Brezilya'daki Yahudilerin tarihi

Brezilya Yahudisi
*Judeu Brasileiro*
יְהוּדִי ברזילי (*Yehudi Brazili*)
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Brezilya ; (Çoğunlukla: São Paulo ve Rio de Janeiro)	96,000
Diller
	Anadil: Portekizce; Ayrıca: İbranice, Ladino, Yidiş, Almanca, Felemenkçe, Macarca, Lehçe, Rusça
Din
	Musevilik

Brezilyalı Yahudi (Portekizce: Judeu Brasileiro, İbranice: יְהוּדִי ברזילי) Yahudi kökenli veya Yahudiliğe geçmiş Brezilyalılara denir.

Brezilya'daki Yahudilerin geçmişi uzun ve karmaşık olup Avrupa'dan gelen yerleşimcilere kadar uzanır. Yahudiler Brezilya'ya 16. yüzyıldaki Portekiz Engizisyonu sebebile kaçıp yerleştiler. Zamanında Hollanda hakimiyetinde olan Brezilya'da ilk sinagog 1636'da Recife'de kuruldu. Yahudilerin çoğu İspanyol ve Potekiz Engizisyonlarından dini özgürlük sunan Hollanda'ya kaçan Sefaradlardı. 1824 Brezilya Anayasasında dini özgürlük verilmesiyle Yahudiler bu ülkeye göç etmeye başladı. Kauçuk endüstrisindeki patlama nedeniyle birçok Fas Yahudisi 19. yüzyılda buraya vardı. Ülkeye olan Yahudi göç dalgaları Avrupa'da Nazilerin başa geçmesiyle artışa geçti. Bir başka göç dalgası da 1950'lerin sonunda göç eden binlerce Kuzey Afrika Yahudisi ile gerçekleşti. Bugünlerde huzur içinde yaşayan Brezilya Yahudilerinin Yahudi ve Siyonist grupları, lokalleri, okulları vs. bulunmaktadır. 2006 İsrail-Lübnan Savaşıyla bazı antisemitik olaylar olmuştur.

İlk Yahudiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Amerikalardaki en eski sinagog olan Kahal Zur Israel Sinagogu Recife'dedir.

Birçok kaynağa göre Belém'deki ilk sinagog 1824'te kurulan Sha'ar haShamaim ("Cennet kapısı") sinagogudur. Fakat, Eretz Amazônia: Os Judeus na Amazônia'nın yazarı Samuel Benchimol'a göre 1823 veya 1824'te kurulan Eşel Avraham ("İbrahim'in Ilgını") sinagogu Belém'in ilk sinagogu olup Sha'ar haShamaim sinagogu 1826 veya 1828 yılında açılmıştır. Grão-Pará'nın 1842'deki başkentinde Yahudilere ait nekropol bulunur.^[2]

Yahudiler adına Avrupa'daki kötü gidiş nedeniyle Avrupa Yahudileri 1890'larda Brezilya'da tarımsal yerleşim birimleri kurmanın planlarını kurdular, fakat Brezilya'daki politik çekişmeler yüzünden bu gerçekleşemedi.^[3] 1904'te Yahudi Kolonizasyon Birliği (JCA)'nin desteğiyle güneydeki Rio Grande do Sul'de tarım kolonileri kurulmaya başlandı. Bu yerleşim birimlerinin kurulmasındaki JCA'nin ana amacı Rus İmparatorluğu'nda zulüm gören Rus Yahudilerine yeni bir yurt yaratmaktı. İlk koloniler Philippson (1904) ve Quatro Irmãos'tu (1912).^[4] Bu kolonizasyon çabaları "Deneyimsizlik, maddi imkânsızlıklar, kötü planlama" ve "İdari sorunlar, tarım tesislerinin yetersizliği, ve şehir merkezindeki iş olanaklarının cazibesi" sebeplerinden ötürü çöktü. 1920'de JCA bu toprakları Yahudi olmayan yerleşimcilere satıp elden çıkardı.^[3] Başarısızlığa rağmen "Brezilya'ya yardım edip, 'sadece ticaret ve finanstan anlayan Yahudilerin üretken olmadığı' önyargısını sildi. Bu tarımsal deneylerin ana faydası 20. yüzyılda Brezilya'nın Avrupa Yahudilerine karşı koyduğu engellerin kaldırılmasını sağlaması oldu."^[4] I.Dünya Savaşı'nda Brezilya'da 7000 Yahudi vardı. 1910'da Rio Grande do Sul'un başkenti Porto Alegre'de bir Yahudi okulu açıldı. 1915'te Yidiş gazetesi Di Menshhayt ("İnsanlık") basın hayatına başladı. Bir yıl sonra Rio de Janeiro Yahudi cemaati I. Dünya Savaşı kurbanlarına yardım için bir komite kurdu.^[3]

Günümüz Yahudi cemaati[değiştir | kaynağı değiştir]

Bugün Brezilya'da 96,000 Yahudi yaşamaktadır. Yahudilerin çoğunu Polonya ve Almanya kökenli Aşkenazlar oluşturmaktadır, ayrıca ekseriyetle Mısır kökenli olan Sefaradlar da bulunur.^[1] Poltika, spor, akademi, ticaret ve endüstride önemli roller alan Yahudiler Brezilya hayatının her alanına entegre olmuşlardır. Brezilya Yahudilerinin çoğunluğu São Paulo eyaletinde yaşamaktadır fakat Rio de Janeiro, Rio Grande do Sul, Minas Gerais ve Paraná eyaletlerinde de büyük cemaatleri vardır.

Açık bir din hayatı yaşayan Yahudilere karşı antisemitik hareketlere ender karşılanmaktadır. Ana şehirlerde, Yahudilerin, geleneklerini ve kültürlerini yaşayıp gelecek nesillere aktaracak okulları, birlikleri ve sinagogları vardır.

Bazı Yahudi dinadamlarına göre Brezilya'da Yahudiliği tehdit eden tek şey karışık evliliklerdir. Fakat, İsrail'in Lübnan'a saldırısıyla birlikte Belo Horizonte'de bir Yahudi mezarlığı 2007'de vandalizme uğramıştır.

Brezilya'daki Yahudi cemaatlerinin nüfusu[değiştir | kaynağı değiştir]

São Paulo, São Paulo: 44,000
Rio de Janeiro, Rio de Janeiro: 25,000-30,000
Porto Alegre, Rio Grande do Sul: 15,000^[5]
Belo Horizonte, Minas Gerais: 10,000
Curitiba, Paraná: 8,500
Recife, Pernambuco: 7,600
Belém, Pará: 6,200
Manaus, Amazonas: 5,720
Niterói, Rio de Janeiro: 600^[6]
Salvador, Bahia: 2,500
Florianópolis, Santa Catarina: 420^[7]
Piracicaba, São Paulo: 1,400^[8]
Pelotas, Rio Grande do Sul: 330^[9]
Brasília, Distrito Federal: 920
Erechim, Rio Grande do Sul: 240^[10]
Fortaleza, Ceará: 120
Natal, Rio Grande do Norte: 40

São Paulo'nun diğer Yahudi cemaatleri Santos, Guarujá, São Vicente, Praia Grande, Campinas, Valinhos, Vinhedo, Americana, Santo André, São Bernardo do Campo, São Caetano do Sul, Mauá, São José dos Campos, Jacareí, Taubaté, Ubatuba, Guaratinguetá, Ribeirão Preto, São Carlos, Sorocaba, Itu, Araçoiaba da Serra, Boituva, São José do Rio Preto ve Araraquara'da bulunur.

Rio Grande do Sul'un diğer Yahudi cemaatleri Santa Maria, Passo Fundo ve Cruz Alta'dır.

Ayrıca, Bahia (Itabuna), Paraíba (Campina Grande ve João Pessoa), Rondônia (Porto Velho) ve Sergipe (Aracaju)'de de küçük Yahudi cemaatleri bulunur.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Latin Amerika'daki Yahudilerin tarihi

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b American Jewish Year Book. 107. American Jewish Committee. 2007. 13 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2010. , to see chapter used, see "World Jewish Population, 2007" 4 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ Scheinbein (2006), p.45
^ ^a ^b ^c Oreck, Alden. "Brazil". The Virtual Jewish History Tour. Jewish Virtual Library. 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2008.
^ ^a ^b Nachman, Falbel (16 Ağustos 2007). "Jewish agricultural settlement in Brazil" (PDF). Jewish History. 21 (3-4, Eylül 2007). Springer Netherlands. s. 325. doi:10.1007/s10835-007-9043-6. OCLC 46840526. Erişim tarihi: 15 Haziran 2008. Diğer özet – Spinger Link. Jewish agricultural colonization in Brazil began in 1904 in the state of Rio Grande do Sul, supported by the Jewish Colonization Association (JCA). The JCA created the first colonies – Philippson (1904) and Quatro Irmãos (1912) – with the intention of resettling Russian Jews during the decisive years of mass immigration from the Russian empire. ^{[ölü/kırık bağlantı]}. No page, quote taken from abstract.
^ "Federação Israelita do Rio Grande do Sul" (Portekizce). 29 Mayıs 2009. 12 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2008.
^ Andréa Telo da Côrte (29 Mayıs 2009). "Judeus e Judeus: A Coletividade Judaica de Niterói e as Disputas pela Memória" (PDF) (Portekizce). Erişim tarihi: 9 Haziran 2008. ^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ Lia Vainer Schuman (29 Mayıs 2009). "Produção de Sentidos e a Construção da Identidade Judaica em Florianópolis" (PDF) (Portekizce). 3 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Haziran 2008.
^ Daniele Ricci (29 Mayıs 2009). "Volta para casa: Restos mortais de três judeus deixam Piracicaba" (Portekizce). Gazeta de Piracicaba. Erişim tarihi: 9 Haziran 2008. ^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ Álvaro Guimarães (29 Mayıs 2009). "Perdão e reverência no Sábado dos Sábados" (Portekizce). Diário Popular. 24 Ocak 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2008.
^ "Prefeitura Municipal de Erechim" (Portekizce). 29 Mayıs 2009. 24 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2008.

[American_Jewish_Year_Book-1] American Jewish Year Book. 107. American Jewish Committee. 2007. 13 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2010. , to see chapter used, see "World Jewish Population, 2007" 4 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[2] Scheinbein (2006), p.45

[jvt-3] Oreck, Alden. "Brazil". The Virtual Jewish History Tour. Jewish Virtual Library. 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2008.

[falbel-4] Nachman, Falbel (16 Ağustos 2007). "Jewish agricultural settlement in Brazil" (PDF). Jewish History. 21 (3-4, Eylül 2007). Springer Netherlands. s. 325. doi:10.1007/s10835-007-9043-6. OCLC 46840526. Erişim tarihi: 15 Haziran 2008. Diğer özet – Spinger Link. Jewish agricultural colonization in Brazil began in 1904 in the state of Rio Grande do Sul, supported by the Jewish Colonization Association (JCA). The JCA created the first colonies – Philippson (1904) and Quatro Irmãos (1912) – with the intention of resettling Russian Jews during the decisive years of mass immigration from the Russian empire. ^{[ölü/kırık bağlantı]}. No page, quote taken from abstract.

[5] "Federação Israelita do Rio Grande do Sul" (Portekizce). 29 Mayıs 2009. 12 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2008.

[6] Andréa Telo da Côrte (29 Mayıs 2009). "Judeus e Judeus: A Coletividade Judaica de Niterói e as Disputas pela Memória" (PDF) (Portekizce). Erişim tarihi: 9 Haziran 2008. ^{[ölü/kırık bağlantı]}

[7] Lia Vainer Schuman (29 Mayıs 2009). "Produção de Sentidos e a Construção da Identidade Judaica em Florianópolis" (PDF) (Portekizce). 3 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Haziran 2008.

[8] Daniele Ricci (29 Mayıs 2009). "Volta para casa: Restos mortais de três judeus deixam Piracicaba" (Portekizce). Gazeta de Piracicaba. Erişim tarihi: 9 Haziran 2008. ^{[ölü/kırık bağlantı]}

[9] Álvaro Guimarães (29 Mayıs 2009). "Perdão e reverência no Sábado dos Sábados" (Portekizce). Diário Popular. 24 Ocak 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2008.

[10] "Prefeitura Municipal de Erechim" (Portekizce). 29 Mayıs 2009. 24 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2008.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

g t d Güney Amerika'daki Yahudilerin tarihi
Egemen devletler	Arjantin Bolivya Brezilya Ekvador Guyana Kolombiya Paraguay Peru Surinam Şili Trinidad ve Tobago Uruguay Venezuela
Bağımlı ve diğer bölgeler	Aruba Bonaire Falkland Adaları Fransız Guyanası Güney Georgia ve Güney Sandwich Adaları

Brezilya'daki Yahudilerin tarihi nedir?, Brezilya'daki Yahudilerin tarihi anlamı nedir?, Brezilya'daki Yahudilerin tarihi ne demektir?