Gecenin Sonuna Yolculuk

Voyage au bout de la nuit
Kitabın Türkçeye çevrilmiş halinin ön kapağı.
Yazar	Louis-Ferdinand Céline
Çevirmen	Yiğit Bener
Ülke	Fransa
Dil	Fransızca
Tür	Roman
Yayım	1932 (özgün) 2002 (Türkçe)
Sayfa	623
ISBN	2070213048

Gecenin Sonuna Yolculuk (Fransızca: Voyage au bout de la nuit), Louis-Ferdinand Céline tarafından 1932 yılında yazılan roman. Aynı zamanda, Louis-Ferdinand Céline'in ilk romanıdır. Bu yarı otobiyografik eser, Ferdinand Bardamu'nun I. Dünya Savaşı, sömürge Afrika'sı, Amerika Birleşik Devletleri ve doktor olarak çalıştığı Paris'in yoksul banliyölerindeki maceralarını anlatır.

Roman 1932'de Prix Renaudot'yu kazandı ancak yazarın insanlık durumunu karamsar bir şekilde tasvir etmesi ve işçi sınıfı konuşması, argo ve neolojizm üzerine kurulu yenilikçi yazım tarzı nedeniyle eleştirmenleri ikiye böldü. Günümüzde yaygın olarak yirminci yüzyılın en büyük romanlarından biri olarak kabul edilmektedir.

Kitap, Le Monde 'un Yüzyılın 100 Kitabı listesi'nde de 6. sırada yer almıştır.

2002 yılında Yiğit Bener tarafından Türkçeye çevrilmiş ve Yapı Kredi Yayınları tarafından yayınlanmıştır.^[1]

Arka Plan[değiştir | kaynağı değiştir]

Céline, ilk romanı olan Gecenin Sonuna Yolculuk'u 1929 yılında, Paris'in işçi sınıfı banliyösü Clichy'de bir kamu kliniğinde doktor olarak çalışırken yazmaya başladı.^[2] Roman, Birinci Dünya Savaşı sırasında Fransız süvarilerindeki deneyiminden, bir Fransız ormancılık şirketinin çalışanı olarak sömürge Afrika'sında geçirdiği zamandan, Milletler Cemiyeti'nde sağlık görevlisi olarak 1925'te Amerika Birleşik Devletleri'ne yaptığı ziyaretten ve Paris'te doktor olarak yaşadığı deneyimlerden beslenir. Romanı 1931'in sonlarında tamamlayarak iki küçük yayıncıya ve büyük yayıncı Gallimard'a gönderdi ve kısa süre önce Eugène Dabit'in L'Hôtel du Nord'u ile başarıya ulaşan dördüncü bir yayıncı olan Denoël et Steele tarafından kabul edildi. Gecenin Sonuna Yolculuk Ekim 1932'de yayımlandı.^[3]

Başlık, yazar tarafından "İsviçreli Muhafızlara (1793)" atfedilen ve Fransızca çevirisi Céline'in kitabının epigrafı olan bir şarkının ilk kıtasından kaynaklanır: "Notre vie est un voyage / Dans l'Hiver et dans la Nuit / Nous cherchons notre passage / Dans le Ciel où rien ne luit" (Hayatımız bir yolculuk / Kış ve Gece boyunca; / Yolumuzu arıyoruz / Işıksız bir gökyüzünde).^[4] (Gerçekte, İsviçre Muhafızları 1792'de Fransa'da lağvedilmiştir.^[5] Metin Karl Ludwig Giesecke'nin "Die Nachtreise" (1792) şiirinden alınmıştır. Şiir daha sonra Friedrich Wilke tarafından müziğe uyarlanmış^[6] ve bazı İsviçre alaylarının konuşlandırıldığı Fransa'nın Rusya'yı işgali ile ilişkilendirilmiştir).

Özet[değiştir | kaynağı değiştir]

Parisli genç bir tıp öğrencisi olan Ferdinand Bardamu, Birinci Dünya Savaşı patlak verdiğinde gönüllü olarak Fransız ordusuna katılır. Düşmanla girdiği ilk çatışmada savaşın hiçbir anlamı olmadığına ve savaştan çekilmesi gerektiğine karar verir. Gece keşif görevinde tek başına, Almanlar tarafından esir alınmak isteyen Léon Robinson adında bir Fransız yedek askerle tanışır, böylece savaşı bir savaş esiri kampının görece güvenliğinde geçirebilecektir. Bardamu ve Robinson bir Fransız kasabasına giderler ama orada teslim olacak Alman yoktur. Hayal kırıklığına uğrayarak kendi yollarına giderler.

Bardamu savaşta yaralanır ve savaş madalyası alır. Paris'te nekahet iznindeyken Lola adında Amerikalı bir gönüllü hemşireyle tanışır ve onunla bir ilişki yaşar. Bir eğlence parkını ziyaret ederler ve Bardamu atış poligonunda sinir krizi geçirir. Lola'ya savaşı reddettiğini çünkü bir hiç uğruna ölmek istemediğini söyler. Lola ona bir korkak olduğunu söyler ve onu terk eder.

Bardamu bir kemancı olan Musyne ile bir ilişkiye başlar. Ancak Musyne de kısa süre sonra savaştan kârlı çıkan zengin Arjantinliler için onu terk eder. Bardamu daha sonra elektroşok tedavisi ve vatansever psikiyatri konusunda uzmanlaşmış bir hastaneye nakledilir. Sonunda psikolojik olarak hizmete uygun olmadığına karar verilir ve ordudan atılır.

Bardamu, Fransız sömürgesi Afrika'ya gider ve burada ormanın iç kesimlerindeki bir ticaret karakolunun başına getirilir. Burada Fransız yönetimindeki meslektaşı Alcide ile arkadaş olur. Bardamu ticaret merkezinin sadece harap bir kulübe olduğunu ve görevden aldığı adamın Robinson olduğunu öğrenir. Robinson ona şirketin çalışanlarını ve yerlileri aldattığını, bu yüzden şirketi aldatmanın mantıklı olduğunu söyler. Robinson gece gizlice kaçar. Birkaç hafta sonra Bardamu ateşlenir ve hezeyan içinde ticaret merkezini ateşe verir.

Şirketi dolandırdığı için cezalandırılmaktan korkan Bardamu sahile kaçmaya karar verir. Yakındaki köyün yerlileri, hâlâ sayıklayan Bardamu'yu bir rahibin onu bir gemi sahibine kürek kölesi olarak sattığı bir İspanyol kolonisine taşır.

Gemi New York'a yelken açar ve Bardamu ateşi düşene kadar karantinaya alınır. Karantina yetkilileriyle konuşarak bir iş bulur ve bir görev için Manhattan'a gönderilir. Lola'yı aramaya başlar ve sonunda izini bulur. Lola artık zengindir ve ondan kurtulmaya can atmaktadır. Kadın ona yüz dolar verir ve adam iş aramak için Detroit'e gider.

Ford Motor Company'de montaj hattında işe başlar ancak işi yorucu ve insanlıktan çıkarıcı bulur. Molly adında bir fahişeye aşık olur. Molly Bardamu'nun onunla birlikte Amerika'ya yerleşmesini ister. Bardamu daha sonra Robinson'la karşılaşır ve onun Amerika'da hiçbir şey yapamadığını öğrenince şaşırır. Fransa'ya dönmeye ve tıp eğitimini tamamlamaya karar verir.

Paris'e dönen Bardamu tıp eğitimini tamamlar ve kasvetli (hayali) La Garenne-Rancy banliyösünde muayenehane açar. Semt sakinleri çoğunlukla ona ödeme yapamayacak kadar fakirdir ve o da çoğunlukla başarısız kürtajların sonuçlarıyla ilgilenir ve diğer doktorların dokunmadığı umutsuz vakaları alır. Hastaları arasında annesi Büyükanne Henrouille evlerinin arkasındaki bir barakada yaşayan Bay Henrouille ve karısı da vardır. Henrouille'i akıl hastanesine yatırmak istemektedirler ama Bardamu onlara yardım etmeyi reddeder. Onu öldürmesi için Robinson'u tutarlar ancak Robinson'un hazırladığı bubi tuzağı yüzünde patlayarak onu kör eder.

Henrouille'ler skandalı örtbas etmek için Robinson ve Büyükanne Henrouille'in Toulouse'daki bir kilisenin mahzenindeki mumya sergisini yönetmelerini sağlarlar. Yaşlı kadın sergiyi kârlı bir girişime dönüştürür. Görme yeteneği giderek iyileşen Robinson, kilisede mum satan ve kendisine bakan Madelon adlı bir kadınla nişanlanır. Robinson ve Madelon, Büyükanne Henrouille'i öldürmeyi ve sergiyi ele geçirmeyi planlar. Bir gece Robinson yaşlı kadını dik merdivenlerden mahzene iterek öldürür.

Bu arada Bardamu, Paris'in dış mahallelerindeki bir akıl hastanesinde iş bulur. Akıl hastanesinin müdürü Dr. Baryton, Bardamu'dan İngilizce dersleri almaya başlar. Elizabeth dönemi şairlerinden ve sahtekâr Monmouth'un trajik tarihinden etkilenen Baryton, psikiyatriye olan tüm ilgisini kaybeder ve Bardamu'yu akıl hastanesinin başına getirerek İngiltere'ye gider. Baryton'ın kliniğinde Bardamu, Slovakyalı bir hemşire olan Sophie ile yeni bir ilişki yaşar.

Robinson, Bardamu ile buluşur ve Madelon'u ve mahzendeki kazançlı işlerini onu ve aşkını istemediği için terk ettiğini açıklar. Bardamu onun akıl hastanesinde kalmasına izin verir ve ona önemsiz bir iş verir. Madelon, Robinson'un izini bulur ve kendisiyle evlenmezse onu polise ihbar etmekle tehdit eder. Sophie, onları barıştırmak için Bardamu ve kendisinin Robinson ve Madelon ile çifte randevuya çıkmasını önerir. Dörtlü bir karnavala gider ancak akıl hastanesine geri dönerken Robinson Madelon'a onunla birlikte olmak istemediğini çünkü aşkın onu iğrendirdiğini söyler. Şiddetli bir tartışma yaşarlar ve Madelon, Robinson'u vurup kaçar. Robinson ölür ve Bardamu henüz ölümden daha büyük bir fikir bulamadığını düşünür.^[7]

Ana temalar[değiştir | kaynağı değiştir]

Gecenin Sonuna Yolculuk, acı, yaşlılık ve ölümün tek ebedi gerçekler olduğu kötümser bir insanlık durumu görüşünü yansıtır. Hayat yoksullar için sefil, zenginler için beyhude, insanlığın ilerlemesi ve mutluluğuna dair umutlar ise hayalidir.^[8]

Céline'in biyografi yazarı Patrick McCarthy, nefretin romanın ana teması olduğunu savunur. Céline'in insanı kötü niyetli bir nefretin ilk günahından muzdariptir ancak onu kurtaracak bir Tanrı yoktur.^[9] Nefret, karakterlere "mutsuzlukları için hayali de olsa somut bir neden" verir. Dahası: "Célinian nefretin karakteristik özelliği karşılıksız olmasıdır: kişi nefret ettiği nesne kendisine zarar verdiği için nefret etmez; nefret etmek zorunda olduğu için nefret eder".^[10]

Savaş bir diğer ana temadır. Merlin Thomas'a göre Céline, savaşın dehşetini ve aptallığını, "sıradan bireyi yalnızca hayatta kalmaya niyetli bir hayvana dönüştüren" amansız bir güç olarak sunar. Her zaman en çok acı çekenler yoksullardır. Bardamu savaşı sadece zenginlerin yoksulları itlaf etmesinin bir aracı olarak görür.^[11]

Céline aynı zamanda düşmanca bir dünyada hayatta kalma temasını da irdeler.[10] McCarthy'ye göre Célinian adamı kaderinden kaçamasa da "ölümü üzerinde bir miktar kontrolü vardır. Savaşta keyfi olarak katledilmek zorunda değildir ve kendini oyalamalarla körleştirmek zorunda değildir. Daha acı verici ama daha onurlu bir süreç olan ölümle yüzleşmeyi seçebilir."^[12]

Thomas, Bardamu'nun yoksul ve zayıfların kaderlerinden kaçamasalar da meydan okumayı seçebileceklerini öğrendiğine işaret eder. "Eğer zayıfsanız, o zaman korktuğunuz kişileri sahip olduklarını iddia ettikleri tüm prestijden mahrum bırakarak güç kazanacaksınız....Az önce özetlenen meydan okuma tavrı bir umut ve kişisel kurtuluş unsurudur."^[13]

Bardamu ayrıca insan güzelliğini ve nadir insani iyilik örneklerini düşünerek biraz teselli bulur. Bardamu Molly'ye sadece fiziksel güzelliği için değil, sade cömertliği için de hayrandır. Alcide yetim yeğeninin eğitim masraflarını karşılamak için sömürge Afrika'sında bir kez daha gönüllü olduğunda, Bardamu onun aptalca davrandığını düşünür ama iyi niyetine hayran kalır.^[14]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]