Endometriozis, dölyatağı mukozasındaki epitelyum dokusundan kopup ayrılan hücrelerin dölyatağından çok az uzağında meydana getirdiği benign dokudur. Rahim dışındaki bölgelerde iyi huylu tümör adlı oluşumlara dönüşmektedir. Bu oluşumlar ağrıya, kısırlığa ve diğer bazı sorunlara neden olabilir. Genelde bu hastalık geç teşhis edilmektedir. Yaklaşık olarak ilk belirtiyle teşhis arasında 6 seneye yakın bir süre gecmektedir. Rahim içini döşeyen endometrium gibi endometrioziste adet döneminin etkisi altındadır. Adet dönemi içerisinde bu dokularda da kalınlaşma ve kanama olmaktadır. Endometriozisin en sık görüldügü yerler karın boşluğu olmak üzere yumurtalıklarda ve pelvis adındaki kalça boşluğundadır.

Endometriozis iyi huylu, fakat tıp dünyasınca henüz tam olarak çözülememiş, şifa bulmaz bir hastalıktır. Günümüze kadar birçok varsayım ortaya atılmışsa da, ne kökeni ne de ilacı tam olarak keşfedilebilmiş değildir. Bu hastalığın vücutta ortaya çıktığı yer % 80 itibarıyla yumurtalık bölgesidir. Fakat söz konusu doku (endometrium) karın içindeki organlarda bulunabildiği gibi karın dışında da bulunabilmektedir. Endometriyozis hastalığının kadınlarda görülme oranı % 2 ile % 5 arasındadır.

Rahmin iç zarındaki kanamayla birlikte endometrium dokusunun dışarıda odaklandığı yerlerde de kanamalar olmakta ve bu hastalık hastada çeşitli şikayetlere neden olmaktadır.

Endometriozisin yumurtalıklarda oluşması halinde kimi zaman kistler oluşmaktadır. Bunlara çikolata kistleri denir. Çok büyüdükleri takdirde ciddi problemlere neden olabilirler. Bu kistler bazen ultrasonografi ile görülebilirler.

Nedenleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Oluşum sebebi hala tam olarak acıklanabilmiş değildir. Tezlerden biri normal rahim dokusunun adet döneminde yumurta kanalından geçerek geriye dogru aktığını ve rahimdeki kasların asırı hareketliliğininde bunda etkisi oldugunu öne sürer. Birçok bilim adamı çevre kirliliğinin ve zararlı maddelerin bu hastalığın sıkça rastlanmasına sebep oldugunun görüşündedir (DDT,PCB). Dioxine ve PCB´ler vücut içerisinde hormon gibi davranan ve bu şekilde endokrin sistemini, bağışıklık sistemini hasara uğratan çevresel toksinlerdir.

• Genetik faktörler: Hastalık aile içinde aktarılma eğilimindedir ve bazı etnik grupları diğerlerinden daha fazla etkiler. Kişinin ailesinde endometriozis hastalığı olan birisi varsa, bu kişide hastalığın görülme riski normal popülasyona göre daha yüksektir.
• Ters yöne menstrüasyon olması: Adet kanamasıyla birlikte rahmi döşeyen endometrium dokusu vajina yoluyla vücuttan atılır. Eğer geriye doğru kanama olursa endometrial doku fallop tüplerinden karın boşluğuna akarak buradaki organlara yerleşip endometriozise neden olur.
• Bağışıklık sistemi ile ilgili bir problem nedeniyle vücudun hastalık ve enfeksiyona karşı doğal savunmasında sorunlar olması endometriozis gelişiminde etken olabilir.

Belirtileri[değiştir | kaynağı değiştir]

Endometriozis belirtilerinin nitelikleri ve şiddetleri, hastalığın yerleşmiş olduğu bölge ve yayılma durumuna göre farklılık gösterir. Sık olarak da herhangi bir şikâyeti olmayan hasta gruplarında saptanabilen bir tür hastalıktır. Bu sebep ile çoğu zaman belirti vermeyebilir.

Endometriozisin semptomlara yol açma sebebi her ay bulunan bölgede aynı şekilde mensturuasyon kanaması gibi kanamanın olmasıdır. Semptomlar kanamanın lokalize yerde enfeksiyonel reaksiyonuna aynı zamanda kanamanın kalıntıları ile oluşan yapışıklık durumuna ve her ay düzenli ortaya çıkan kanama ile artıkların birleşerek kitle oluşturması ile ilgilidir. Kısaca belirtiler Aşağıdaki gibidir:

• Adet öncesinde başlayan ve adet sırasında belirgin hale gelen ağrı
• Yorgunluk ve sırta vuran ağrı
• Adet sırasında kabızlık ya da ishal görülmesi
• Bağırsak hareketlerinde düzensizlik olması
• Belde ve kasık bölgesinde ağrı
• Cinsel ilişki sırasında ağrı
• Bacakları etkileyen ağrı
• Gebe kalamama
• Bulantı ve kusma etkisi
• İdrar ve dışkıda kan görülmesi
• Sıkça idrara çıkma 13 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Evreleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• Evre 1: Minimal endometriozis
• Evre 2: Hafif endometriozis
• Evre 3: Orta endometriozis
• Evre 4: Şiddetli endometriozis

Tanısı[değiştir | kaynağı değiştir]

Kesin tanı Laparoskopi ile konur. Ayrıca, Ultrasonografi (USG) ve Magnetik Renozans (MR) ile tanı konulabilir. Özellikle mensturuasyon (adet kanaması) sırasında pelvik muayene farklı zamanlarda yapılan muayene oranları 5 kat teşhiste fayda sağlamaktadır. CA-125: 65’ten düşük ise hafif derecede endometriozis, 100’den fazla ise şiddetli derecede endometriozistir. CA-125 tümör markeridir. Endometriozis hastalığında kan değerlerinde yükselme ya da düşme şeklinde belli olur. Yalnız teşhis için bu değerin ölçümü gerekli değildir. Belirli durumlarda Ca-125 düzeyi artar;

• Mensturuasyon (adet kanaması)
• Gebelerde (hamileler)
• Epitelyal over (yumurtalık) kanserlerinde
• Endometrioziste
• Pankreatitte
*Kronik karaciğer hastalığında
• Pelvik inflamatuar (enfeksiyon) hastalığında
• Adenomiyoziste
• Miyomlarda artar

Tıbbi tedavi[değiştir | kaynağı değiştir]

Oral kontraseptifler (Doğum kontrol hapları) devamlı verilir. Amaç hastanın mensturuasyonunun kesilmesidir (amonere). Bu sayede adet sırasında tüplerden geriye kaçış olmayacak ve endometriozis odakları kaybolacaktır. Danosol: 17 alfa etinil testosteron 600 – 800 mg civarında günlük verilir (androjenik,antiprogestenik ve anti östrajenik etkisi bulunur). Gstinon danasol benzeri etki gösterir. GnRh analogları hipofizde inhibisyon yaparak amenore (adetten kesilme) endometrial atrofiye (küçülme) sebep olurlar. Östrojen seviyesi azaldığı için kemik erimesi olmasın diye aynı zamanda alendronat, aktif vitamin D3 ve kalsiyum verilmesi gerekir. Pentoksifilin ise immün sistemin güçlendirilmesi amacıyla verilir.

Cerrahi tedavi[değiştir | kaynağı değiştir]

Evre 1 ve Evre 2 endometriozis,infertilite için cerrahi işlem yapılmaz.İnfertilite yerine disparonia (cinsel ilişkide ağrı) ya da dismonere (adet sancısı) var ise laparoskopiyle bu lezyonlar koterize (yakma işlemi) edilir. Evre 3 te overlerdeki (yumurtalık) endometriomalar (çikolata kistleri) 4 cm den fazla ise tüp bebek için çıkartılması uygun görülmektedir. Rektovajinal (rektum ve vajinayla ilgili) endometrioziste (Evre 4) bunların cerrahi işlem olarak kesinlikle çıkartılması gerekir. Çıkarılma sebebi ise, makata (anüs) vuran şiddetli ağrılar yapmasıdır. Kitlelerin çıkartılması ile işlem sonrası tekrar ortaya çıkmaz.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Endometriosis Ve Çikolata Kisti Hakkındaki Bilinmeyenler 4 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Endometriyozis 26 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Çikolata kisti belirtileri 13 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.