HDMI

Yüksek çözünürlüklü çokluortam arayüzü
	;
Türü	Dijital Ses ve Görüntü Bağlayıcısı
Üretim Tarihçesi
Tasarımcı	HDMI Grubu
Tasarım Tarihi	Aralık 2002
Üretici	Hitachi, Panasonic, Philips, Sony, Toshiba,
Üretim Tarihi	2003
Yerini Aldığı Teknoloji	Komponent video, DVI (Rakip teknoloji, kesin bir üstünlük sağlamadı.)
Yerine Geçen Teknoloji	UDI (Birçok firma desteğini durdurdu.); DisplayPort (2008 ve sonrası üretime geçmesi planlanan, birçok firma tarafından desteklenen yeni standard)
Özellikler
Çalışırken Takabilme/Sökebilme	Evet
Harici Bağlantı	Evet
Ses Sinyali	PCM, DVD-Audio, Super Audio CD, Dolby TrueHD, DTS-HD Master Audio
Görüntü Sinyali	480i, 480p, 576i, 576p, 720p, 1080i, 1080p, 1440p vs.
Veri Sinyali	-
Pin Sayısı	19
Pin Görünümü
	; HDMI Bağlayıcı Girişi (Dişi)

Yüksek çözünürlüklü çokluortam arayüzü veya kısaca HDMI (İngilizce: High Definition Multimedia Interface), 2003 yılında ses (audio) ve görüntü (video) verilerini sıkıştırılmadan dijital olarak aktarmak için geliştirilmiş bir arabirimdir. HDMI; blu-ray disk çalar, HD-DVD disk çalar, bilgisayar, oyun konsolu, dijital uydu alıcısı gibi cihazları uyumlu ses ve görüntü cihazlarına (ör. "HD Ready" LCD televizyon) bağlar. 2006 yılında HDTV, kameralar ve dijital fotoğraf makinelerinde de görülmeye başlamıştır.

RF(koaksiyel kablo), composite video, component video, S-Video, SCART, VGA gibi analog görüntü arayüz standartları ile DVI gibi dijital arayüz standartlarına alternatif olarak telif haklarını güvence altına almayı amaçlayan ve erişim kontrolü sağlayan DRM (Digital Rights Management) teknolojisini beraberinde getirmektedir. DVI ile geri uyumlu olup, ek olarak ses de taşımaktadır. 1.4 sürümü ile ethernet iletişimini de yapmaktadır.

Piyasaya sürülen ilk HDMI bilesenli cihazı Pioneer üretti. Örnek Modeller Pioneer DV-668AV DVD Oynatıcı ve Pioneer PDP-434HDE plazma televizyon.

Genel[değiştir | kaynağı değiştir]

HDMI standart, gelişmiş ve yüksek tanımlı video ile çok kanallı ses sinyallerinin tek kablo üzerinden taşınmasını destekler. DVB (-T,-S,-C) ve ATSC gibi MPEG sıkıştırma yapılmış video verisinin akışını tanımlayan dijital TV standartlardan bağımsızdır. Bu tür veriler bir dekoder ile tamamen çözülmüş (sıkıştırılmamış video) olarak HDMI çıkışına yönlendirilir.

Cihazlar farklı sürümlere (ör. 1.0 veya 1.3) göre üretilmektedirler. Tüm sürümler aynı kabloları kullanmakla beraber veri aktarım kabiliyetleri farklılık gösterir. Örneğin ilk sürüm 1080p 60 fps desteğine sahipken 1.4 sürümü 340 MHz bant genişliği ile 4K × 2K (4096*2160) desteğine sahiptir.

HDMI aynı zamanda 8-kanal, 192KHz, 24-bit sıkıştırılmamış ses desteği ile beraber Dolby Digital ve DTS desteğine de sahiptir. Sürüm 1.3 ile beraber Dolby TrueHD ve DTS-HD Master Audio gibi kayıpsız sıkıştırma yöntemleri de desteklenmeye başlamıştır.

HDMI dijital video (DVI-D veya DVI-I) taşıyan DVI arayüzü ile uyumludur. Bu arayüz (DVI) birçok bilgisayar ve ekran kartında kullanılmaktadır. Yani DVI-D çıkışı olan bir cihaz uygun adaptör veya kablo ile HDMI girişi olan bir monitöre bağlanabilir. Ancak ses bağlantısı veya uzaktan kumanda fonksiyonları mümkün olmayacaktır.

Hitachi, Matsushita Electric Industrial (Panasonic/National/Quasar), Philips, Sony, Thomson (RCA), Toshiba ve Silicon Image gibi üretici firmalar HDMI için destek vermektedirler.

Özellikler[değiştir | kaynağı değiştir]

Standart ile beraber protokol, elektriksel karakteristik, kablo ve konnektör için mekanik ve elektriksel özellikler tanımlanmıştır.

Konnektör[değiştir | kaynağı değiştir]

Her biri farklı alanlara hitap eden 3 farklı konnektör tanımlanmıştır.

Tip-A konnektör 19 pin'lidir. 13.9mm genişliğinde ve 4.45mm yüksekliğindedir. Elektriksel olarak tek-hatlı DVI-D ile uyumludur.

Tip-B daha yüksek çözünürlükleri (ör. WQSXGA (3200x2048)) destekler ve 29 pin'lidir. Çift-hatlı DVI-D ile elektriksel olarak uyumludur. 21.2mm genişliğe sahiptir.

Tip-C taşınabilir cihazlar için tasarlanmıştır. Tip-A gibi 19 pin'lidir ama boyutları daha küçüktür.

Kablo[değiştir | kaynağı değiştir]

HDMI teknolojisi standart bakır kabloları kullanmak üzere tasarlanmıştır. Standart gerekli performansı tanımlamakla beraber kablo uzunluğunda herhangi bir kısıtlama belirtmemiştir.

CEC Kanalı[değiştir | kaynağı değiştir]

CEC (Consumer Electronics Control) uygulamada opsiyonel olmakla beraber kablo bağlantısının yapılması zorunludur. Bu kanal;

AV Link protokolünü kullanır.
Uzaktan kumanda fonksiyonları için kullanılır.
Çift yönlü tek-kablo seri veri yolu ile haberleşir.

Bu özellik 2 şekilde kullanılmaktadır:

Kullanıcı tek kumanda ile birçok CEC destekli cihazı kontrol edebilir,
CEC destekli cihazlar birbirlerini kontrol edebilirler.

İçerik Koruma[değiştir | kaynağı değiştir]

HDCP (High-bandwidth Digital Content Protection) uyumluluğu HDMI standardına uyumluluğun bir parçası olarak tanımlanmıştır.

Sürümler[değiştir | kaynağı değiştir]

	HDMI 1.0	HDMI 1.1	HDMI 1.2	HDMI 1.3	HDMI 1.4
Sürüm tarihi	09 Aralık 2002	20 Mayıs 2004	22 Ağustos 2005	22 Haziran 2006	28 Mayıs 2009
Fiş Tipi	Tip A	Tip A ve B^*	Tip A ve B^*	Tip A ve C (Mini HDMI)
max. Veri genişliği	165 MHz	165 MHz	165 MHz	340 MHz	340 MHz
max. Transfer	4,95 GBit/s	4,95 GBit/s, 10 GBit/s	4,95 GBit/s, 10 GBit/s	10,2 GBit/s	10,2 GBit/s
max. Resim Formatı	1080p, 60 Hz	1080p, 60 Hz	1080p, 60 Hz	1440p, 120 Hz
Renk Paleti	24 Bit RGB 30/36 Bit YCbCr (YCC)	24 Bit RGB 30/36 Bit YCbCr (YCC)	24 Bit RGB 30/36 Bit YCbCr (YCC)	24/30/36/48 Bit RGB 30/36/48 Bit YCbCr (YCC)
Ses Formatı	8-Kanal, Dolby Dijital, dts, MPEG	HDMI 1.0 gibi + DVD-Audio	HDMI 1.1 gibi + SACD	HDMI 1.2 gibi + Dolby TrueHD, dts-HD	Ethernet bağlantısı
Gelişmeler	-	-	HDMI 1.2a (14 Aralık 2005) CEC desteği Uzaktan kumanda desteği	HDMI 1.3a (10 Kasım 2006) Tip C Fişi Modifiye edildi, daha iyi Uzaktan kumanda desteği

^*(Tip B geliştirilmiş olmasına rağmen hiç piyasa sürülmedi.) En son sürümü ise 2.1'dir.

HDMI versiyonları	1.0	1.1	1.2 1.2a	1.3	1.3a 1.3b 1.3b1 1.3c	1.4 1.4a
sRGB	Evet	Evet	Evet	Evet	Evet	Evet
YCbCr	Evet	Evet	Evet	Evet	Evet	Evet
8 channel LPCM, 192 kHz, 24 bit audio capability	Evet	Evet	Evet	Evet	Evet	Evet
Blu-ray Disc and HD DVD video and audio at full resolution^[F]	Evet	Evet	Evet	Evet	Evet	Evet
Consumer Electronic Control (CEC)^[G]	Evet	Evet	Evet	Evet	Evet	Evet
DVD-Audio support	Hayır	Evet	Evet	Evet	Evet	Evet
Super Audio CD (DSD) support^[H]	Hayır	Hayır	Evet	Evet	Evet	Evet
Deep color	Hayır	Hayır	Hayır	Evet	Evet	Evet
xvYCC	Hayır	Hayır	Hayır	Evet	Evet	Evet
Auto lip-sync	Hayır	Hayır	Hayır	Evet	Evet	Evet
Dolby TrueHD bitstream capable	Hayır	Hayır	Hayır	Evet	Evet	Evet
DTS-HD Master Audio bitstream capable	Hayır	Hayır	Hayır	Evet	Evet	Evet
Updated list of CEC commands^[I]	Hayır	Hayır	Hayır	Evet	Evet	Evet
Stereoscopic 3D over HDMI	Hayır	Hayır	Hayır	Hayır	Hayır	Evet
Ethernet kanalı	Hayır	Hayır	Hayır	Hayır	Hayır	Evet
Audio return channel (ARC)	Hayır	Hayır	Hayır	Hayır	Hayır	Evet
4K × 2K çözünürlük desteği	Hayır	Hayır	Hayır	Hayır	Hayır	Evet

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

HDMI 1.4
HDMI-DVI adaptör

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Resmi HDMI sayfası1 Aralık 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
HDMI SSS22 Şubat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
HDMI 1.1 teknik bilgileri (PDF)
HDMI - Geçmisi, bugünü ve geleceği 2 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
HDMI kabloları- are "better" quality HDMI cables really worth it?

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

HDMI Organizasyonu orijinal sayfasi1 Aralık 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[F]

[G]

[H]

[I]

Yüksek çözünürlüklü çokluortam arayüzü

Türü	Dijital Ses ve Görüntü Bağlayıcısı
Üretim Tarihçesi
Tasarımcı	HDMI Grubu
Tasarım Tarihi	Aralık 2002
Üretici	Hitachi, Panasonic, Philips, Sony, Toshiba,
Üretim Tarihi	2003
Yerini Aldığı Teknoloji	Komponent video, DVI (Rakip teknoloji, kesin bir üstünlük sağlamadı.)
Yerine Geçen Teknoloji	UDI (Birçok firma desteğini durdurdu.) DisplayPort (2008 ve sonrası üretime geçmesi planlanan, birçok firma tarafından desteklenen yeni standard)
Özellikler
Çalışırken Takabilme/Sökebilme	Evet
Harici Bağlantı	Evet
Ses Sinyali	PCM, DVD-Audio, Super Audio CD, Dolby TrueHD, DTS-HD Master Audio
Görüntü Sinyali	480i, 480p, 576i, 576p, 720p, 1080i, 1080p, 1440p vs.
Veri Sinyali	-
	Genişlik	350 Mpixel/s
	Bant Genişliği	10.2 Gbit/s
Pin Sayısı	19
Pin Görünümü
HDMI Bağlayıcı Girişi (Dişi)
	Tür	Özellik
Pin 1	Veri	TMDS Data2+
Pin 2	-	TMDS Data2 Shield
Pin 3	Veri	TMDS Data2–
Pin 4	Veri	TMDS Data1+
Pin 5	-	TMDS Data1 Shield
Pin 6	Veri	TMDS Data1–
Pin 7	Veri	TMDS Data0+
Pin 8	-	TMDS Data0 Shield
Pin 9	Veri	TMDS Data0–
Pin 10	-	TMDS Clock+
Pin 11	-	TMDS Clock Shield
Pin 12	-	TMDS Clock–
Pin 13	CEC	-
Pin 14	Yedek	Reserved (N.C. on device)
Pin 15	-	SCL
Pin 16	-	SDA
Pin 17	-	DDC/CEC Ground
Pin 18	Güç	+5 V Power
Pin 19	Hot Plug Algılama	Çalışırken Söküp Takabilme Algılaması

g t d Yüksek çözünürlük
Kavramlar	HDV HDTV UHDTV HVS
Analog yayın	819 sistemi HD MAC MUSE (Hi-Vision)
Dijital yayın	ATSC DVB ISDB SBTVD DMB-T/H
Ses	Dolby Digital (5.1) MPEG-1 Layer II PCM LPCM DXD DSD AAC
Kayıt ve depolama	HDV DCI
HD Medya ve sıkıştırma	Archival Disc AV1 Blu-ray CBHD D-VHS DVD-Audio H.264 H.265 H.266 HD DVD HD VMD MPEG-2 MUSE LaserDisc MVC Sıkıştırılmamış Super Audio CD Ultra HD Blu-ray VC-1 W-VHS
Konnektörler	Component HDMI DVI DisplayPort VGA
Biçimleri	2K 4K 6K 8K 16K

g t d Bilgisayar bileşenleri
Giriş aygıtları	Ekran kartı GPU İşaretleme aygıtı Dokunmatik ekran Dokunmatik yüzey Fare Optik Grafik tablet Işıklı kalem İztopu Oyun kumandası Pointing stick Klavye Mikrofon Ses kartı Ses çipi Tarayıcı Webcam Bilgisayar kontrollü kamera Yenilenebilir Braille ekranı
Çıkış aygıtları	Monitör Ekran Ekran kartı Hoparlör Ses kartı Yazıcı Çizici Yenilenebilir Braille ekranı
Çıkarılabilir birimler	Disk paketi Disket Flaş bellek Optik disk Bellek kartı Blu-ray CD DVD USB bellek aygıtı
Kasa	Ağ arabirim denetleyicisi Anakart Bellek BIOS RAM Faks modemi Genişletme kartı Güç kaynağı SMPS Merkezî işlem birimi Mikroişlemci MOSFET Güç MOSFET'i VRM Veri depolama HDD SSD SSHD
Bağlantı noktaları	DisplayPort/HDMI/DVI/VGA eSATA Ethernet FireWire (IEEE 1394) Paralel bağlantı noktası PS/2 bağlantı noktası Seri bağlantı noktası Ses jakı Thunderbolt USB

HDMI nedir