Gaius Marius
Münih Glyptothek'deki büstü
Roma Cumhuriyeti'nin Konsülü
Görev süresi M.Ö. 107, M.Ö. 104–100, M.Ö. 1 Ocak 86 - M.Ö. 13 Ocak 86
Yerine geldiği	Marcus Aurelius Scaurus
Yerine gelen	Quintus Servilius Caepio ve Gaius Atilius Serranus
Kişisel bilgiler
Doğum	M.Ö. 157 Arpinum, Roma Cumhuriyeti
Ölüm	M.Ö. 13 Ocak 86 Roma, Roma Cumhuriyeti
Partisi	populares
Evlilik(ler)	Julia (Jül Sezar'ın halası)
Çocuk(lar)	Genç Gaius Marius
Dini	Roma Paganizmi

Gaius Marius (d. MÖ 157 - ö. 13 Ocak MÖ 86) Romalı asker ve kariyeri boyunca eşi benzeri görülmemiş biçimde dördü art arda olmak üzere toplam yedi kere Konsül seçilmiş siyasetçi. Topraksız vatandaşların (proleterlerin) askere alınması ve lejyonların piyade taburları şeklinde yeniden örgütlenmesi gibi çarpıcı yenilikleri içeren Marius Reformları ile tarihe geçmiştir.^[1]

İlk yılları[değiştir | kaynağı değiştir]

Çarpıcı politik yeteneklerden yoksun sıradan bir konuşmacı olan Marius, bunlara karşın yetenekli ve cesur bir askerdi. İlk olarak MÖ 134 yılı Numantia seferinde Scipio Aemilianus'un ordusunda askeri öğrenci olarak görev aldı. Bu seferde çok büyük takdir toplayan Marius, MÖ 119'da Caecilii, Metelli gibi soylu ailelerin desteğiyle Plebis (halk) Tribünü seçildi. Bu görevdeyken seçim kanunu ve oy verme usulünde değişikliğe gidip aristokratların etkinliğini kırma girişiminde bulundu. Önerdiği yasa sayesinde oy verme işlemindeki baskıyı kırdı. Bu yasa tasarısının iptali için senatoya baskı yapan dönemin konsüllerini ise hapis cezasıyla tehdit ederek püskürttü. MÖ 115'te Aedilis (beledi görevleri olan şehir yöneticisi) olmak istese de başarılı olamadı ve rüşvetle Praetor seçildi. Ertesi sene İber Yarımadası'nda uzak bir eyaletin valiliğine atandı ve buradaki madenlerin işletilmesinden iyi kazanç elde etti. Seçimlerdeki rüşvet yüzünden kovuşturmaya uğramadan işin içinden sıyrıldı ve aristokrat tabakaya yıllardır kinli olmasına neden olan onların arasına kabul edilmeme sorununa da yaptığı önemli bir evlilikle son verdi. Ünlü bir patrici ailesinin kızı olan Julia ile evlendi ki Julia ünlü Julius Caesar'ın halasıdır.^[1]

Olgunluk çağı[değiştir | kaynağı değiştir]

Numidya kralı Jugurtha'ya karşı olan savaşta imperium yetkisini konsül Q. Caecillius Metellus Numidicus almıştı ve Marius onun emrinde orduda subay olarak görev aldı. Başarılar kazanılsa da Afrika'da gerilla savaşı Jugurtha'nın taktiklerine karşı Metellus'un yetersizliği algısını Roma'da yaydı ve akabinde MÖ 107'de Konsül seçilerek ordu komutasını senatodan elde eden Marius, tarihte Marius Reformları olarak bilinen yeniliklere imza attı. Servet esasına göre zenginlerin askerlik yükümlülüğü vardır kanununu değiştirdi ve ordunun profesyonelleşme adımını attı. Alt tabaka kesime ordu yolu açılmıştı, ayrıca lejyonların tertibinde de düzenlemelere gitti. Güçlü bir komuta kademesi kurdu hatta gelecekte kendisine karşı çıkacak Sulla bile subayı (equestor) olarak emrindeydi. Halk ve atlı (equestor) sınıftan büyük bir teveccüh görüyordu. Afrika'daki görevindeyse Jugurtha MÖ. 105 yılında yakalandı ve Afrika'daki bu cephe zaferle kapandı. Tüm zafer Marius'a aitti, zaferinin kutlandığı yıl ikinci kez konsül seçildi (MÖ 104). MÖ 104-102 yılları içinde kuzey bölgelerde Töton ve Cimbri kabilelerinden oluşan Cermen orduları terör estirmekteydi. Marius, imperium yetkisiyle donatılarak önce Tötonları bugünkü Fransa'nın Aix-en-Province bölgesine denk düşen kesiminde karşılayıp bozguna uğrattı (MÖ 102). Bir sene sonra MÖ 102 yılının konsülü olan mevkidaşı Catulus'un başarısız olduğu görevi üstlendi ve Vercellae mevkiinde Cimbri kavmini bozguna uğrattı. MÖ 104-100 arası dört yıl art arda konsül seçilerek Roma Tarihi'nde onulmaz etkiler bırakan Marius, cumhuriyet rejimini de geri dönülmez bir yola sokmuştur. Son zaferleri sonrası tüm övgü ve kazanımları sahiplenip Catulus ve Sulla'nın tepkisini de çekmişti.^[1]

Güçten düşüşü[değiştir | kaynağı değiştir]

MÖ 100 yılında, Roma politik anlamda çalkantılı bir sürece girecekti, zira Gracchus kardeşlerin reformist hamlelerini hatırlatan fikirlerle dolu iki kişi Saturninus ve Glaucia sırasıyla ikinci kez tribün ve praetor oldular. Marius ile yakın ilişkide olan bu isimler onun yararına yasaları geçirip Marius'un kitlesinden büyük destek görüyorlardı. İlk kez MÖ 103'te halk tribünü seçilen Saturninus gazilere ve italik bağlaşık halklara (socii) toprak verilmesi yasasını çıkarmıştı. Q. Metellus Numidicus, tarafından Senato'dan atılmaları istenen bu ikili Marius'un da himayesiyle yerlerini korudular, tam tersine Metellus Yunanistan'a sürüldü. Bu ikili üçüncü kez MÖ 99 seçimlerinde aday olmak istedilerse de halihazırda praetor olan Glaucia konsüllük seçimlerinde aday olamadı ve Saturnunis da Marius'un kafasını karıştırmıştı. Roma'da siyasi şiddet ise büyük bir gürültüyle patlak vermek üzereydi. Saturninus, oldu bittiyle Glaucia'nın adaylığı için şiddete başvurdu ve rakip aday Gaius Memmius öldürüldü. Olayların çığrından çıkması üzerine senato, geleneğe uyarak senatus consultum ultimum ilan etti ve konsül Marius'a cumhuriyeti kurtarması emrini verdi, Saturninus ve Glaucia cumhuriyet düşmanı ilan edildiler. Marius, her şeye rağmen iki politik yandaşını canlı tutmak niyetindeydi. Forumda linç edilmekten kurtulan Saturninus yandaşlarıyla Capitol'e sığındı. Marius onları karar çıkana dek canlı tutmak istese de rakip hizip binayı kuşattı, çatıya çıkıp kiremitleri kaldırdı, akabinde Saturninus ve yandaşları katledildi. Glaucia da saklandığı evden çıkarılıp linç edildi. Sonraki yıllarda Marius nispeten köşesine çekilmiştir. MÖ 90-88 yıllarında italik müttefiklerin isyanını bastırmada kendisinden daha deneyimsiz Rutilius Lupus'un komutasında yeniden orduya katıldı. Dönemin tribünü Sulpicius Rufus, Mithridates'le savaşan Sulla yerine Marius'u doğu'ya gönderme kararı aldı; ama Sulla Campania'da topladığı ordusuyla Roma'ya yürüyüp tüm otoriteyi üstüne aldı. MÖ 87'de Yunanistan'a giderek otoriteyi boş bırakan Sulla'dan sonra Roma'ya Marius ve Cinna girdiler ve Marius yedinci ve son kez konsül seçildi. Ciddi ve büyük bir muhalif temizliği yapmışsa da Sulla'nın sonraki dönemde düzenleyeceği sindirme ve yok etme politikası yanında bir hiçtir. Marius 13 Ocak MÖ 86 yılında öldü. Arkasında dolu dolu bir politik kariyer ve önemli reformlar bırakmıştır. Tek oğlu MÖ 82'de konsül olarak Sulla ile savaşırken öldü ve eşi Julia ise MÖ 69'da öldü. Marius'un ölümü sonrası tüm başarı alametleri Sulla tarafından Capitol'den kaldırılmıştı ve Julius Caesar, güçlenen politik bir figür olarak Marius'un eşinin yani halasının cenaze töreninde tüm bu alametleri gururla ortaya koyup Roma tarihinde hiçbir kadına nasip olmayan bir cenaze töreni düzenletmiştir.^[1]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Romalı devlet adamı ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.