Gence

Gence
Gəncə

Kirovabad
Gence; Gəncə; Kirovabad
Şehir
	; Arma
Ülke	Azerbaycan
İdare
• Vali	Niyazi Bayramov
Yüzölçümü
• Toplam	170 km²
Rakım	408 m
Nüfus (2015)
• Toplam	300 600
• etnik yapı	%98 Azeri %2 diğer
Zaman dilimi	UTC+04.00 (AZT)
Alan kodu	(+22)
	Resmî site; ganja-ih.gov.az

Gence, 1935-1989 Kirovobad (Azerice: Gəncə, Ermenice: Գանձակ Gandzak), Azerbaycan'ın en kalabalık ikinci şehridir. Eski bir yerleşim yeri olan Gence, Rus İmparatorluğu döneminde Çar I. Aleksandr'ın eşine atfen şehrin ismi Elizavetpol olarak değiştirilmiştir (1804-1918), 1920-1935 arasında Gence, 1935-1991 arasında Kirovabat olarak adlandırılmış, şehir 1989'da tekrar Gence ismine kavuşmuştur. Bakü'nün 360 km batısında, Gence Çayı'nın iki yakasında yer almaktadır.

Hakkında[değiştir | kaynağı değiştir]

1139 senesinde Gence'de baş vermiş deprem sonucu Kapaz Dağı yerle bir olmuş ve dört bir tarafı Küçük Kafkas Sıradağları ile çevrili olan büyük dağ gölü Göygöl Gölü oluşmuştur.

1578-1590 Osmanlı-Safevî Savaşı sırasında 1578'de Osmanlı'nın eline geçen şehir, 3 Temmuz 1606'da Şah I. Abbas tarafından geri alınmıştır.

Gence 1747-1804 yıllarında Gence Hanlığının merkezi olmuş, 1804 yılında Rus İmparatorluğu tarafından alınmış, 1826-1828 yılları arasında Rusya'nın elinden alındıysa da 1828 yılında kesin olarak Rusya İmparatorluğu topraklarına ilhak edilmiştir.

1918 yılında ise, Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti’nin başkenti olmuştur. 1991'de Azerbaycan'ın bağımsızlığını kazanmasından sonra bu ülkenin ikinci büyük şehridir.

Gence bölgesi Gence'nin batı yarısını ve Kuşkara, Sevinc ve Yeni Gence kasabaları içine alır.

Şehirdeki Gence Şehir Stadyumunda Kapaz futbol takımı mücadele etmektedir.

Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Arap kaynaklar 'gence' adının kökeninin arapçaya farsçadan geçen ve farsçada 'hazine' anlamına gelen 'kenz' sözcüğünden türediğini ve şehrin Araplar tarafından kurulduğunu öne sürer.

Azerbaycanlı kaynaklar ise şehrin bölgeye yerleşen Türk boyları tarafından kurulduğunu ve Han'ın yaşadığı yer olması dolayısıyla 'gence' sözcüğünün Türkçedeki 'kan, kağan, han' sözcüklerinden 'Kanca, Kançe' olarak türetildiği ve Gence'ye evrildiği öne sürer. Ayrıca Rus işgali öncesinde yerli halkın Gence'nin güney bölgesindeki dağlık alanları 'Han Yurt' olarak adlandırdığı da kaydedilmiştir.^[1]

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Gence, tarih boyu Güney Kafkasya'nın en önemli şehirlerinden olmuştur. Gence şehri tarihte Sasani İmparatorluğu, Şeddâdîler, Büyük Selçuklu Devleti, Gürcistan Krallığı, İldenizliler, Harezmşahlar Devleti, İlhanlılar, Timur İmparatorluğu, Kara Koyunlular, Ak Koyunlular, Safeviler, Osmanlı İmparatorluğu, Afşar Hanedanı, Zend Hanedanı, Kaçar Hanedanı, Rus İmparatorluğu, Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti, Sovyetler Birliği ve son olarak da Azerbaycan Cumhuriyeti'nin bir parçası olmuştur. Ayrıca bir dönem Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'ne başkentlik yapmıştır.^[1]

Selçuklu fethi[değiştir | kaynağı değiştir]

11. yüzyılın ortalarında Albanya, Selçuklular tarafından fethedildi. Tebriz'in ele geçirilmesinden sonra 1054 yılında Tuğrul Bey Gence'ye doğru hareket etti. Gence hükümdarı Şeddad hanedanından Emir Şavur, Tuğrul Bey'in hükümdarlığını kabul etti.

Büyük Gence Depremi[değiştir | kaynağı değiştir]

30 Eylül 1139'da meydana gelen deprem şehri neredeyse tamamen yıkmış ve şehrin biraz daha güneydeki yeni yerine taşınmasına neden olmuştur. Bu büyük deprem sonucunda; Göygöl, Maralgöl, Zaligöl, Ağgöl, Şamlıgöl, Ördekgöl, Ceyrangöl ve Garagöl gölleri oluşmuştur.^[1]

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

1825	1833	1840	1856	1897	1912	1915	1920	1923	1926	1939	1959	1970	1979	1989	2004	2011	2013	2020
10 800	11 100	7800	10 900	33 600	59 600	63 400	40 700	38 900	57 400	98 900	116 100	189 500	231 900	278 000	320 000	316 000	322 900	335 600

Belediyeler[değiştir | kaynağı değiştir]

#	Belediyelerin adı	Nüfus
1	Kepez belediyesi	300.000
2	Nizami belediyesi	200.469
3	Hacıkend belediyesi	460

Kardeş şehirler[değiştir | kaynağı değiştir]

Gence'nin 9 tane kardeş şehri bulunmaktadır.^[2]

Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Gence Arkeoloji Müzesi
Gence belediyesi
Gence belediyesi
Gence Bulvarı
Gence şehir merkezi
Cevathan Caddesi (Eskiden Gence Caddesi ve daha önce Sabir Caddesi)
Şah Abbas Camii
Şah Abbas Camii ve Cavad Han türbesi(sağda)
Imamzade türbesi
Gence'nin ilginç "Şişe evi"^{[kaynak belirtilmeli]} (Hüseynli Caddesi)

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Şair Nizamî’nin kenti Gence 15 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c "Гянджа", Википедия (Rusça), 4 Ekim 2020, erişim tarihi: 7 Ekim 2020
^ "Gədəbəy şəhəri ilə ABŞ-ın Oklahoma şatatının Stilluater (Stillwater) şəhəri arasında qardaşlaşma memorandumu imzalanıb". anews.az (Azerice). Azerbaijan News. 9 Kasım 2019. 27 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2021.

[ru.wikipedia.org-1] "Гянджа", Википедия (Rusça), 4 Ekim 2020, erişim tarihi: 7 Ekim 2020

[2] "Gədəbəy şəhəri ilə ABŞ-ın Oklahoma şatatının Stilluater (Stillwater) şəhəri arasında qardaşlaşma memorandumu imzalanıb". anews.az (Azerice). Azerbaijan News. 9 Kasım 2019. 27 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2021.

[1]

[2]

g t d Azerbaycan'ın şehirleri ve rayonları
Büyükşehirler	Bakü Gence Hankendi Lenkeran Mingeçevir Naftalan Nahçıvan¹ Sumgayıt Şeki Şirvan Yevlah
Rayonlar	Abşeron Ağcabedi Ağdam Ağdaş Ağstafa Ağsu Astara Babek¹ Balaken Berde Beylegan Bilesuvar Cebrayıl Celilabad Culfa¹ Daşkesen Füzuli Gedebey Goranboy Göyçay Göygöl Hacıkabul Haçmaz Hızı Hocalı Hocavend İmişli İsmayıllı Kah Kazah Kebele Kelbecer Kengerli¹ Kobustan Kuba Kubadlı Kusar Kürdemir Laçın Lenkeran Lerik Masallı Neftçala Oğuz Ordubad¹ Saatlı Sabirabad Salyan Samuh Sederek¹ Siyezen Şabran Şahbuz¹ Şamahı Şeki Şemkir Şerur¹ Şuşa Terter Tovuz Ucar Yardımlı Yevlah Zakatala Zengilan Zerdab
¹ Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'ne dahildir.

Elizavetpol nedir?, Elizavetpol anlamı nedir?, Elizavetpol ne demektir?