 89 I-Gō　orta tank - 26
  • Tip 97 Chi-Ha orta tank - 4
  • Tip 94 TK tankette - 7
  • Tip 97 Te-Ke tankette - 4^[12]
• Tank 4. Alayı (Yarbay Yoshio Tamada)
  • Tip 95 Ha-Gō hafif tank - 35
  • Tip 89 I-Gō orta tank - 8
  • Tip 94 TK tankette - 3^[13]

• 
  Tip 89 I-Gō
• 
  Tip 95 Ha-Gō
• 
  Tip 94 TK

Kuzey kanadı Halha Nehri'ni geçmeyi başardı ve Baintsagan Tepesi'nden Sovyetleri kovalayıp batı kıyısı boyunca güneye doğru ilerledi. Fakat bu tehdidi fark eden Jukov 450 tank ve zırhlı araba ile karşı saldırıyı başlattı. Sovyet zırhlı birliği, piyadenin desteği olmamasına rağmen Japonlara üç taraftan saldırıp neredeyse onları kuşattı. Japon birliği levazım için sadece nehri üzerindeki bir dubalı köprüye sahip olması fazlasıyla yetersiz olup (köprü personelinin çoğunluğu, Çin'deki savaşa desteklemek için güneye sevkedilmiştir), 5 Haziran'da nehri tekrar geçerek geri çekilmek zorunda kaldı. Aynı anda güney kanadı oluşturan Yasuoka Müfrezesi'nin 1. Tank Grubu, nehrin batı kıyısındaki yüksek yerlerde bulunan Sovyet toplarından kaçınmak için karanlık içinde hareket edip 2 Temmuz gecesi saldırıya başlattı. Çatışmada Yasuoka Müfrezesinin zırhlı aracın yarısını kaybettiği ortaya çıktı, fakat henüz ne doğu kıyısındaki Kızıl Ordu birlikleri yarabildi ne de Kawamata Köprüsü'ne ulaşabildi.^[15][16] Sovyet karşı saldırısından sonra 9 Temmuz'da hırpalanmış, tüketilmiş Yasuoka Müfrezesi dağıldı ve Yasuoka kurtuldu.^[17] 3 Temmuz'da Tank 3. Alayı Komutanı Albay Kiyotake Yoshimaru, 4 Temmuz'da 23. Tümen Kurmay Başkanı Albay Tsutomu Ōuchi (大内 孜) çatışmada öldü.　8 Temmuz'da 149. Nişancı Alayı Komutanı İvan Remizov (Иван Михайлович Ремизов),^[18] 12 Temmuz'da 11. Tank Tugayı Komutanı Kombrig Mihail Yakovlev (Михаил Павлович Яковлев)^[19] çatışmada öldü.

Her iki ordu, müteakip iki haftada Halha Nehri'nin doğu kıyısında Haylastin Nehri ile birleştiği noktaya kadarki dört kilometrelik (2,5 mil) cephede dövüştü.^[20] Jukov, erzak üssünden 748 kilometre (465 mil) mesafesinde bulunan ordusunu tedarik etmek için 2600 kamyon filosu topladı. Öte yandan Japonlar benzer motorlu ulaşım araçların eksikliği nedeniyle şiddetli tedarik sorununun acını çekti.^[10] 23 Temmuz'da Japonlar Kawamata Köprüsü'nü koruyan Kızıl Ordu birliklerine karşı 64. ve 72. piyade alayları göndererek başka bir büyük ölçekli hücumu başlattı. Japon topçu iki günlük bir süre içinde mühimmat depolarının yarısından fazlasını tüketilen büyük bir yaylım ateşiyle saldırı destekledi.^[21] Bu saldırıda bazı ilerlemeler kaydedildiyse de Sovyet hattını yarmayı ve köprüye ulaşmayı başaramadı. Japonlar, kayıp sayısının tırmanması ve topçu depolarının tükenmesi yüzünden 25 Temmuz'da saldırından geri çekildi. Japonlar o zamana kadar beş binden fazla kayıp verdiyse de Komünist birlikleri karşısında hâlâ 75.000 personel ve birkaç yüz uçağa sahipti.^[10] Böylece muharebe çıkmaza sürüklendi.

Sovyet Ağustos taarruzu[değiştir | kaynağı değiştir]

Japon İmparatorluk Kara Kuvvetleri, 4 Ağustos 1939'da 23. Tümen'i de emir altına alan 6. Ordu (第六軍) teşkil etti ve komtanlığına Korgeneral Rippei Ogisu (荻洲 立兵) 'yu getirdi. Kızıl Ordu, 21 Temmuz 1939'da 57. Özel Nişancı Kolordusu'nu 1. Ordu Grubu (1-я армейская группа) olarak yeniden teşkil ederek ve yine Jukov'a komuta ettirdi.

Japon ordusu yeniden gruplaştırıldı ve 24 Ağustos'ta yapılacak Sovyetlere karşı üçüncü taarruzu planlandı.^[10] 23. Tümen Keşif Birliği 721 rakımlı tepe (Fui Tepesi) yi korumakta, 26., 63. ve 72. olmak üzere üç piyade tümeni Haylastin Nehri'nin kuzeyinde yer alan Balşagal Tepesi'ni korumakta, Haylastin Nehri'nin güneyinde 8. Sınır Muhafız Birliği ve Piyade 71. Alayı konuşlandırılmaktaydı. Bunların dışında Nomonhan'ın yaklaşık 65 kilometre güneyinde yer alan Handagaya'da 7. Tümen'e bağlı Piyade 28. Alayı bulunmaktaydı.

Sovyetler Birliği ile Fransa-Birleşik Krallık arasındaki müzakerenin çökmesinden ve Polonya'nın Almanya tarafından işgalinin eşiğinde olmasından dolayı, Jukov 20 Ağustos'ta başlatılacak ve Japonları Halha Nehri bölgesinden temizleyecek taarruzu planlıyordu.^[22] Jukov 4., 6. ve 11. olmak üzere üç tank tugayı ile 7. ve 8. olmak üzere iki mekânize tugaydan oluşturulan ana zırhlı birliği (498 tank ve 346 zırhlı araba) yığmıştı. Bu birlik Sovyet sol ve sağ kanadında yerleştirildi. Jukov, toplam olarak 498 BT-5 ve BT-7 (hızlı tank) ile donatılmış üç nişancı tümeni, iki tank tümeni ve iki tank tugayı^[23] ve iki motorize nişancı tümeni ve 250 avcı ve bombardıman uçağından oluşan birliklerini Japonya'ya karşı konuşlandırdı. Moğollar ise iki süvari tümeni görevlendirdi.^[24][25][26]

Kızıl Ordu'nun taarruzu için hazırladığı birlikler şöyleydi:

• Kuzey Grubu (Polkovnik İlya Alekseyenko, Алексеенко, Илья Прокофьевич Алексеенко): 82. Nişancı Tümeni 'nin 601. Alayı, 7. Mekânize Tugayı, 11. Tank Tugayı
• Merkez Grubu (Kombrig Daniil Petrov, Даниил Ефимович Петров): 82. Nişancı Tümeni'nin iki alayı (602. Nişancı Alayı ve 603. Nişancı Alayı) ve 36. Motorize Nişancı Tümeni'nin iki alayı (149. Nişancı Alayı ve 24. Nişancı Alayı, İ.İ. Feduninski), 5. Mitralyöz Nişancı Tugayı
• Güney Grubu (Polkovnik Mihail Potapov, Михаил Иванович Потапов): 57. Nişancı Tümeni'nin üç alayı (80. Nişancı Alayı, 127. Nişancı Alayı ve 243. Nişancı Alayı), 8. Mekânize Tugayı, 6. Tank Tugayı
• Kuzey Grubu'nun kuzeyinde Moğol 6. Süvari Tümeni, Güney Grubu'nun güneyinde Moğol 8. Süvari Tümeni

Kantō Ordusu saldırı noktasında sadece iki hafif piyade tümeni topladı ve Kolgeneral Michitarō Komatsubara'nın 23. Tümen'inin karargâhı savaş alanından 150 kilometreden fazla uzaklıkta Mançukou'nun Hsingan bölgesinin başkenti olan Hailar'da bulunmaktaydı. Japon istihbaratı Sovyetlerin hazırlığın ölçüsü ve Jukov'un saldırı planının kapsamını saptayamadı.^[27]

Jukov çıkmazı bozma zamanın geldiğine kararlaştı.^[28] 20 Ağustos 1939, saat 05:45'te, 300 avcı ve bombardıman uçağının eşiliğiyle Japon mevzilerine karşı topçu yaylım ateşi başladı. Sovyet Hava Kuvvetleri'nin ilk avcı/bombardıman taarruzu oldu.^[29] Halha Nehri'nin batı kıyısını korumak için 1. Ordu Grubu'na bağlı yaklaşık 50.000 Sovyet ve Moğol askerleri konuşlandırıldı.

Japonlar Sovyet merkezi birimlerin ilerlemesiyle tespit edildi ve zırhlı birimler kanatları süpürdü ve arkasından Japonlara saldırıp iletişim hatlarını keserek Japonların umutsuz karşı saldırılarını (piyadelerin geleneği olarak Japon İmparatorluk Kara Kuvvetleri'nin subayları, amacı ne olursa olsun, askerlerini hücum ettirirken genelde kılıç kullandılar.) atlattı^[30] ve klasik kıskaç hareketi gerçekleştirdi.

23 Ağustos'ta Japon 6. Ordusu karargâhını cepheye taşıdı ve Güney Cephesi'nde karşı saldırıya girişti.

• Sağ kanadı (Tümgeneral Kōichi Kobayashi　小林　恒一, esasen 23. Tümen Piyade Grubu Komutanı): Piyade 71. Alayı (Albay Tōru Morita, 森田 徹) ve Piyade 72. Alayı (Albay Mikio Sakai, 酒井 美喜雄)
• Sol kanadı (Tümgeneral Norimasa Morita　森田　範正, esasen Piyade 14. Tugayı Komutanı): Piyade 26. Alayı (Albay Shinichirō Sumi, 須美 新一郎) ve Piyade 28. Alayı (Albay Chōzō Ashizuka, 芦塚 長蔵)
• Sol destek (Albay Iwao Yotsuya, 四谷 巌): Bağımsız Muhafız Piyade 6. Taburu

25 Ağustos'ta Jukov'un taarruzunun iki pençesinin Nomonhan köyünde bağlantı kurduğunda 23. Tümen tuzağa düşürüldü.^[10][31][32] 26 Ağustos'ta 23. Tümen'i kurtarmayı amaçlayan Japon karşı saldırısı başarısız oldu. 27 Ağustos'ta 23. Tümeni kuşatmayı yarmaya giriştiyse de başarısız oldu. Kuşatılmaş kuvverlerinin teslim olmasını reddedince Jukov tekrar topçu ve hava saldırıda bulundu. 31 Ağustos'a karar 23. Tümen'in hırpalanmış kalıntısı Sovyet tarafından çekildiğinde Jukov yapmaya çalıştığı seyi "ne fazla ne de az", yerine getirmiş oldu.^[33]

Buna rağmen 23. Tümen Komutanı Michitarō Komatsubara savaşın sonucunu reddetti ve bir karşı saldırı hazırladı. Moskova'da mütareke imzalandığında bu karşı saldırı girişimi iptal edildi. Jukov ise Sovyet toprağından istilâcı'yı kovmasını tamamladı^[28] ve binlerce kilometre batısında büyük olaylar patlak vermek üzereydi. Jukov'un Nomonhan'daki başarısı Sovyetler Birliğinin Ribbentrop'a mavi ışık vermesini mümkün kıldı.^[34] 23 Ağustos'ta Ribbentrop Moskova'daydı.^[34] 24 Ağustos'a kadar Sovyetler Birliği ile Nazi Almanyası saldırmazlık pakta imzalamış oldular.^[34] Jukov'un Nomonhan'daki zaferinin hemen ertesinde, Doğu Avrupa ile ilgili Sovyetlerin konumu Almanlarca tamamen güvence altına dlındı,^[35] 1 Eylül 1939'da Adolf Hitler'in Polonya Seferi'ni başlatmasıyla Avrupa'da II. Dünya Savaşı patlak verdi. Molotov-Ribbentrop Paktı, Sovyetleri Polonya'yı işgal etmeye ve Finlandiya, Letonya ve Estonya'da etki alanı kurmamaya çağrıdı. 15 Eylül'de Sovyetler ve Japonya mütarekeyi imzaladılar ve mütareke ertesi gün yürürlüğe girdi.^[10] Stalin artık doğu sınırında ikinci cephenin açılmasından endişelenmekten serbest bırakıldı. Sovyetlerin Polonya'ya istila etmesine engel kalmadı ve 17 Eylül'de Kızıl Ordu Polonya'ya girdi.^[36]

• 
  BT-5
• 
  BT-7 (Temmuz 1939)^[37]
• 
  T-26

Olayın yarattığı etkiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu durum Sovyetler Birliği'ni iki cepheli savaşa zorladığından 1939 yazında Stalin'i Hitler ile ittifak yapmaya zorlamıştır. Ancak Ağustos 1939'da Mançukuo-Moğolistan sınırında Nomonhan kurganının doğusunda Halha Nehri civarında Korgeneral Michitarō Komatsubara komutasındaki Tekviyeli 23. Tümen'in Georgi Jukov komutasındaki Kızıl Ordu zırhlı tugayları tarafından yenilmesi Japon Kara Kuvvetlerinin modernleşmeye muhtaç olduğu ortaya çıkmıştı.

Halkha Nehri Olayı'ndan sonra Kara Kuvvetlerinin savunduğu "Kuzeye İlerleme Tezi (北進論, Hoku-Shin Ron)" zayıfladı ve Deniz Kuvvetlerinin savunduğu "Güneye İlerleme Tezi (南進論, Nan-Shin Ron)" güçlendi. Böylece Pasifik Okyanusu ve Güneydoğu Asya'ya yöneldiler. Bu durum Japon İmparatorluğu'nun ABD ile çatışmasını kaçınılmaz kıldı ve Pearl Harbor Saldırısı'na yol açıldı.

Hayatını kaybeden Japon subaylar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Yaozō Azuma (Yarbay, K.S.O 26. dönemi)　23. Tümen Keşif Alayı Komutanı (29 Mayıs 1939'da çatışmada öldü.)
• Kiyotake Yoshimaru (Yarbay, 26. dönemi)　Tank 3. Alayı Komutanı (3 Temmuz 1939'da komuta ettiği 97 Tip Chi-Ha tankının Sovyet savunma hattındaki piyano teline takıldığında yaylım ateşi ile öldü.)
• Yoshimi Chikazawa (Albay, 24. dönemi) 23. Tümen Silah Müdürü　(3 Temmuz 1939'da intihar etti.)
• Tsutomu Ōuchi (Albay, 26) 23. Teümen Kurmay Başkanı (4 Temmuz 1939'da çatışmada öldü.)
• Shichirō Kawamura (Albay, 23. dönemi)　İstihkâm 24. Alayı Komutanı (7 Temmuz 1939'da çatışmada öldü.)
• Katsumi Abe (Albay, 28. dönemi) Uçuş 15. (Keşif) Filosu Komutanı (2 Ağustos 1939'da çatışmada öldü, esir düştüğüne dair iddia vardır.)
• Tōru Morita (Albay, 23. dönemi) Piyade 71. Alayı Komutanı (26 Ağustos 1939'da çatışmada öldü.)
• Yoshio Someya (Yarbay, 26. dönemi) Mulin Ağrı Topçu Alayı Komutanı (26 Ağustos 1939'da intihar etti.)
• Kyozō Umeda (Binbaşı, 35. dönemi) Saha Topçusu 1. Alayı Komutan Vekili (27 Ağustos 1939'da intihar etti.)
• Takemitsu Yamagata (Albay, 25. dönemi) Piyade 64. Alayı Komutanı (29 Ağustos 1939'da Alay sancağını yaktıktan sonra intihar etti.)
• Takahide Ise (Albay, 25. dönemi) Saha Topçusu 13. Alayı Komutanı (29 Ağustos 1939'da intihar etti.)
• Munehisa Higashi (Yarbay, 26. dönemi) Piyade 71. Alayı Komutan Vekili (30 Ağustos 1939'da çatışmada öldü.)
• Mikio Sakai (Albay, 23. dönemi) Piyade 72. Alayı Komutanı (15 Eylül 1939'da intihar etti.)
• Eiichi Ioki (Yarbay, 28. dönemi) 23. Tümen Keşif Alayı Komutanı (17 Eylül 1939'da intihar etti.)
• Riei Hasebe (Albay, 25. dönemi) 8. Sınır Muhafız 2. Bölge Piyade Birliği Komutanı (20 Eylül 1939'da intihar etti.)
• Tokuzō Okamoto (Albay, 25. dönemi) 23. Tümen Kurmay Başkanı (13 Mayıs 1940'ta kaldırıldığı Tokyo 1. Kara Kuvvetleri Hastanesi'nde Albay Yonekichi Yoneoka tarafından bıçaklanarak öldürüldü.)

Kültürel etkiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Romanlar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Junpei Gomigawa, Sensō to Ningen (Japonya, 1965-82)
• Keiichi Itō, Shizukana Nomonhan (Japonya, 1983)
• Haruki Murakami, Zemberekkuşu'nun Güncesi (Japonya, 1995)

Filmler[değiştir | kaynağı değiştir]

• Sensō to Ningen Üçüncü bölüm (Japonya, yönetmen: Satsuo Yamamoto, 1973) Temmuz 193910 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Ağustos 193920 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Mangalar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Nijiiro no Torotsukii (Japonya, Yoshikazu Yasuhiko, 1990-1996)

Müzik[değiştir | kaynağı değiştir]

• Домогт 39 он (Domogt 39 on, Moğolistan, 2009) Dinle

Not[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• Новиков М.В., Победа на Халхин-Голе, М.: Политиздат, 1971. (Rusça)
• Nomonhan-Halha Gawa Sensō Kokusai Gakujutsu Sympozium (ノモンハン・ハルハ河戦争国際学術シンポジウム), Nomonhon-Halha Gawa Sensō (ノモンハン・ハルハ河戦争), Hara Shobō, 1992. (Japonca)
• Шишов А. В., Россия и Япония. История военных конфликтов., — М.: Вече, 2001. (Rusça)
• Максим Коломиец, Бои у реки Халхин-Гол., Фронтовая иллюстрация, Москва, 2002. (Rusça)
• Baabar, B. (1999). From world power to Soviet satellite: History of Mongolia. University of Cambridge Press. OCLC 318985384 (İngilizce)
• Chiyoko Sasaki: Der Nomonhan Konflikt: Das fernöstl. Vorspiel zum 2. Weltkrieg. Bonn University, 1968. Phil. F., Diss. 6. Nov. 1968. (Almanca)
• Coox, Alvin D.: Nomonhan: Japan Against Russia, 1939. Two volumes; 1985, Stanford University Press. ISBN 0-8047-1160-7 (İngilizce)
• Drea, Edward: Nomonhan: Japanese-Soviet Tactical Combat, 1939. Leavenworth Papers study30 Aralık 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. for the Combat Studies Institute of the U.S. Army. (İngilizce)
• Drea, Edward J. (1998). "Tradition and Circumstances: The Imperial Japanese Army's Tactical Response to Khalkhin-Gol, 1939". In the Service of the Emperor: Essays on the Imperial Japanese Army. Nebraska: University of Nebraska Press. ISBN 0-8032-1708-0.  (İngilizce)
• Erickson, John: The Soviet High Command: A Military-Political History, 1918–1941. Routledge, 2001. ISBN 0-7146-5178-8. (İngilizce)
• Onda Shigetaka: Ningen no kiroku: Nomonhan-sen (人間の記録　ノモンハン戦). Tokio: Gandaishi shuppan kai, Tokuma shoten, 1977. (Japonca)
• Neeno, Timothy: Nomonhan: The Second Russo-Japanese War. MilitaryHistoryOnline.com essay24 Kasım 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Uses the Coox book and Drea paper as sources. (İngilizce)
• Zaloga, Steven J. Japanese Tanks 1939–45. (2007) Osprey. ISBN 978-1-84603-091-8. (İngilizce)

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Halhin Gol Muharebesi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Бои на Халхин-Голе.25 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Фотодокументы из российских архивов. (Rusça)
• Воздушная война на Халхин-Голе14 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Rusça)
• Монголия празднует 70-летие победы на Халхин-Голе27 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Rusça)
• Халхин-Гол.27 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Подкаст передачи «Цена победы» на «Эхо Москвы». (Rusça)
• The Khalkhin-Gol Battle 1939: Order of Battle, Strength and Losses of the Soviet-Mongolian Troops24 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• "LIFE" dergisi makalesi26 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. on combat at Khalkhin Gol, 7 Ağustos 1939 (İngilizce)
• Topographic Map of the Khalkhin Gol battle area7 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• Videos of the Nomonhan War Museum23 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• Warbird Forum – Japan vs. Russia, 19398 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• "On the Road to Khalkhin Gol", Part 127 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. and Part 227 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., by Henry Sakaida (İngilizce)