Borneo orangutanı

Borneo Orangutanı
Borneo Orangutanı
	Genç bir Borneo orangutanı
Korunma durumu
	; Kritik tehlikede (IUCN 3.1)
Biyolojik sınıflandırma
lem:	Animalia
Şube:	Chordata
Sınıf:	Mammalia
Takım:	Primates
Alt takım:	Haplorhini
İnfra takım:	Simiiformes
Familya:	Hominidae
Alt familya:	Ponginae
Cins:	Pongo
Tür:	P. pygmaeus
İkili adlandırma
	Pongo pygmaeus (Linnaeus, 1760)
Alt türler
	Pongo pygmaeus morio; Pongo pygmaeus pygmaeus; Pongo pygmaeus wurmbii;
	Dağılımı.

Borneo orangutanı (Pongo pygmaeus), Borneo adasına özgü bir orangutan türüdür. Sumatra orangutanı (Pongo abelii) ve Tapanuli orangutanı (Pongo tapanuliensis) ile birlikte, Asya'ya özgü tek büyük insansı maymun cinsi olan Pongo'ya aittir. Diğer büyük insansı maymunlar gibi, orangutanlar da son derece zekidir, vahşi doğada alet kullanımı ve farklı kültürel kalıplar sergiler. Orangutanlar, DNA'larının yaklaşık %97'sini insanlarla paylaşırlar.^[2]^[3]

Dağılım ve Habitat[değiştir | kaynağı değiştir]

Borneo orangutanının yıllara göre dağılımı.

Borneo orangutanı, Borneo ovalarında tropikal ve subtropikal nemli geniş yapraklı ormanlarda ve deniz seviyesinden 1.500 metre (4.900 ft) yüksekliğe kadar dağlık alanlarda yaşar. Bu tür, birincil ve ikincil ormanın gölgeliği boyunca yaşarlar ve meyve veren ağaçları bulmak için büyük mesafeler kat ederler.^[4]

Sabah ve Sarawak'ın iki Malezya eyaletinde ve Kalimantan'ın beş Endonezya Eyaletinden dördünde bulunur. Habitat tahribatı nedeniyle, türlerin dağılımı artık ada genelinde oldukça düzensizdir, türler adanın güneydoğusunda ve ayrıca Sarawak'ın merkezindeki Rajang Nehri ile Sabah'ın batısındaki Padas Nehri arasındaki ormanda nadir hale gelmiştir. Keşfedilen ilk tam orangutan iskeleti Vietnam'ın Hoa Binh eyaletindeydi ve geç Pleistosen dönemine ait olduğu düşünülüyordu.^[5]

Modern orangutanlardan yalnızca vücudunun kafasına göre orantılı olarak daha küçük olmasıyla farklıdır. Bu fosil ve diğerleri, orangutanların bir zamanlar Güneydoğu Asya kıtasında yaşadığını doğrulamaktadır, ancak şu anda Borneo orangutanları yalnızca Malezya ve Endonezya'da bulunmaktadır.^[6]

Anatomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Borneo orangutanı, gorilden sonra ikinci en büyük insansı maymun ve bugün yaşayan en büyük ağaç (veya ağaçta yaşayan) hayvanıdır.^[7] Vücut ağırlıkları, önemli ölçüde daha uzun olan Homo sapiens ile büyük ölçüde örtüşür, ancak homo sapiensler boyut olarak çok daha değişkendir.^[8]

Karşılaştırıldığında, Sumatra orangutanı ile boyut olarak benzerdir, ancak ağırlık ve marjinal olarak daha hafiftir.^[9]^[10] Vahşi orangutanlar üzerinde yapılan bir araştırma, erkeklerin ortalama 75 kg ağırlığında (50–100 kg) ve 1.2-1.7 m uzunluğunda; dişiler ortalama 38,5 kg (30–50 kg) ve 1-1,2 m uzunluğundadır.^[11]^[12] Esaret altındayken orangutanlar, 165 kg'dan fazla, oldukça fazla kilo alabilirler. Esaret altındaki bilinen en ağır erkek orangutan, 1959'da 13 yaşındayken 204 kg olan "Andy" adlı obez bir erkekti.^[11]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Group), Erik Meijaard (IUCN SSC Wild Pig Specialist; Gumal (WCS), Melvin; Project), Marc Ancrenaz ( Kinabatangan Orang-utan Conservation; Andrew Marshall (Department of Anthropology, University of Michigan); University), Serge Wich (Liverpool John Moores; Project), Simon Husson (Orangutan Tropical Peatland (8 Şubat 2016). "IUCN Red List of Threatened Species: Pongo pygmaeus". IUCN Red List of Threatened Species. 28 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2021.
^ "Orangutans – Official Orangutan Foundation International Site". orangutan.org. 15 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021.
^ "Mindat.org". www.mindat.org. 22 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2021.
^ "Oh no! The page you are looking for has gone extinct..." wwf.panda.org (İngilizce). 7 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2021.
^ Group), Erik Meijaard (IUCN SSC Wild Pig Specialist; Gumal (WCS), Melvin; Project), Marc Ancrenaz ( Kinabatangan Orang-utan Conservation; Andrew Marshall (Department of Anthropology, University of Michigan); University), Serge Wich (Liverpool John Moores; Project), Simon Husson (Orangutan Tropical Peatland (8 Şubat 2016). "IUCN Red List of Threatened Species: Pongo pygmaeus". IUCN Red List of Threatened Species. doi:10.2305/iucn.uk.2008.rlts.t17975a7640635.en. 28 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2021.
^ "The first discovery of a complete skeleton of a fossil orang-utan in a cave of the Hoa Binh Province, Vietnam". Journal of Human Evolution (İngilizce). 41 (3): 227-241. 1 Eylül 2001. doi:10.1006/jhev.2001.0496. ISSN 0047-2484. 18 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2021.
^ "Bornean Orangutan". EDGE of Existence (İngilizce). 31 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2021.
^ Nowak, Ronald M. (1999). Walker's mammals of the world. Sixth edition. Baltimore: Johns Hopkins University Press. ISBN 0-8018-5789-9. OCLC 39045218.
^ "Sumatran Orangutan | Species | WWF". World Wildlife Fund (İngilizce). 17 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2021.
^ "The Bornean and Sumatran Orangutans". Visuallens (İngilizce). 2 Ağustos 2008. 27 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2021.
^ ^a ^b Wood, Gerald L. (1982). The Guinness book of animal facts and feats. 3rd ed. Enfield, Middlesex: Guinness Superlatives. ISBN 0-85112-235-3. OCLC 9852754. 13 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2021.
^ Strobel, Benjamin. "Pongo pygmaeus (Bornean orangutan)". Animal Diversity Web (İngilizce). 20 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2021.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Pongo pygmaeus ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

Primat ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[1] Group), Erik Meijaard (IUCN SSC Wild Pig Specialist; Gumal (WCS), Melvin; Project), Marc Ancrenaz ( Kinabatangan Orang-utan Conservation; Andrew Marshall (Department of Anthropology, University of Michigan); University), Serge Wich (Liverpool John Moores; Project), Simon Husson (Orangutan Tropical Peatland (8 Şubat 2016). "IUCN Red List of Threatened Species: Pongo pygmaeus". IUCN Red List of Threatened Species. 28 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2021.

[2] "Orangutans – Official Orangutan Foundation International Site". orangutan.org. 15 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021.

[3] "Mindat.org". www.mindat.org. 22 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2021.

[4] "Oh no! The page you are looking for has gone extinct..." wwf.panda.org (İngilizce). 7 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2021.

[5] Group), Erik Meijaard (IUCN SSC Wild Pig Specialist; Gumal (WCS), Melvin; Project), Marc Ancrenaz ( Kinabatangan Orang-utan Conservation; Andrew Marshall (Department of Anthropology, University of Michigan); University), Serge Wich (Liverpool John Moores; Project), Simon Husson (Orangutan Tropical Peatland (8 Şubat 2016). "IUCN Red List of Threatened Species: Pongo pygmaeus". IUCN Red List of Threatened Species. doi:10.2305/iucn.uk.2008.rlts.t17975a7640635.en. 28 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2021.

[6] "The first discovery of a complete skeleton of a fossil orang-utan in a cave of the Hoa Binh Province, Vietnam". Journal of Human Evolution (İngilizce). 41 (3): 227-241. 1 Eylül 2001. doi:10.1006/jhev.2001.0496. ISSN 0047-2484. 18 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2021.

[7] "Bornean Orangutan". EDGE of Existence (İngilizce). 31 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2021.

[8] Nowak, Ronald M. (1999). Walker's mammals of the world. Sixth edition. Baltimore: Johns Hopkins University Press. ISBN 0-8018-5789-9. OCLC 39045218.

[9] "Sumatran Orangutan | Species | WWF". World Wildlife Fund (İngilizce). 17 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2021.

[10] "The Bornean and Sumatran Orangutans". Visuallens (İngilizce). 2 Ağustos 2008. 27 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2021.

[worldcat.org-11] Wood, Gerald L. (1982). The Guinness book of animal facts and feats. 3rd ed. Enfield, Middlesex: Guinness Superlatives. ISBN 0-85112-235-3. OCLC 9852754. 13 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2021.

[12] Strobel, Benjamin. "Pongo pygmaeus (Bornean orangutan)". Animal Diversity Web (İngilizce). 20 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2021.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Borneo orangutanı nedir?, Borneo orangutanı anlamı nedir?, Borneo orangutanı ne demektir?