Deniz Kızı Eftelya

Deniz Kızı Eftalya
Deniz Kızı Eftalya
Doğum	Atanasia Yeorgiadu; 1891; Büyükdere, İstanbul
Ölüm	15 Mart 1939 (48 yaşında); İstanbul
Ölüm sebebi	Kalp yetmezliği
Meslek	Şarkıcı · Kantocu
Evlilik	Sadi Işılay
Müzikal kariyeri
Tarzlar	Klasik Türk müziği, Kanto
Etkin yıllar	1923-1939

Denizkızı Eftelya Işılay (Atanasia Yeorgiadu, Yunan: Αθανασία Γεωργιάδου,^[1] d. 1891, İstanbul - ö. 15 Mart 1939, İstanbul), Osmanlı Rumu ses sanatçısı ve kantocu.

Yaşam öyküsü[değiştir | kaynağı değiştir]

1891 yılında Büyükdere'de doğdu.^[2]

Müziksever bir subay olan babası Yorgaki Efendi'nin, konuklarına saz çaldığı zamanlarda şarkılar söyleyerek müzik yaşamına başlayan Eftelya, Galata semtinin çalgılı kahvelerinde sahneye çıktı. İlk dönemlerde, adının kantocular arasında geçmemesinin nedeni, o zamanlarda şarkı ve türkü yorumlamasından kaynaklanmaktadır. Udi Yorgo Bacanos'un ağabeyi müzisyen Aleko Bacanos, Eftelya'nın sesinden etkilenerek Gel ey denizin nazlı kızı nuş-i şarab et adlı dönemin ünlü şarkılarından birini bestelemiştir.

Eftelya Hanım'ın Galata kahvelerinde başlayan müzik yaşamı, Türk müziğinin önemli bestecilerinden kemancı Sadi Işılay ile evliliğinden sonra değişti. Eftelya Hanım, bu evlilik sayesinde 1923’te başlayan mübadelede Yunanistan’a gönderilmekten kurtuldu. Mübadele yıllarını zevci Sadi Bey ile birlikte Fransa'da geçirdi. İlk plaklarını 1923-26 yılları arasında Paris’te Pathé firması için doldurdu. Aynı dönem Avrupa ve Orta Doğu'da konserler verdi.^[3]

Yeniden İstanbul’a döndükleri 1927'de Columbia plak şirketi İstanbul’da faaliyete geçmiş, Türkiye’nin ilk resmi müzik okulu olan Dârülelhan’ın Anadolu'dan derlediği halk ezgilerinin kayıt alınması için işbirliği yapmıştı. 100 plaklık çalışmanın 56 tanesini Tamburacı Osman Pehlivan'ın tamburası eşliğinde Denizkızı Eftelya okudu.^[2]^[3] Gayrimüslim sanatçı olmasından dolayı tepki çekmemek amacıyla, doldurduğu 30 kadar plakta kendi adı yerine takma Türk isimleri kullandı.^[4]

Atatürk'ün huzuruna çıkıp söylediği şarkılar beğenildikten sonra sanatçı, 1930 yılından sonra doldurduğu plaklarda adını gizlememiş, adı plâk kapaklarında "Deniz Kızı Eftelya Hanım" biçimiyle yer almıştır. Deniz Kızı Eftelya isminin nereden geldiğini kendisi şöyle açıklamıştır:

“	Ben beş-altı yaşımdan beri bu ismi taşırım... Hatta daha garibi “Eftelya” ismini yadırgarım... Asıl ismim “Denizkızı” imiş gibi gelir... Denizkızı ismi bana nasıl verildi? Çok küçüktüm. Babam saza pek meraklı idi. Babamın misafirleri geldiği zaman o saz çalar, ben de şarkı söylerdim. Büyükdere’de otururduk. Mehtaplı gecelerde daima sandal gezileri yapardık... O zaman babam sandalda bütün gece bana şarkı söyletirdi... Sesim az zamanda bütün Boğaziçi’nde meşhur olmuştu. Geceleri mehtapta bizim sandalın arkasına 20-30 sandal takılır, beni dinlerlerdi. Fakat hiç kimse benim kim olduğumu bilmiyordu. Halbuki incecik sesiyle şarkı söyleyen bu gece şarkıcısına bir isim koymak lazımdı. 'Denizkızı' demeye başladılar... İşte Denizkızı, bu beş yaşındaki Eftelya idi. ^[4]	„

1934 yılında, Sahibinin Sesi şirketinin 7 nolu katalogundaki tanırım yazısında Deniz Kızı Eftelya'dan şöyle bahsedilir:^[2]

“	Deniz Kızı Bayan Eftelya Sadi'yi musiki âleminde tanımayan hemen hiç kimse yok gibidir, muhteşem ve kudretli sesiyle senelerden beri musikî erbabını peşinden sürükleyen ve hâlâ bugün bile sanat sahasında aynı lezzet ve zevk ile dinlenen Deniz Kızı daima okuyor ve alkışlanıyor, o bı sıfatı çocukken kazanmıştır. Pederi çok musikî meraklısı idi. Mehtaplı gecelerde boğazın binbir gece masallarını yaşatan sahillerinde saz âlemi yapılırdı. Bayan Eftelya o zaman şakrak ve gür sesiyle sakin suları dalgalandırır, kayalara çarpan dalgaların âkisleri dinleyenleri çıldırtırdı. Hayranları ona pek haklı olarak Deniz Kızı unvanını verdiler. Birkaç sene evvel Bayan Eftelya kıymetli sanatkârlarımızdan Bay Kemanî Sadi'yle evlenerek bu suretle sanatını dahi evlendirmiş oldu. .kendilerinden çok daha büyük muvaffakiyetler bekleriz.	„

Şirket-i Hayriye 1930’lı yıllarda eski bir geleneği canlandırmak amacıyla Boğaziçi Mehtap lemleri (Mehtabiye) düzenledi. Dört Şirket-i Hayriye vapuru süslendi ve 375 kuruşa biletler satışa sunuldu. İlk program 4 Ağustos 1936 tarihinde yapıldı. Bir sal üzerinde sahne hazırlandı, bir zeybek takımı ve Şehir Tiyatrosu aktörlerinden Hâzım Körmükçü bu sahnede Denizkızı Eftelya ile beraber yer aldı.^[2]

45 yaşındaki Eftelya Hanım, o geceki performansında çok üşüyerek hastalandı ve bir daha sağlığına kavuşamadı. 15 Mart 1939’da kalp yetmezliği nedeniyle öldü. Naaşı, Aya Triada Kilisesi'nde düzenlenen cenaze törenin ardından Şişli Rum Ortodoks Mezarlığı'na defnedildi.^[5]

Diskografi[değiştir | kaynağı değiştir]

Taş plak (1930 sonrası)[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir Gün Ne Olurdu / İstanbul Yosması (Columbia - 1931)^[6]
Cigaranı Yak Gidelim / Dümtek (Sahibinin Sesi - 1932)
Dizlerine Kapansam / Karlı Dağlar (Sahibinin Sesi - 1932)
Ne Olur / Sarı Kızın Ayağında Yemeni (Sahibinin Sesi - 1932)
Aydın Kızı / Yeşil Ördek (Sahibinin Sesi - 1932)
Bana Bir Tatlı Haber / Prozit Şerefe (Sahibinin Sesi - 1932)
Benli / Köylü Kızı (Sahibinin Sesi - 1932)
Bu Yaz Geçen Günlerimiz / Yalova Şarkısı (Columbia - 1932)
Zehra / Kadıköylü (Columbia - 1932)
Daktilo / İsterim Şarkı (Sahibinin Sesi - 1933)
Beni Baştan Çıkardın / Yozgat’a Gelin Giderken (Sahibinin Sesi - 1933)
Dilber Zühre / Gel Bana Bu Yaz Ayşem (Sahibinin Sesi - 1933)
Çalıkuşu - Buzlu Bira (Columbia - 1933)
Rakı Ver / Ben Seninle Başbaşa (Columbia - 1933)
Heybeliden Bir Mehtap Hatırası / Saçından Örülü Bir Ağ (Columbia - 1933)
Zayıf Mı Şişman Mı / Yarım Kalan Şarkı (Columbia - 1933)
Avare Gönül / Derdinle Çektiğimi (Sahibinin Sesi - 1934)
Naimem / Oğlan Gel Gel Yanıma (Sahibinin Sesi - 1934)
Arap Kızı / Züğürt şık (Odeon - 1935)
Kapı Çaldıkça Oynuyor Yüreğim / Unuttum Seni Yüzüme Gülme (Columbia - 1935)
Şekerim / Biz Heybeli’de Her Gece (Columbia - 1936)

Albüm[değiştir | kaynağı değiştir]

Kadıköylü (Kalan - 1998)^[7]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Denizkızı Eftalya (Atanasia Yeorgiadu)". İstanbul Kadın Müzesi. 20 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2020.
^ ^a ^b ^c ^d İstanbul Temaşa Hayatında Kadınlar. Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı. 2008.
^ ^a ^b "15 Mart | Boğaz'ın primadonnası: Deniz Kızı Eftalya". Independent Türkçe. 15 Mart 2021. 2 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2021.
^ ^a ^b Deniz kızı Eftelya Hanım s.14 24 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Erişim tarihi: 22 Mayıs 2016
^ "Ölüm" (PDF). Cumhuriyet. 16 Mart 1939. 21 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2020.
^ Ünlü, Cemal (2004). Git zaman, gel zaman: fonograf, gramofon, taş plak. Pan Yayıncılık. 20 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2020.
^ "Denizkızı Eftalya – Kadıköylü". Discogs. 8 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2020.

[1] "Denizkızı Eftalya (Atanasia Yeorgiadu)". İstanbul Kadın Müzesi. 20 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2020.

[:2-2] İstanbul Temaşa Hayatında Kadınlar. Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı. 2008.

[:1-3] "15 Mart | Boğaz'ın primadonnası: Deniz Kızı Eftalya". Independent Türkçe. 15 Mart 2021. 2 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2021.

[:0-4] Deniz kızı Eftelya Hanım s.14 24 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Erişim tarihi: 22 Mayıs 2016

[5] "Ölüm" (PDF). Cumhuriyet. 16 Mart 1939. 21 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2020.

[6] Ünlü, Cemal (2004). Git zaman, gel zaman: fonograf, gramofon, taş plak. Pan Yayıncılık. 20 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2020.

[7] "Denizkızı Eftalya – Kadıköylü". Discogs. 8 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2020.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

Deniz Kızı Eftalya nedir?, Deniz Kızı Eftalya anlamı nedir?, Deniz Kızı Eftalya ne demektir?