Buhara Muharebesi

Buhara Muharebesi
Tarih	557
Bölge	Buhara yakınları (Günümüz Özbekistan'ı)
Sonuç	Kesin Göktürk Zaferi
Coğrafi; Değişiklikler	Ceyhun Nehri'nin kuzeyi Göktürkler'in, güneyi Sasaniler'in eline geçti.
Taraflar
Göktürk Kağanlığı	Ak Hun İmparatorluğu
Komutanlar ve liderler
İstemi Yabgu	Ghaftar
Güçler
30.000	150.000
Kayıplar
Bilinmiyor	Bilinmiyor

Buhara Muharebesi, Göktürk-Sasani ittifakı ile Ak Hun İmparatorluğu arasında gerçekleşmiş bir savaştır. Savaş sonunda Ak Hun İmparatorluğu yıkılmış ve toprakları, Ceyhun Nehri sınır olmak üzere Göktürkler ile Sasaniler arasında paylaşılmıştır.

Öncesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Göktürkler'in, Çin'den Akdeniz'e uzanan İpek Yolu'na egemen olmaya başlamasıyla birlikte batıda Ak Hun İmparatorluğu ile komşu haline geldiler. Ak Hun İmparatorluğu MS 350 yılından beri Kuzey Afganistan ve Maveraünnehir bölgelerinde varlığını sürdürmekte ve İpek Yolu ticaretini elinde tutmaktaydı.^[4] Bu bölgeleri elinde tutmak için de Sasani İmparatorluğu ile sürekli bir çatışma içerisindeydiler. Göktürk-Cücen Savaşı'ndan sonra doğuda büyük bir güç olarak ortaya çıkan Göktürkler de bu bölgeleri ele geçirmek ve İpek Yolu ticaretini denetim altına almak istiyorlardı.

Muharebe[değiştir | kaynağı değiştir]

Bunun için İstemi Yabgu komutasındaki Göktürk ordusu, 556 yılında Ak Hun İmparatorluğu'na karşı bir saldırı düzenledi. Doğuda Göktürk, batıda da Sasani saldırıları karşısında güç durumda kalan Ak Hun İmparatorluğu, 555 ve 558 yıllarında Çin'deki Batı Wei Devleti'ne elçi göndererek ittifak teklifinde bulunmuştur.^[5] İstemi Yabgu ise bu duruma karşılık Sasani İmparatorluğu ile ittifak kurmak istedi. Bunun için de kızını, Sasani imparatoru I. Hüsrev ile evlendirdi. İstemi Yabgu'nun kızının adı, İslam kaynaklarında Taberî, Mesudî, Fakim vb. şekillerde geçmektedir. Bu kız daha sonra Sasani imparatoriçesi olmuştur.^[6] Kurulan Göktürk-Sasani ittifakı gereğince 557 yılında Sasani ordusu batıdan, Mukan Kağan'ın komuta ettiği ve büyük olasılıkla İstemi Yabgu'nun da bulunduğu^[7] Göktürk ordusu doğudan saldırdı ve Ak Hun İmparatorluğu kolayca yıkıldı.^[8]

Sonuç[değiştir | kaynağı değiştir]

Yıkılan Ak Hun İmparatorluğu'nun toprakları Ceyhun Nehri sınır olmak üzere Göktürkler ile Sasaniler arasında paylaşıldı.^[9] Maveraünnehir, Fergana'nın bir bölümü, Kaşgar, Hotan ve Batı Türkistan'ın önemli şehirleri Göktürk Kağanlığı'na bağlandı. Dolayısıyla ünlü İpek Yolu ile bu yolda ticaret yapan Soğdlular da Göktürkler'in eline geçti. Ak Hun İmparatorluğu'nun ortadan kalkmasıyla Göktürk Kağanlığı, batıda tam anlamıyla Sasani İmparatorluğu ile komşu olurken aynı zamanda siyasi olarak çağının dünyasının iki büyük devleti olan Sasani İmparatorluğu ve Bizans İmparatorluğu ile çeşitli siyasi ve ekonomik ilişkiler kurmuş, onlarla bir seviyeye yükselmiştir.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel

^ Edouard Chavannes, Batı Türkleri, s. 290.
^ ^a ^b L. Rasonyi, Tarihte Türklük, s. 96.
^ Jean Paul Roux, Türklerin Tarihi, s. 98.
^ B. Ögel, "İlk Töles Boyları", Belleten 48, s. 826-829; W. Samolin, "Hsiung-nu, Hun, Turk", CAJ, III, 2, 1956, s. 48 vd.
^ Chou Shu (Chou Hanedanı Kitabı) 50 Ye-ta böl., s. 918.
^ R. Şeşen, "Eski Araplara Göre Türkler", Türkiyat Mecmuası, XV, 1968, s. 909.
^ Chou Shu (Chou Hanedanı Kitabı) 50 Ye-ta böl., aynı yer; Gök. böl., s. 909.
^ Bu konuda bkz. Chavannes, s. 242-266; El-Mesudî Muruc'uz-Zeheb, Kahire, 1948, I, s. 265-270'ten naklen Kafesoğlu, s. 94; P. Aalto "İranian Contacts of the Turks in Pre-İslamic Times", Studia Turcica, Budapest, 1971, s. 33.
^ K. Czegledy, Nomad Nepek Vandorlasa Napklettöl Napnyugatig, Budapest, Kafesoğlu, s. 94; L. Rasony, Tarihte Türklük, Ankara, 1988, s. 96; Grousset, s. 94-95.

Genel

Taşağıl, Ahmet (2003). Göktürkler I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. ss. 31,32. ISBN 975-16-0688-8.

[1] Edouard Chavannes, Batı Türkleri, s. 290.

[ReferenceA-2] L. Rasonyi, Tarihte Türklük, s. 96.

[3] Jean Paul Roux, Türklerin Tarihi, s. 98.

[4] B. Ögel, "İlk Töles Boyları", Belleten 48, s. 826-829; W. Samolin, "Hsiung-nu, Hun, Turk", CAJ, III, 2, 1956, s. 48 vd.

[5] Chou Shu (Chou Hanedanı Kitabı) 50 Ye-ta böl., s. 918.

[6] R. Şeşen, "Eski Araplara Göre Türkler", Türkiyat Mecmuası, XV, 1968, s. 909.

[7] Chou Shu (Chou Hanedanı Kitabı) 50 Ye-ta böl., aynı yer; Gök. böl., s. 909.

[8] Bu konuda bkz. Chavannes, s. 242-266; El-Mesudî Muruc'uz-Zeheb, Kahire, 1948, I, s. 265-270'ten naklen Kafesoğlu, s. 94; P. Aalto "İranian Contacts of the Turks in Pre-İslamic Times", Studia Turcica, Budapest, 1971, s. 33.

[9] K. Czegledy, Nomad Nepek Vandorlasa Napklettöl Napnyugatig, Budapest, Kafesoğlu, s. 94; L. Rasony, Tarihte Türklük, Ankara, 1988, s. 96; Grousset, s. 94-95.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

g t d Göktürkler
Göktürk Kağanlığı	(Aşina Tuvu) Bumin Kağan İssik Kağan Mukan Kağan Taspar Kağan Amrak İşbara Kağan Baga Kağan Tulan Kağan (İstemi Yabgu) (İmparatoriçe Aşina) (Töremen Apa Kağan) (Türk Şad) (Tarduş Kağan)
Batı Göktürk Kağanlığı	Buyruk Kağan Arslan Taman Kağan Şikoey Kağan Tong Yabgu Kağan Bağatur Sepi Kağan Se-Yabgu Kağan Bağaşa Tulu Kağan İşbara Teriş Tunga Kağan Yukuk Kağan Ériş Kül Kağan İl-Kullıg İşbara Kağan Bağa Şad (Böri Şad) (Çorpan Tarkan) (Aşina Cuçi Kağan) (Tarduş Şad) (Aşina Tuçi)
Doğu Göktürk Kağanlığı	Yami Kağan Şipi Kağan Çula Kağan İl Kağan Çelebi Kağan Çebi Kağan Aşina Nişufu Aşina Funian (Chieh-she-shuai) (Aşide Beŋü) (Yinçü Kağan) (Tuli Kağan)
II. Doğu Göktürk Kağanlığı	İlteriş Kağan Kapgan Kağan İnel Kağan Bilge Kağan Yollıg Tigin - Ay Kağan Tengri Kağan Kutluk Yabgu Kağan İrteriş Kağan Ozmış Kağan (Bilge İşbara Tamgan Tarkan) (Altun Tamgan Tarkan) (Kulun Beg) (Kül Tigin) (Tonyukuk) (İl-İtmiş Bilge Kağatun)
Göktürk kültürü	Tengricilik Asena Ötüken Suyab Kurultay Eski Türkçe Eski Türk yazısı Orhun Yazıtları Orhun Vadisi Şoroon Bumbagar mezarı Ülüş sistemi Tonyukuk Yazıtı Ongin Yazıtı Altun Tamgan Tarkan Yazıtı Kara Budun Tang ordusunda Türkler On-ok Tuğluk uruğu
Savaşlar ve antlaşmalar	Göktürk İç Savaşı Göktürk-Sasani Savaşları (Birinci, İkinci, Üçüncü) Yen-Men Kalesi Kuşatması Göktürk-Cücen Savaşı Buhara Muharebesi Tang'ın Doğu Türklerine seferi Tang'ın Sir-Tarduş seferi Tang'ın Batı Türklerine seferi (Karaşehir, Karahoca, Kuçar, Batı Türklerinin ele geçirilmesi) Kerç Kuşatması Göktürk-Emevî Savaşları İnekler Gölü Savaşı Bolçu Muharebesi Iduk Baş Savaşı Ming Şa Muharebesi Bayırku Seferi Kargan Savaşı Salsu Muharebesi İrtiş Nehri Muharebesi Wei Nehri Antlaşması İli Nehri Antlaşması
Unvanlar	Kağan Şad Tegin Yabgu Batur Boyla Tudun Bey Hatun Tarkan İşad İlteber Çor
Aile	Göktürk Aile Ağacı Aşina Aşide

Buhara Muharebesi nedir?, Buhara Muharebesi anlamı nedir?, Buhara Muharebesi ne demektir?