Dieter Dengler

Dieter Dengler
	Dieter Dengler, 1 Aralık 1996'da San Diego'da, uçak gemisi USS Constellation (CV-6)'ı gezdiği sırada
Doğum	22 Mayıs 1938; Wildberg, Nazi Almanyası
Ölüm	7 Şubat 2001 (62 yaşında); Mill Valley, Kaliforniya, ABD
Defin yeri	Arlington Ulusal Mezarlığı
Bağlılığı	Birleşik Devletler
Branşı	ABD Ulusal Hava Kuvvetleri; ABD Ulusal Donanması;
Hizmet yılları	1957-1968
Rütbesi	Lieutenant
Çatışma/savaşları	Vietnam Savaşı Flaming Dart Operasyonu;
Ödülleri	; ; ; ; ; ; ;
Sonraki işi	Özel uçak test pilotluğu; Ticari havayolu pilotluğu

Dieter Dengler (US: /ˈdɪŋələr/; 22 Mayıs 1938 - 7 Şubat 2001), Birleşik Devletler Ulusal Hava Kuvvetleri'nde hizmet vermiş Amerikan savaş pilotuydu.

Vietnam Savaşı'ndaki görevi sırasında Kuzey Vietnamlılara esir düştü ve Laos'daki Pathet Lao kod adı ile tanımlanan esir kampında 5 ay 23 gün esir tutuldu. 5 ay geçtikten sonra kaçış planını uygulamaya geçirdi. Bu riskli olayı gerçekleştirdikten sonra 23 gün balta girmemiş Vietnam ormanlarında yaşama tutundu. Bulunduğunda vücut kütlesi 77 kg'dan 44,45 kg'ye kadar düşmüştü. Vietnam Savaşı sırasında düşman esaretinden kaçan ilk Amerikalı oldu.^[1]^[2]^[3]

İlk yılları[değiştir | kaynağı değiştir]

Dengler, Almanya'nın Baden-Württemberg eyaletinin Kara Orman bölgesindeki küçük Wildberg kasabasında doğdu ve büyüdü. 1939'da Nazi Almanyası'nın kara harp ordusuna katılan ve II. Dünya Savaşı sırası 1943-44 kışında, doğu cephesinde öldürülen babasını tanıyamadan büyüdü.^[4] Anne tarafından büyükbabası olan Hermann Schnuerle, 1934 seçimlerinde Adolf Hitler'e oy vermeyi reddettiği ve bir protestoda Hitler'in ve Nazi Partisinin aleyhine söylemler söylediği için tutuklandı ve bir yıl boyunca zorunlu kaya madeninde ağır işler yapmaya gönderildi.^[5] Dengler'e, Laos'ta geçirdiği süre bayunca büyükbabasının dik duruşu büyük ilham kaynağı oldu. Büyükbabasının büyük risklere rağmen kararlılığı ve cesareti, Dengler'in Kuzey Vietnamlıların Güneydoğu Asya'daki Amerikan saldırganlığını kınayan bir belgeyi imzalama talebini reddetmesinin bir nedeniydi.

Dengler'in uçma tutkusu, II. Dünya Savaşı sırasında henüz çocuk iken penceren baktığı sırada alçak uçuş yapıp silahlarını ateşleyen bir Müttefik savaş uçağına tanıklık ettiği an başladı. O andan itibaren Dengler, hayatının mesleğini pilotluk olarak belirlemişti.

Aşırı yoksulluk içinde büyüdü, ancak her zaman ailesinin hayatta kalmasına yardım etmenin yollarını bulmaya çalıştı. II. Dünya Savaşı'nda Dieter ve kardeşleri, önceden bombalama sonucu yıkılmış binalara girer, duvar kağıdını koparır ve buğday bazlı duvar kâğıdı hamurundaki besinleri kaynatmak için annelerine getirirlerdi. 14 yaşında bir demircinin yanında çırak oldu. Yaşamın ilerleyen dönemlerinde Dieter, yanında çırak olduğu demirciye 'disiplinli eğitimi ve Dieter'in daha yetenekli, kendine güvenen ve hayatta kalacak kadar sert' olmasına yardımcı olduğu için minnet duyduğunu birçok kez dile getirdi. Birleşik Devletler merkezli bir dergide pilotlara duyulan ihtiyacı ifade eden bir reklam gördükten sonra Birleşik Devletler'e gitmeye karar verdi.^[6]

Vietnam Savaşı ve esir düşmesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Vurulması[değiştir | kaynağı değiştir]

Teğmen olarak uçuş görevine başladıktan sonra Dengler diğer binlerce Amerikan askeri ile birlikte 1 Şubat 1966'da, Tonkin Körfezi'nde konuşlandırılmış taşıyıcı Yankee İstasyonu’na USS Ranger uçakgemisi ile getirildi. Kuzey Vietnam'da bildirilen bir askeri konvoya düzenlenecek olan hava saldırısı için görevlendirildi. Fırtına pilotları, Laos'taki Mu Gia Geçidi'nin batısında yer alan bir yol kavşağı olan ikincil hedeflerine yönelme emri aldılar. O zaman, ABD'nin Laos'taki bu hava operasyonları 'gizli' olarak kategorize ediliyordu. Alev almış pirinç tarlalardan çıkan duman nedeniyle görüş zayıflamıştı. Hedefe yaklaştıktan sonra Dengler ve hava kuşu arkadaşları birbirini gözden kaçırdı. Görüş zayıftı ve Dengler iki buçuk saat boyunca Douglas A-1 Skyraider'i ile düşman topraklarına uçtu. Sonrasında aniden uçaksavar ateşi tarafından uçağının kanadı vuruldu. O anı şöyle anlatıyor:

“

Şimşek çakması gibiydi. Sağ kanatımı kaybetmiştim. Uçak yavaşça gökyüzünde süzülüyordu. Daha sonra motordan sesler gelmeye başladı—boub, boub, boub—ve sonunda fırlatma paraşütü tuşuna basıp, Laos'taki bir tarlaya düştüm.^[7]

”

Yakalanması[değiştir | kaynağı değiştir]

Vurulduktan hemen sonra Dengler, telsizini parçaladı ve diğer ekipmanlarının çoğunu Vietnam ve Lao arama ekiplerince radyo dalgaları kullanarak yerinin bulmasını engellemek için sakladı. İnişinin ardından uçaktan 100m uzakta olan Dengler, saklanmak için ormana koşmadan önce birkaç dakika bilinçsizce yattı.

Vurulduktan iki gün sonra Dengler, susuzluktan ve açlıktan bayılacak duruma geldi. Bir göl buldu ve eğilip su içmeye başladı. 1 dakika sonra arkasında komünist Ulusal Kurtuluş Cephesi'nin Laotian grubunun Pathet Lao kamp birlikleri belirdi. Bu birlikler dağınık, silahlı köylülerden oluşuyordu. Çok sessiz ilerlerler ve ormanı çok iyi tanırlardı.

Dengler uzun orman yolununun sonudaki kampa götürüldü. Gece kaçmasını önlemek için yere sabitlenmiş dört kazıkla yere bağlandı. Sabah sivrisinek ısırıklarından yüzü şişti ve göremedi. İlkbahara girmeden başarısız bir kaçış denemesi yaptı. Dengler'in bu girişimine misilleme işkence gördü:

“

İnsanlar bana korkup korkmadığımı sordu. 'Ölmeden hemen önce artık korku yok' dedim.^[7]

”

Ağaçtan baş aşağı şeklinde bağlandı ve kısa süreliğine bilincini kaybetti. Ağaçtan indirdiklerinde baygındı ve bilinci açılana kadar soğuk bir geceyi dışarıda ağaca kolları-ayakları bağlı beklettiler. Diğer günler köylülere eğlence olarak; mandaya bağlanarak sırtüstü yerlerde sürükletildi. Lao yetkilileri, Amerika Birleşik Devletleri’ni kınayan bir belgeyi imzalamasını istediler ancak Dengler bunu reddetti. Misilleme olarak, işgenceleri daha da arttı.

Dengler, S.E.R.E. eğitmenleri ve deniz komandoları tarafından yürütülen Test-P.O.W. deneme operasyonunda iki kez kaçtı ve eğitim sona erdiğinde üçüncü bir kaçış planını da yaptığı ancak uygulamadığı görülmüştü. Donanma S.E.R.E. survival okulunda, kaçma ve hayatta kalma eğitimi almıştı. Şaşırtıcı bir şekilde S.E.R.E. kursu boyunca ağırlığı artan tek öğrenci olarak rekor kırdı. Özellikle 2. Dünya Savaşı’nda çektiği açlık ve sefalet, onuna bu direnci kazandırmıştı.

Kaçış[değiştir | kaynağı değiştir]

29 Haziran 1966'da gardiyanlar öğle yemeği yerken, el ve ayak manşetlerini deşifre edip, arkadaşları ile birlikte gardiyanların kulübede bıraktıkları M1 tüfeklerini, Çin otomatik tüfeklerini, Amerikan karabina ve AK-47 makineli tüfeği içeren gardiyanların gözlem alanının dışında olan silahlarını gizlice aldılar. Gardiyanlar, mahkûmların beşininde kaçtığını ve AK-47 ile üç atış yapan Dengler’in yanına doğru koştuğunu fark etti. Dengler, 3 gardiyanı öldürüp, 1’isini kolundan yaraladı. Bu sırada diğer gardiyanlar oradan kaçmaya çalışırken arkadan diğer 2 mahkûm arkadaşı daha Dengler’in yanına geldi.

7 mahkûm 3 gruba ayrıldı. DeBruin'in başlangıçta Dengler ve Martin ile gitmesi gerekiyordu, ancak zor durumda olan ve rahatsızlığından dolayı yavaş ilerleyen To ile gitmeye karar verdi. En yakın sınırı aşmayı ve kurtarılmayı beklemeyi amaçladılar. Dengler ve Martin, Mekong Nehri'ne ulaşıp Tayland'a kaçmak niyetiyle kendi başlarına gittiler. Ancak kaçtıkları kamptan birkaç milden daha fazla uzaklaşamadılar.

“

Yedimiz kaçtık," dedi Dengler. "Ancak canını kaybetmeden kurtulan neyazıkki tek bendim." ^[8]

”

Kurtarılması[değiştir | kaynağı değiştir]

Kurtarıldıktan 2 gün sonra (24 Temmuz 1966) hastanede çekilmiş fotoğrafı. Dengler’in esir düşmeden önceki kütlesi 77 kg idi; esir düşüp, eziyet gördüğü 5 ay 23 günün sonunda kütlesi 44,45 kg olmuştu.

Kaçışlarının ne kadar tehlikeli olduğu ortadaydı. Kısa bir süre sonra ikisinin de beyaz olan ayakları yağmur ormanlarının zeminin rengi ile kaplandı. Sırayla giydikleri eski bir tenis ayakkabısı tabanı buldular. Bu zorluklarla ilerlediler ve çok kuvvetli akan Mekong Nehri’ne ulaştılar.

“

Bu nehir, özgürlüğümüzün yolu oldu. Mekong Nehri bizi Tayland sınırına güvenliğe götürecekti.^[9]

”

İmkanlarının ve zamanlarının olmaması nedeniyle bambuları iç içe takarak güçsüz ama idare edecek bir sal yaptılar ve vahşi akıntının aktığı yöne doğru aşağı yüzdüler. Bu şiddetli nehirde sırılsıklam olmamak için kendilerini dev bitki yapraklarıyla sardılar. Sabahleyin siyah çamur ve onlarca kurtçuk böcekleri ile kaplanacaklardı. Mekong’un sonunda çıktıklarında bir gölün içine düştüler.^[10]

Birkaç köylü gördüler ancak gözlerine gözükmediler. Terk edilmiş bir köyde kamp kurdular ve bu evde en çok sürekli yağan güçlü yağmurdan korunuyorlardı. Yanlarına midede şişip tok hissettirdiği için kapta biriktirdikleri haşlanmış pirinçleri getirmişlerdi. Başka yiyecekler buldular ama yine de az besin olduğu için açlığın eşiğindeydiler. Bölgede sürekli Birleşik Devletler helikopterleri geçiyordu. Amaçları ise, Birleşik Devletler Ulusal Hava Kuvvetleri’nin C-130’una gözükmekti. İlk başta bambuları birbirine sürterek yapılan ilkel ateş yakma yöntemini kullanarak evi ateşe vermek ve böylece yükselen dumanlardan farkedilmek istiyorlardı. Fakat Dengler, yanlarına bulunan birkaç karabina mermisinin barutlarını çıkartıp, bir araya getirerek meşale ateşi yaktı, zira önceki yöntem onların zaten çok az bulunan enerjilerini de bitirip, açlıktan ölmelerine yol açabilirdi. O gece meşaleleri yaktılar ve bir C-130 geldiğinde onları “S” ve “O” şeklinde salladılar. Uçak daire çizip birkaç işaret fişeği fırlattı. Dengler, tespit edildiklerine inanarak çok sevindi. Ertesi sabah, etraf sis ve çiseleme ile kaplıydı ve dakikalarca gökyüzüne bakındıkar ancak hiçbir kurtarma gücü göremediler.^[11]

Açlıktan çökmüş durumda ve sıtmadan dolayı idrarı kanla karışık akmakta olan Duane Whitney Martin, yiyecek çalmak için yakındaki bir Akha köyüne yaklaşmak istedi. Dengler bunun iyi bir fikir olmadığını biliyordu ve arkadaşının köye gitmesine izin vermedi. İleride çalıların arkasında küçük bir çocuğun köpekle oynadığını gördüler. Daha sonra çocuk bir an, Martin ve Dengler’i gördü ve köye doğru koşarak "American, Americannn!" diye bağırmaya başladı. Saniyeler içinde bir onlarca Kuzey Vietnem’lı köylü ortaya çıktı. Patikaya doğru diz çöktüler fakat köylü adam palasını salladı ve Martin'i bacağına derin bir yara bırakacak şekilde sapladı. O sorada öfkeden çıldırmış olan Dengler, yanındaki AK-47 ile köylülere yaylım ateşi açtı. Köye doğru daha fazla yardım çağırmaya koşan köylüyü de vurdu. Böylelikle kaçmak için bir fırsat yaratmış oldu. Martin yaralı olduğu için arkadaşı Deiter Dengler’e gitmesini söyledi. Dieter ağlayarak vedalaştı ve gitmeden, ölmek üzere olan Martin’in üzerini dev bitki yapraklarından biri ile kapatıp, ormanın içine koşarak oradan uzaklaştı.

“

Yara içinde olan çıplak ayağıma kauçuk ayakkabı takmak için köylünün ayakkabısına uzandım, yakaladım ve koştum. O anda zaman benim için durmuştu. Sadece önüme baktım, nereye gittiğimi, nasıl kurtulacağımı hiç umursamadım.^[12]

”

Dengler, ona devam etmesi için zihinsel güç veren vahşi bir ayı olduğunu söylüyor, halüsilasyonlar görüyordu. Bir röpörtajında:

“

Evcil köpeğim gibi görüyordum onu ve sahip olduğum tek arkadaştı.

”

Bu onun en karanlık zamanlarından biriydi. Haftalarca ormanda kaçtıktan sonra yürüyen bir iskelettenten farksız bir şekildeydi ve sürekli halüsinasyon durumuna girip-çıktı.^[8]

“

Sadece sürünüyordum. Halüsilasyonlarda, kapıların açıldığını ve birçok boynuzlu melek atının dörtnala bana doğru koştuğunu görüyordum. Ama hayır; ölüm beni istemedi. 7 mahkum arkadaşımın 6’sının canını aldı, benimkini almadı…

”

Sonraki yaşamı ve ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]

Yıllar geçti ve Dengler fiziksel olarak iyileşmişti ancak çektiği eziyet, işkence ve diğer esir arkadaşları ile atıldığı bu kurtuluş mücadelesi, hafızasının bir köşesine kazınmıştı. Werner Herzog'un, Dengler hakkındaki belgeselinde de söylediği gibi:

“

İnsanlar genellikle hayatta, özellikle de savaşta olan şeylerden musallat çekerler. Hayatları normal olmuş gibi görünür, ama asla değildir.

”

Bir yıl boyunca donanma hastanesinde kaldı, bu süre zarfında hala aktif asker olarak gözüktü ve teğmenliğe terfi etti. Askeri yükümlülüğü yerine getirildi, donanmadan istifa etti ve Trans World Airlines (TWA) ile havayolu pilotu pozisyonu için başvurdu. Uçmaya devam etti ve sivil test pilotu olarak sonraki dört ufak kazadan daha kurtuldu. 1977'de TWA'dan çıktı. Aynı dönem Dengler davet üzerine Laos'a, hayatının dönüm noktasını yaşadığı yere gitti. Laos’da çatışma çoktan bitmiş, düzen kurulmuş ve normal yaşam devam ediyordu. Pathet Lao tarafından karşılandı. Kaçtığı kampa götürüldü ve yapılan incelemelerde kendisinin ve Martin'in, kampdan ~1.5 mil (2.41 km) uzağa gittiklerini öğrenince şaşırdı. Bu gerçekten büyük bir uzaklıktı.

Uçaklara ve havacılığa olan ilgisi hayatının geri kalanında devam etti. Ölümüne kadar neredeyse hep uçtu. 1985'ten bir süre önce TWA’dan pilot olarak erken emekli oldu. 2000 yılında Dengler, Eagles Toplama programına dahil edildi ve genç askeri subay gruplarına kaçış hikâyesini anlattı.^[13]

Dengler üç kez evlendi: Marina Adamich'e (1966 – Mart 1970), Irene Lam (11 Eylül 1980 - 3 Nisan 1984) ve Yukiko Dengler (1998 – ölümüne kadar). Dengler, 1990’dan sonraki döneminde artık yaşama hevesi kalmamış, hayattan sıkılmış bir ihtiyardı. Bunu, günlüğüne yazdığı düşüncelerinden belirtiyor. Sadece oğlu Rolf Dengler, diğer oğlu Alexander Dengler ve üç torununun verdiği aile mutluluğu için sabıretti. 1998’de Dengler'a tedavi edilemez bir nörolojik bozukluk olan ALS teşhisi konuldu. Daha fazla sabıredemeyen Dieter, Şubat 2001'de tekerlekli sandalyesiyle evinden çıkıp bir itfaiye istasyonuna kadar gitti ve kendini başından vurdu. Neden itfaiye istasyonunu seçtiği bilinmiyor; fakat etkilenmesinler diye çocuklarının, torunlarının ve eşinin gözünden uzak bir yerde olduğu için orayı seçtiği tahmin ediliyor.^[14]

Arlington Ulusal Mezarlığı'na gömüldü. Mezarda bir Donanma onur bekçisi ve ayrıca Donanma F-14^[15] Tomcats nişan heykeli yapıldı.^[16]^[17]

Popüler kültürdeki yeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Dengler, Werner Herzog'un 1997 tarihli Küçük Dieter'in Uçma Tutkusu isimli belgeselinin konusu oldu. Ayrıca Herzog, Christian Bale'nin Dengler’i canlandırdığı Şafak Harekâtı 2006 sinema filminin hikâyesini dramatize etti ve yönetti. Film 2006’nın sonlarında festivallerde gösterildi; reklemı yapıldı. Film Kasım 2007'de DVD olarak gösterime girdi.^[18]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Rescue Dawn: The Truth Retrieved January 13, 2008.
^ Time magazine October 14, 1966
^ "Dieter Dengler (1938-2001)". IMDb. Retrieved October 3, 2015.
^ Bruce Henderson (24 May 2011). Hero Found: The Greatest POW Escape of the Vietnam War. HarperCollins. pp. 5–.
^ Bruce Henderson (24 May 2011). Hero Found: The Greatest POW Escape of the Vietnam War. HarperCollins. pp. 4–.
^ Henderson, Bruce B. (2011). Hero Found: The Greatest POW Escape of the Vietnam War. New York: Harper. pp. 4-5. ISBN 978-0-06-157137-4.
^ ^a ^b "Arşivlenmiş kopya". 7 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2020.
^ ^a ^b "Dieter Dengler's Great Escape from Laotian POW Camp". HistoryNet, LLC. July 12, 2010. Retrieved October 3, 2015.
^ "Lt Dieter Dengler, USN Escape from Laos Navy". The A-1 Skyraider Association. Retrieved October 3, 2015.
^ "Sense of history drives writer to tell POW tale". Hearst Communications, Inc. July 30, 2010. Retrieved October 3, 2015.
^ Henderson, Bruce (2010). Hero Found: The Greatest POW Escape of the Vietnam War. New York: Harper. ISBN 978-0-06-157136-7.
^ Werner Herzog. Little Dieter wants to fly.
^ Werner Herzog (2007). Rescue Dawn (DVD).
^ Dengler Gathering of Eagles 2000 Biography Retrieved June 3, 2008.
^ Photo of F-14 Flyover at Dengler Funeral Retrieved January 29, 2008
^ "Dieter Dengler Lieutenant, United States Navy". Arlington National Cemetery Biography. January 1, 2007. Retrieved October 3, 2015.
^ Non-official Arlington National Cemetery Information on Dengler Retrieved January 29, 2008
^ "Rescue Dawn: The Truth". Family, Friends of Gene DeBruin Critical of Herzog Film. Archived from the original on September 28, 2007

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

IMDb'de Dieter Dengler 26 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. filmi
Dieter Dengler'in kitabından alıntı: Laos'tan Kaçış 25 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Dieter Dengler için Arlington Ulusal Mezarlığı Web Sitesi Sayfası 11 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
IMDb'de Küçük Dieter'in Uçma Tutkusu 28 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. filmi

[1] Rescue Dawn: The Truth Retrieved January 13, 2008.

[2] Time magazine October 14, 1966

[3] "Dieter Dengler (1938-2001)". IMDb. Retrieved October 3, 2015.

[4] Bruce Henderson (24 May 2011). Hero Found: The Greatest POW Escape of the Vietnam War. HarperCollins. pp. 5–.

[5] Bruce Henderson (24 May 2011). Hero Found: The Greatest POW Escape of the Vietnam War. HarperCollins. pp. 4–.

[6] Henderson, Bruce B. (2011). Hero Found: The Greatest POW Escape of the Vietnam War. New York: Harper. pp. 4-5. ISBN 978-0-06-157137-4.

[:0-7] "Arşivlenmiş kopya". 7 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2020.

[Dieter_Dengler_2010-8] "Dieter Dengler's Great Escape from Laotian POW Camp". HistoryNet, LLC. July 12, 2010. Retrieved October 3, 2015.

[9] "Lt Dieter Dengler, USN Escape from Laos Navy". The A-1 Skyraider Association. Retrieved October 3, 2015.

[10] "Sense of history drives writer to tell POW tale". Hearst Communications, Inc. July 30, 2010. Retrieved October 3, 2015.

[11] Henderson, Bruce (2010). Hero Found: The Greatest POW Escape of the Vietnam War. New York: Harper. ISBN 978-0-06-157136-7.

[12] Werner Herzog. Little Dieter wants to fly.

[13] Werner Herzog (2007). Rescue Dawn (DVD).

[14] Dengler Gathering of Eagles 2000 Biography Retrieved June 3, 2008.

[15] Photo of F-14 Flyover at Dengler Funeral Retrieved January 29, 2008

[16] "Dieter Dengler Lieutenant, United States Navy". Arlington National Cemetery Biography. January 1, 2007. Retrieved October 3, 2015.

[17] Non-official Arlington National Cemetery Information on Dengler Retrieved January 29, 2008

[18] "Rescue Dawn: The Truth". Family, Friends of Gene DeBruin Critical of Herzog Film. Archived from the original on September 28, 2007

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

Dieter Dengler nedir?, Dieter Dengler anlamı nedir?, Dieter Dengler ne demektir?