Gallia Narbonensis, günümüz Fransa'sının güneyindeki Languedoc ve Provence bölgesinde yer alan antik Roma İmparatorluğu eyaleti.

Başlangıçta, Alp Dağları ve Kuzey İtalya'da antik Roma eyaleti olan "Cisalpina Gal" kuzeyinde bulunduğu için Gallia Transalpina olarak kullanılmıştı. Bu eyaletin batı bölgeleri "Septimania" adıyla bilinmekteydi. MÖ 118 yılında kurulan ve aynı zamanda başkenti olan Roma kolonisi "Narbo Martius" (Narbonne) kentine istinaden "Gallia Narbonensis" olarak değiştirilmiştir. İtalya yarımadası dışında fethedilen ilk önemli ve kalıcı toprak olduğu için Romalılar tarafından Provincia Nostra (bizim eyaletimiz) ya da sadece Provincia (eyalet) olarak adlandırılmıştır. Bu terim modern çağlarda eski Romalı eyaletinin doğu kısmında bulunan arazilere verilen Provence adına kök olmuştur.

Kuruluş[değiştir | kaynağı değiştir]

MO 2. yüzyıl ortalarında Antik Romalılar antik Galya'nın güneyinde bulunan Antik Grek kolonisi olan ve Fenikeler tarafından kurulmuş olan "Massaglia (günümüzde Marsilya)" ile büyük miktarda ticaret yapmaktaydılar. Massaglia, Anadolu Foça'dan göç etmiş Lidyalılar tarafından kurulmuş olan ve o zaman bile çok eski olduğu kabul edilen bir ticaret merkeziydi ve büyük bir refah içinde yaşamaktaydı. Romalılar, Massaglia şehri idarecileri yerli Galliler ile yakında bulunan Akuitanlar ve denizden gelen Kartacalılar ve müttefiklerinden savunmak için bir antlaşma yaptılar. Bunun karşılığında Hispania'ya asker nakletmek için bir üs kullanılmak ve bir sahil kara üzere yakındaki nispeten küçük arazi şeridi Romalılar isteği ile Romalı idaresine verildi. Massaglia'lılar arazi sahipliği yerine müreffeh olarak ticaret yapmayı tercih etmekteydiler. Kendilerine verilen bu arazi şeridinde Romalılar "Narbo Martius", Narbonne, adli bir koloni yerleşkesi kurdular. Bu yerleşkeye Romalı kolonist yerleşerek Narbonne çok geçmeden Massaglia'ya rakip bir ticaret merkezi oldu. Böylece bu arazi şeridi Romalıların "Transalpina Galya" eyaletine dönüştü.

Bu dönem sırasında batı Akdeniz sahillerindeki araziler kuzeyde yaşamakta bulunan güçlü Galyalı kabiller (özellikle Arvenler ve Allobrogeler tarafından tehdit altında kalmışlardı. MÖ 123'te Romalı general Quintus Fabius Maximuş bu arazilerde askeri seferler yaparak Allobrogeler'i ve kralları "Bituitus" altında Arvenler'i mağlup etmiş ve bunun şerefine kendine ek isim olarak Allobrogicus verilmişti. Romalıların bu galibiyetleri Arvernler'i zayıfları ve Gallia Narbonensis eyaletinin Romalılar idaresini güçlendirdi.

Romalılar idaresi[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu eyalet Romalıların İtalya yarımadasını ellerine geçirdikten sonra gayet önem kazandı. Romalılarain İberik adasını da ellerine geçirmesinden sonra Romalıların ana arazileri olan İtalya yarımnadaşı ile İber Yarımadası arasındaki kara ulaşma yolu bu arazilerden geçti ve bu eyaletin Roma idaresine geçmesi bu kara yolunu emniyet ve kontrol altına almalarını sağladı. Bu Roma eyaleti bağımsız ve askerî güçlü Galyalılar kabileleri ile İtalya yarımadası arasında bir askeri tampon bölge görevi yaptı. Bu araziler Galyalılar ile Akdeniz'in büyük ticaret merkezi olan Massaglia ticaret kolonisi arasında Rhone Nehri vadisinden yapılan ticaretin Romalılar idaresindeki arazilerden geçtiği bölge oldu.

Bu araziler MÖ 121'de Gallia Transalpina adı ile bir Roma eyaleti oldu. Bu isim İtalya'da Alplerin güneyinde bulunan Roma eyaleti olan Cisalpina Gal eyaletinden Alplerin kuzey batısına bulunan bu yeni Roma eyaletini ayırmak için seçilmişti. Jül Sezar Galyayı Roma adına MÖ 58 - MÖ 50 döneminde süren Galya Savaşları ile fethetmesine Narbonne merkezli "Gallia Narbonessis" valiliği ile başladı.

MO 40'ta Roma Cumhuriyeti'nin İkinci Triumvirlik idaresi altında iken triumvir olan "Marcus Aemilius Lepidus" (Hispania ve Afrika eyaletleri ile birlikte) "Gallia Narbonensis eyaletinin idaresini vali olarak yüklenmişti. Bu triumvirlik görev paylaşmasında kuzey Galaya Marcus Antonius'a Galya arazileri geri kalan kısminin idaresi verilmişti.^[1]

Yak. MS 314'te Imparator Diocletianus tarafından yapılan köklü İmparatorluk topraklarını idaresinin reorganizasyonu ile Gallia Narboensis ile Gallia Aquitania eyaletleri birleştirilip Dioecesis Viennensis adi altind "eyaletler birliği (diocesis)" kurildu ve bunun başkenti olarak kuzeyde Vienen şehri seçildi. Bu eyaletler birliği ismi sonradan Dioecesis Septem Provinciarum' (Yedi Eyaletten Birlik)" olarak isimlendirildi.

Romalılardan sonra[değiştir | kaynağı değiştir]

Gallia Narbonensis ve etrafındaki topraklar MS 472'de Kavimler Göçü sırasında German Vizigotlar'in İberik Yarımadası'na doğru göçmesi süreci içinde nihai olarak Roma İmparatorluğu arazisi olmaktan çıktı. MS 462-MS 477 arasında Vizigotlar idaresi altında Gallia Narbonensis "Vizigot Krallığı"'nin bir parçası oldu. Gotların Romalılar arazilerini paylaşmaları süreci içinde Vizigotların hükmü altında bulunan topraklar genel olarak "Septimania" adını taşımıştır. Bu toprakların aşağı Rhône Nehri doğusunda bulunanlarına Provence adı da kullanılmıştır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Drinkwater, J.F. (1983) Roman Gaul: The Three Provinces, 58 B.C.–A.D. 260. Cornell University Press. (İngilizce)
• Ebel, Charles. (1976) Transalpine Gaul: The Emergence of a Roman Province. Leiden: E.J. Brill, İlk görüş için kısim: online. 27 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• Rivet, A.L.F. (1988) Gallia Narbonensis: Southern France in Roman Times. Londra: B.T. Batsford Ltd. (İngilizce)
• Woolf, Greg. (1998) Becoming Roman: The Origins of Provincial Civilization in Gaul. Cambridge: Cambridge University Press. İlk görüş için kısım: online. 27 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.