Carlos Wesley " Don " Byas (21 Ekim 1912 – 24 Ağustos 1972) Amerikalı bir caz müzisyeni ve tenor saksafon sanatçısıydı. Kariyerini daha çok Bebop ve Swing tarzları üzerine oluşturdu. Count Basie, Duke Ellington, Art Blakey, Dizzy Gillespie ve diğer birçok sanatçıyla birlikte sahne aldı. Ayrıca kendi grubunu da yöneten Byas, hayatının son 26 yılını Avrupa'da yaşadı.

Biyografi[değiştir | kaynağı değiştir]

Oklahoma ve Los Angeles[değiştir | kaynağı değiştir]

Byas 21 Ekim 1912'de, Oklahoma, Muskogee'de doğdu. Ebeveynlerinin her ikisi de müzisyen olan Byas'ın annesi piyano, babası klarnet çalıyordu. Klasik müziğe keman, klarnet ve alto saksafon çalarak başlayan Byas 1920'lerin sonuna kadar aldığı müzik eğitimini sürdürdü.

Birçok enstrüman çalan Benny Carter, özellikle bu dönemde onun idolüydü. 17 yaşlarında Bennie Moten, Terrence Holder ve Walter Page ile yerel orkestralarda çalmaya başladı. 1931-32 yıllarında Langston College'da kendi üniversite müzik grubunu kurdu ve yönetti.

Byas, West Coast'a taşındıktan sonra tenor saksafon çalmaya başladı ve Los Angeles'ta birkaç müzik grubunda yer aldı. 1934'te, Bert Johnson's Sharps and Flats'in Batı yakası turuna katıldı.^[1] 1935 yılında ise Paradise Club'da Lionel Hampton'ın grubunda, aranjör Eddie Barefield ve trombon sanatçısı Tyree Glenn ile birlikte çalıştı. Byas ayrıca Buck Clayton, Lorenzo Flennoy ve Charlie Echols ile birlikte sahne aldı.

New York City[değiştir | kaynağı değiştir]

Byas 1937 yılında Eddie Mallory grubuyla çalışmak üzere New York'a taşındı. 1938'de ve daha sonra 1939-1940'ta aranjör Don Redman'ın grubuyla da kısa bir süre çalıştı. Mayıs 1939'da ilk solo kaydı olan "Is This to Be My Souvenir?"i kaydetti. Lucky Millinder, Andy Kirk, Edgar Hayes ve Benny Carter gibi sanatçıların liderleriğindeki gruplarla çaldı.

1940 senesinin Eylül ayında, Byas, Billie Holiday tarafından kaydedilen "Practice Makes Perfect" te sekiz bar solo gerçekleştirdi. Piyanist Pete Johnson, trompetçi Hot Lips Page ve şarkıcı Big Joe Turner'ın da aralarında bulunduğu oturumlarda yer aldı. 1941'de Minton's Playhouse'da Charlie Christian, Thelonious Monk ve Kenny Clarke ile birlikte sahne aldı.

1941'in başlarında, Paul Bascomb'la kısa bir süre çalıştıktan sonra, Count Basie, Byas'ı kendi müzik grubunun bir üyesi olan Lester Young'ın yerini alması için seçti ve grupta yerini alan Byas bu sayede büyük bir çıkış yaptı. Sanatçı, 17 Kasım 1941'de Basie orkestrasıyla "Harvard Blues"un kaydını gerçekleştirdi. 24 Temmuz 1942'de Buck Clayton ve Count Basie, Freddie Green, Walter Page, Jo Jones gibi sanatçılardan oluşan küçük bir grup oturumunun parçası oldu, "Royal Garden Blues" ve "Sugar Blues" kayıtlarını gerçekleştirdi.

Ağustos 1942'de grup, 'Reveille with Beverly' ve sonrasında yine başka bir film olan 'Stage Door Canteen'in çekimleri için Hollywood'a gitti. Byas, Kasım 1943'e kadar Basie'nin grubunda yer almaya devam etti.

Byas, Coleman Hawkins orkestrası (1944) da dahil olmak üzere New York'taki kulüplerde küçük gruplarla birlikte çaldı ve 1944'ün başlarından itibaren Onyx Club'da Dizzy Gillespie, Charlie Parker, George Wallington, Oscar Pettiford ve Max Roach gibi bebop tarzında eserler veren sanatçılarla tanıştı. Mayıs 1944'te, Three Deuces kulübünde gerçekleşen performanslarda kendi grubunu yönetti. Bu dönemde bir dizi küçük plak şirketi (Savoy, Jamboree, National, Disc, Arista, Super, American, Hub, Gotham) için kayıt yapan Byas, hemen ardından David Raskin'in bestelediği 'Laura'yla büyük bir hit yaptı, 'Laura' aynı zamanda Otto Preminger'in aynı isimli filminin tema melodisiydi.

Don Byas, 9 Ocak 1945'te Gillespie ve Trummy Young ile birlikte "Be Bop", " Salt Peanuts " ve " Good Bait" albümlerini kaydetti. 9 Haziran'da Slam Stewart'la The Town Hall'da canlı düet yaptı. Byas, 1945-46 yılları arasında Savoy için birkaç oturumluk küçük bir grup yönetti.

Ocak 1946' Esquire All-American Ödüllerinde tenor saksafon sanatçısı kapsamında ikinci oldu ve aynı yılın Şubat ayında Gillespie ile " 52nd Street Theme " ve " Night in Tunisia " kayıtlarını yaptı.^[2]

Sanatçı, Bebop tarzına olan bağının yanı sıra bir yandan da swing'e derin bir merak saldı. Bu yola Coleman Hawkins'i örnek alarak başlayan Byas üzerinde Art Tatum'un da büyük bir etkisi olduğu söylenir.

Paris[değiştir | kaynağı değiştir]

Don Byas, 1946 yılının Eylül ayında, Don Redman'ın grubuyla Danimarka, Belçika, İsviçre ve Almanya'da turneye katılmak üzere Avrupa'ya gitti. Redman ve ekibi savaştan hemen sonra eski kıtayı gezen ilk sivil caz grubu oldu.^[3] Byas Avrupa'da kaldı. Belçika ve İspanya'da çeşitli sahnelerde yer aldıktan sonra Paris'e yerleşti.

Byas, Cenevre'de olduğu sıralarda "Laura" ve " How High the Moon" kayıtlarını yaptı. Ardından Aralık 1946'da Redman, Tyree Glenn ve Peanuts Holland gibi isimlerle Fransa'daki ilk kaydını gerçekleştirdi.

Sanatçı, 1948'den itibaren sadece Paris'teki Saint-Germain-des-Prés çevresinde değil, aynı zamanda Riviera'da da tanıdık bir figür haline geldi.1949'un başlarında Bill Coleman ile sahne alan Byas, aynı yılın sonbaharında Buck Clayton ile tura çıktı. 1953'te Andy Kirk ile işbirliği sayesinde Vogue'da kayıt gerçekleştirdi.

Hollanda[değiştir | kaynağı değiştir]

Byas, 1950'lerin başında Hollanda'ya taşındı; 1955 senesinde Johanna "Jopie" Eksteen ile evlendi.^[4]

Avrupa'da, genellikle gezen Amerikalı müzisyenlerle yoğun bir şekilde çalıştı. Ayrıca Avrupa'da bulunduğu sırada fado şarkıcısı Amália Rodrigues ile kayıt yaptı. Byas, 1970'te Newport Caz Festivali'nde sahne alana kadar ABD'ye geri dönmedi.

Don Byas, 1972'de 59 yaşındayken akciğer kanserinden vefat etti.

Byas'ın kullandığı son Dolnet tenor saksafonu Rutgers Üniversitesi Caz Araştırmaları Enstitüsü'nde sergilenmektedir.

Diskografi[değiştir | kaynağı değiştir]

Lider olarak[değiştir | kaynağı değiştir]

• Don Carlos Meets Mary Lou (Vogue, 1954)
• Jazz at Saint-Germain Des Prés (Verve, 1957)
• April in Paris! Don Byas with Strings (Battle, 1963)
• Don Byas' 30th Anniversary Album (Fontana, 1964)
• Anthropology (Black Lion, 1964)
• Don Byas Meets Ben Webster (Prestige, 1969)
• Midnight at Minton's (Onyx, 1973)
• A Tribute to Cannonball (Columbia, 1979)
• Autumn Leaves (Jazz House, 1998)
• Don Byas at Nalen (Riverside, 2012)

Yardımcı olarak[değiştir | kaynağı değiştir]

• Beryl Booker, Beryl Booker Trio with Don Byas in Paris (Discovery, 1954)
• Bill Coleman, Lausanne 1949 (TCB 2010)
• Coleman Hawkins, 52nd Street: Vol. 2 (Onyx, 1974)
• Amalia Rodrigues, Encontro (Columbia, 1972)
• Ben Webster, Ben Webster Meets Don Byas (SABA, 1968)
• Mary Lou Williams, Messin' 'Round in Montmartre (Storyville, 1956)

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• Clarke, Donald, (Ed.) (1989). Penguin Encyclopedia of Popular Music. Viking. ISBN 0670803499. 0670803499
• Biographical Dictionary of Jazz. Prentice Hall. 1982. ISBN 0-13-077966-0. 0-13-077966-0
• "Biography of Don Byas". AllMusic. 15 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2016. 
• "Don Byas - Part 1: American Recordings 1938—1946". 17 Eylül 2010. 21 Ekim 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2013. 
• "Don Byas - Part 2: European Recordings 1946—1972". 14 Temmuz 2011. 23 Ekim 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2013. 
• Ayrıca bkz. Continental, Remington, Plymouth ve Masterseal Kayıtlarında Caz 16 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.