Feqiyê Teyran

Feqiyê Teyran
Feqiyê Teyran
Doğum	1590; Van, Bahçesaray ilçesi
Ölüm	1660; Hizan
Takma adlar	Mihê, Feqiyê Gerok
Meslek	Şair, yazar
Milliyet	Kürt
Dönem	16. - 17. yüzyıl
Tür	Destan, Masal
Edebî akım	Kürt Edebiyatı
	Etkiledikleri Ahmed-i Hani ve Mahmud Beyazidi, Mehmed Uzun;
	Etkilendikleri Ali Hariri, Molla Ahmed-i Cezirî;

Feqîyê Teyran veya Fakî-yi Tayran (d.1590 Van - ö.1660 Hizan), asıl adı Muhammed olan Kürt şair, masal ve destan yazarı.^[1] En önemli eseri Hespê Reş'tir (Kara At). Bu eser 1965’te Moskova’da Kürtçe-Rusça olarak yayınlandı.^[2]^[3]

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Döneminde Van Eyaleti'ne bağlı Müküs'de (şimdilerde Van'a bağlı Bahçesaray ilçesi) doğdu.^[4]^[5] Medrese eğitimi alan Teyran'a Feqîyê ismi, ilimden/talebe kelimesinden; Teyr/kuş ise (Mantık et-Tayr) adlı eserden gelir. Bu, Ferîdüddîn-i Attâr’ın çokça bilinen eseridir. Anlamı; “Kuşların konuşması”dır.^[6] En çok bilinen ismi Feqiyê Teyra(n) olmakla beraber şiirlerinde; Feqê Têra, Feqîyê Gerok, Meksî, Xoce, Mîr Mihê, Mîm û Hê gibi isimler kullandığı saptanmıştır.^[6]^[7]

Yaşar Kemal'in "Karıncanın Su İçtiği" isimli romanın sekizinci bölümünde masalsı bir şekilde Feqiyê Teyran anlatılmaktadır.^[8]

İlahi sevgi, aşk ile gerçek sevgiyi, aşkı beraber işlemiştir. Bunun yanı sıra konu yönünden çok zengindir. Allah, din, peygamberler gibi inançla, Kürt şairleriyle, toplumsal ve tarihi olaylarla, aşk, doğa ve tasavvufla ilgili yazmıştır. Çok güçlü olan edebi dili bile sade ve anlaşılırdır.^[8]

En karmaşık konu bile billurlaşmıştır ellerinde. Dili halkın diline yakındır. Halkın gündelik dilini edebi dile ustaca ve anlaşılır bir biçimde yapıtlarında kullanmıştır. Bu yönüyle de halk tarafından bilinmiş, yapıtları çok kolay olarak halk arasında yaygınlaşmıştır. Dilden dile akarak günümüze kadar gelmiştir.^[8]

Kürt Tasavvufi Halk Edebiyatının ilk temsilcilerindendir. Feqiyê Teyran; Aşkın ve sevginin şairi olarak da anılmaktadır.^[8]

Arapça ve Farsça dillerini, edebiyatını çok iyi bilmesine karşın o özellikle tüm yapıtlarını Kürtçe yazmıştır. Kürt edebiyatında önemli bir şair, masal ve destan yazarı olan Feqiyê Teyran Kürt edebiyatına birçok yapıt armağan etmiştir.^[8]

Şêxê Senan 1965'te M. B. Rudenko tarafından Rusçaya çevrildi ve Moskova'da yayımlandı. 1985'te ise Stockholm'de bir baskısı daha neşredildi.^[9]

Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Qewlê Hespê Reş (Siyah Atın Hikâyesi)
Şêxê Senan (Senan Şeyhi)
Qiseya Bersiyayî (Bersiyay'ın Öyküsü)^[10]
Ey Avê Av
Xan Dimdim
Bersîsê 'Abid
Sîseban
Ay Dilberê

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2008.
^ "Kürt dili uydurma mıdır?". 6 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2009.
^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2015.
^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2012.
^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2012.
^ ^a ^b "Feqiyê Teyra(n)". Erişim tarihi: 4 Mart 2009. ^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2015.
^ ^a ^b ^c ^d ^e "Feqiyê Teyran Kimdir ? Hayatı Eserleri | Kürtler.com". web.archive.org. 24 Kas 2020. 24 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2021.
^ Malmisanlı, Mehmet (1988). "Osmanlı Döneminde Yazılan Kürtçe Eserler Üzerine II". Tarih ve Toplum. 10 (55). s. 58.
^ Kürt Edebiyatına Giriş Mehmet Uzun

[1] "Arşivlenmiş kopya". 5 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2008.

[2] "Kürt dili uydurma mıdır?". 6 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2009.

[3] "Arşivlenmiş kopya". 6 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2015.

[4] "Arşivlenmiş kopya". 6 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2012.

[5] "Arşivlenmiş kopya". 6 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2012.

[n-6] "Feqiyê Teyra(n)". Erişim tarihi: 4 Mart 2009. ^{[ölü/kırık bağlantı]}

[7] "Arşivlenmiş kopya". 6 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2015.

[:0-8] "Feqiyê Teyran Kimdir ? Hayatı Eserleri | Kürtler.com". web.archive.org. 24 Kas 2020. 24 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2021.

[9] Malmisanlı, Mehmet (1988). "Osmanlı Döneminde Yazılan Kürtçe Eserler Üzerine II". Tarih ve Toplum. 10 (55). s. 58.

[10] Kürt Edebiyatına Giriş Mehmet Uzun

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

g t d Kürt edebiyatı
1000'ler	Abdussamed Babek Ali Hariri Baba Raxî Hanedanî Mele Perişan Melayê Bateyî
1500'ler-1600'ler	Melayê Cizîrî Ali Teremahi Feqiyê Teyran Mustafa Besarani Ahmed-i Hani Şeyh Şemseddin Ahlati İsmail Beyazidi Muradhan Beyazidi Mensûr Girgaşî
1700'ler	Hana Kubadi Serheng Elmas Han Molla Halil Siirdî Molla Yunus Helkatini Nûdehî Hâlid Bağdâdî
1800'ler	Mahmud Beyazidi Nalî Mesture Erdelan Abdurrahim Mevlevi Şeyda Hevrami Salim Haci Kadir Koyi Mahvi Rıza Talabani Vefayi Abdullah Mishabeddin Herik Veli Divane
Çağdaş dönem	Abdurrahman Aktepe Pîremêrd Celadet Ali Bedirhan Erebê Şemo Heciyê Cindî Ferik Polatbekov Cigerxwîn Abdullah Goran Osman Sebrî Emînê Evdal Kanate Kurdo Kadri Can İbrahim Ahmed Dildar Abdurrahman Şerefkendi Hemin Mukriyani Ahmed Hardi Cemal Nebez Suvare İlhanizade Şêrko Bêkes Latif Helmet Abdulla Paşev Refik Sabir Mehmed Uzun Bahtiyar Ali Fırat Cewerî Feryad Şiri Mahabad Karadaği Casimê Celîl Keremê Anqosî

Feqiyê Teyran nedir?, Feqiyê Teyran anlamı nedir?, Feqiyê Teyran ne demektir?

Feqiyê Teyran nedir?, Feqiyê Teyran anlamı nedir?, Feqiyê Teyran ne demektir?

Feqiyê Teyran

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]