Can Yücel

Can Yücel
Can Yücel
Doğum	21 Ağustos 1926; İstanbul, Türkiye
Ölüm	12 Ağustos 1999 (72 yaşında); İzmir, Türkiye
Meslek	Yazar, çevirmen, spiker, rehber, şair
Milliyet	Türk
Vatandaşlık	Türkiye
Evlilikler	Güler Yücel
Çocuklar	3

Can Yücel (21 Ağustos 1926, İstanbul - 12 Ağustos 1999, İzmir^[1]^[2]), modern Türk şair ve çevirmendir. Kullandığı kaba ama samimi dil ve bariton^[3] sesiyle okuduğu şiirlerle Türk Edebiyatı'nda farklı bir tarz yaratmıştır. 7 yıl süreyle Millî Eğitim Bakanlığı yapan Hasan li Yücel'in oğludur.^[3]

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

1943 yılında, yakın dostu ve Ankara Atatürk Lisesi’nden sınıf arkadaşı Gazi Yaşargil ile birlikte yurt dışı eğitim bursu kazandığı halde, babası, dönemin Millî Eğitim Bakanı Hasan li Yücel "Bakan, kendi oğluna torpil yaptı derler" diyerek karşı çıktığı söylendi. Gazi Yaşargil, bu bilginin doğru olmadığını, ikisinin de ailelerinin imkânlarıyla yurt dışına gittiklerini açıkladı.^[4] Ankara ve Cambridge üniversitelerinde Latince ve Yunanca okudu. Çeşitli elçiliklerde çevirmenlik, Londra’da BBC’nin Türkçe bölümünde spikerlik yaptı. Askerliğini Kore’de yaptı. 1958’de Türkiye’ye döndükten sonra bir süre Bodrum ve Marmaris’te turist rehberi olarak çalıştı. Ardından bağımsız çevirmen ve şair olarak yaşamını İstanbul’da sürdürdü. 1956 yılında Güler Yücel ile evlendi. Bu evlilikten iki kızı (Güzel ve Su) ve bir oğlu (Hasan) oldu.

Son yıllarında Eski Datça’ya yerleşti ve her hafta Leman, her ay Öküz dergilerinde yazıları ve şiirleri yayımlandı. 1996 yılında kurulan Emek Partisi’nin kurucu üyeleri arasında yer aldı. Şairin "Hava döndü" şiiri EMEP’in parti marşı olarak kullanılmaktadır. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’e hakaretten de yargılanan Yücel, 1999 Türkiye genel seçimleri’nde Özgürlük ve Dayanışma Partisi’nin İzmir 1. sıra milletvekili adayı oldu. 12 Ağustos 1999 gecesi ölen şair, çok sevdiği günebakan çiçekleriyle uğurlanarak Datça’ya defnedildi.^[5]^[6]

Sanat hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Can Yücel, 1945-1965 yılları arasında Yenilikler, Beraber, Seçilmiş Hikayeler, Dost, Sosyal Adalet, Şiir Sanatı, Dönem, Ant, İmece ve Papirüs adlı dergilerde yazdı. Daha sonraları Yeni Dergi, Birikim, Sanat Emeği, Yazko Edebiyat ve Yeni Düşün dergilerinde yayımladığı şiir, yazı ve çeviri şiirleri ile tanınan Yücel, 1965'ten sonra siyasal konularda da ürün verdi. 12 Mart 1971 döneminde Che Guevara ve Mao'dan çeviriler yaptığı gerekçesiyle 15 yıl hapse mahkûm oldu. 1974'te çıkarılan genel afla dışarı çıktı. Dışarı çıkışının ardından hapiste yazdığı Bir Siyasinin Şiirleri adlı kitabını yayımladı. 12 Eylül 1980 sonrasında müstehcen olduğu iddiasıyla "Rengahenk" adlı kitabı toplatıldı.

1962'de İngiltere'deyken, 1709 yılından kalma, Latin harfleriyle taş baskısı olarak basılmış bir Türkçe dilbilgisi kitabı bulması geniş yankı uyandırdı.

Can Yücel, taşlama ve toplumsal duyarlılığın ağır bastığı şiirlerinde, yalın dili ve buluşları ile dikkati çekti. Can Yücel'in ilham kaynakları ve şiirlerinin konuları; doğa, insanlar, olaylar, kavramlar, heyecanlar, duyumlar ve duygulardır. Şiirlerinin çoğunda sevdiği insanlar vardır. Şairin kitaplarından birine koyduğu bir isim de “Maaile” olmuştur. Can Yücel için ailesi çok önemlidir: eşi, çocukları torunları, babası… Bu insanlarla olan sevgi dolu yaşamı şiirlerine yansımıştır. “Küçük Kızım Su'ya”, “Güzel'e”, “Yeni Hasan'a Yolluk”, “Hayatta Ben En çok Babamı Sevdim” bu sevgi şiirlerinden bazılarıdır.

Can Yücel ayrıca Lorca, Shakespeare, Brecht ve Wilde gibi önemli yazarların oyunlarından çeviriler yaptı. Shakespeare çevirileri (Hamlet, Fırtına ve Bir Yaz Gecesi Rüyası) aslına bağlı kalmayan, eserleri topluma aktarma amacıyla yaptığı çevirilerdir. Shakespeare'in ünlü 'to be or not to be' sözünü 'bir ihtimal daha var, o da ölmek mi dersin' şeklinde Türkçeleştirmiştir. 1959'da ilk baskısı yayımlanan 'Her Boydan' adlı kitabında dünya şairlerinin şiirlerini serbest ama çok başarılı bir biçimde Türkçeye çevirmiştir.

12 Ağustos 1999 tarihinde vefat eden Yücel'in cenazesi dönemin İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Ahmet Piriştina'nın katkıları ile Datça'ya getirildi ve 17 Ağustos 1999 tarihinde 1999 Gölcük depreminin meydana geldiği tarihte defnedildi.^[3] Ölüm yıldönümlerinde anma törenleri, "şarap" içiliyor gerekçesi ile Datça Belediyesi tarafından yapılmadı.^[7] "Mekanım Datça Olsun" isimli bir kitap yazması ve yayınlaması nedeniyle, Datça'ya defnedilen Yücel'in mezarı, Datça'da adına tören düzenlenmemesi ve başka yerlerde yapılan törenler nedeniyle yıkıma uğratıldı ve mezar taşı parçalandı.^[7]^[8] Mezarı yakınında bulunan "Can Evi" isimli alan ise, bu yıkımın ardından kapatıldı.^[7]

Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Can Yücel'in Eski Datça'daki evinin bahçesinde, üzerinde imzasının bulunduğu taş.

1950: Yazma
1957: Her Boydan (Çeviri Şiirler)
1974: Sevgi Duvarı
1974: Bir Siyasinin Şiirleri
1976: Ölüm ve Oğlum
1981: Şiir Alayı (ilk dört şiir kitabı)
1982: Rengâhenk
1984: Gökyokuş
1985: Beşibiyerde (ilk beş şiir kitabı)
1985: Canfeda
1988: Çok Bi Çocuk
1990: Kısa Devre
1990: Kuzgunun Yavrusu
1991: Gece Vardiyası
1993: Güle Güle - Seslerin Sessizliği
1994: Gezintiler
1995: Maaile
1997: Seke Seke
1999: Alavara
1999: Mekânım Datça Olsun

Çevirileri[değiştir | kaynağı değiştir]

1953: Hatırladıklarım - Eleanor Roosevelt - SEÇİLMİŞ HİKYELER DERGİSİ - Ankara
1956: Yeni Türkiye Bir Garp Devleti - Georges Duhamel
1957: Herboydan: Dünya Şiirinden Seçmeler - Seçilmiş Hikâyeler Dergisi
1958: Anne Frank'ın Hatıra Defteri - Anne Frank - Dost Yayınları - Ankara
1959: LORD STRATFORDUN TÜRKİYE HATIRALARI - STANLEY LANE POOLE
1964: Muhteşem Gatsby (The Great Gatsby, F. Scott Fitzgerald), Ağaoğlu Yayınevi
1967: Lenin Petrogirad'da - Sosyalist Akımın Gelişmesi - EDMUND WILSON - Ağaoğlu Yayınevi
1967: Gerilla Harbi - MAO TSE TUNG - Ernesto Che Guevara - Payel
1967: Küba'da Sosyalizm ve İnsan - Ernesto Che Guevara - Payel
1968: Siyah İktidar - Stokely Carmichael - Ant Yayınları
1972: Salozun Mavalı (Peter Weiss) - Yöntem Yayınları
1977: Yeni Başlayanlar İçin Marks - Rius - Vardiya Yayınları
1980: Kafkas Tebeşir Dairesi - Bertolt Brecht - İzlem Yayınları - İstanbul
1981: Bahar Noktası (Bir Yaz Gecesi Rüyası'nın çevirisi) - Shakespeare - Ağaoğlu Yayınevi
1982: Şvayk Hitler'e Karşı - Bertolt Brecht - İzlem Yayınları
1983: Snoopy - Bir Fıstık Kitabı - Charles M. Schulz - Kaktüs
1996: Hamlet - Shakespeare - Papirüs Yayınları
1988: Batı Yakasının Hikâyesi - ARTHUR LAURENTS - Gözlem Yayıncılık
1991: Kızıl Komser - Yaroslav Haşek - Cem Yayınevi
1991: Snoopy Kar Korkusu 2 - Charles M. Schulz - Papirus Yayınları
1991: Fırtına - William Shakespeare - Adam Yayınları
2018: Maksat Samimiyet (Oscar Wilde) - İş Bankası Yayınları ISBN 978-605-295509-3

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Can Yücel'in Ölmeden Önceki Son Röportajı". odatv. 12 Ağustos 2011. 21 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2014.
^ "TÜRKİYE'nin ünlü şairlerinden Can Yücel,Bozkırın edebiyatçısı öldütedavi gördüğü Dokuz Eylül Üniversitesi Hastanesi'nde 73 yaşında vefat etti". Hürriyet. 13 Ağustos 1999. 7 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2022.
^ ^a ^b ^c Yıldız, Ahmet (27 Ağustos 2010). "O Gömülürken Yer Sarsıldı". odatv. 20 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2014.
^ "Ünlü beyin cerrahı [[Gazi Yaşargil]]'den tarihi düzeltme". 25 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2012.
^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2016.
^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2016.
^ ^a ^b ^c "Can Yücel'e anma yok!". sabah. 8 Ağustos 2012. 19 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2014.
^ "Can Yücel'in vasiyeti olduğu ileri sürülerek mezarına şarap dökülmüştü. Bu görüntü tepki toplamıştı. Bugün Can Yücel'in mezar taşının kırıldığı görüldü". internethaber. 19 Ağustos 2011. 19 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2014.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Can Yücel 24 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
NTV Haber 13 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Can Yücel’e vedanın 8’inci yılı başlıklı anma haberi.
"Shakespeare translations in Europe (Şekspir'in Avrupa dillerine çevirileri)" (İngilizce). Basel Üniversitesi. 28 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
Selected poems in English (Seçme şiirlerinin İngilizce çevirileri)
Biography and works ('Kültür Bakanlığı sitesinde yer alan biyografisi) 29 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
(Boğaziçi Üniversitesi sitesinde yer alan biyografisi)
Her Dem Yeni Can Yücel 22 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[odatvolum-1] "Can Yücel'in Ölmeden Önceki Son Röportajı". odatv. 12 Ağustos 2011. 21 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2014.

[2] "TÜRKİYE'nin ünlü şairlerinden Can Yücel,Bozkırın edebiyatçısı öldütedavi gördüğü Dokuz Eylül Üniversitesi Hastanesi'nde 73 yaşında vefat etti". Hürriyet. 13 Ağustos 1999. 7 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2022.

[odatv-3] Yıldız, Ahmet (27 Ağustos 2010). "O Gömülürken Yer Sarsıldı". odatv. 20 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2014.

[4] "Ünlü beyin cerrahı [[Gazi Yaşargil]]'den tarihi düzeltme". 25 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2012.

[5] "Arşivlenmiş kopya". 10 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2016.

[6] "Arşivlenmiş kopya". 10 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2016.

[sabahanma-7] "Can Yücel'e anma yok!". sabah. 8 Ağustos 2012. 19 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2014.

[internethaberyıkım-8] "Can Yücel'in vasiyeti olduğu ileri sürülerek mezarına şarap dökülmüştü. Bu görüntü tepki toplamıştı. Bugün Can Yücel'in mezar taşının kırıldığı görüldü". internethaber. 19 Ağustos 2011. 19 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2014.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

Can Yücel nedir?, Can Yücel anlamı nedir?, Can Yücel ne demektir?