Bordeaux

Bordeaux
Bordeaux
	; Arma
	Sloganlar: Lilia sola regunt lunam undas castra leonem ; Ayın, dalgaların, kalenin ve aslanın üstünde yalnızca fleur-de-lis hüküm sürer
	Bordeaux
Ülke	Fransa
Bölge	Nouvelle-Aquitaine
Département	Gironde
Arrondissement	Bordeaux
İdare
• Belediye Başkanı	Pierre Hurmic (Yeşiller)
Yüzölçümü
• Toplam	49,36 km²
Nüfus (2017)
• Toplam	254,436
• Yoğunluk	5,200/km²
• Kent	927,445
• Metropol	1,247,977
Zaman dilimi	UTC+01.00 (OAS)
• Yaz (YSU)	UTC+02.00 (OAYS)
	Resmî site; www.bordeaux.fr
UNESCO Dünya Mirası
Konum	Fransa
Kriter	Kültürel: ii, iv
Referans	1256
Tescil	2007 (31. oturum)
Bölge	Avrupa ve Kuzey Amerika
Koordinatlar	44°50′20″K 0°34′20″D / 44.83889°K 0.57222°D

Bordeaux veya Bordo (Okunuşu: [bɔʀˈdo]), Güneybatı Fransa'nın Gironde departmanında, Garonne Nehri üzerinde bulunan bir şehirdir. Bir liman kenti olan şehir, Yeni Akitanya bölgesinin başkenti ve Gironde departmanının ilidir. Sakinleri "Bordelais" (eril) veya "Bordelaises" (dişil) olarak adlandırılır. "Bordelais" terimi şehir ve çevresindeki bölgeyi de ifade edebilir.

Bordeaux şehri 2020 yılında 49 km²'lik sınırları içinde 259.809 nüfusa sahiptir,^[1] ancak banliyölerle birlikte Bordeaux metropol alanı, aynı yıl 1.376.375 nüfusa sahiptir.^[2] Paris, Lyon, Marsilya, Lille ve Toulouse'dan sonra Fransa'nın en kalabalık altıncı şehridir.

Bordeaux bir dünya şarap başkentidir:^[3] Gironde'nin yamaçlarında birçok kale ve üzüm bağı bulunmaktadır ve şehir dünyanın en büyük şarap fuarı olan Vinexpo'ya ev sahipliği yapmaktadır. Bordeaux aynı zamanda uluslararası kongrelerin düzenlendiği gastronomi ve iş turizmi merkezlerinden biridir. Dassault Aviation, Ariane Group, Safran ve Thalès gibi uluslararası şirketlere ev sahipliği yapan havacılık, askeri ve uzay sektörü için merkezi ve stratejik bir merkezdir. Havacılıkla olan bağı, ilk uçağın şehrin üzerinden geçtiği 1910 yılına kadar uzanmaktadır. Üniversite araştırmalarıyla bilginin kavşak noktası olan şehir, dünyadaki iki megajoule lazerden birine ve Bordeaux Metropolü'nde 130.000'den fazla öğrenciden oluşan bir üniversite nüfusuna ev sahipliği yapmaktadır.^[4]

Bordeaux, 350'den fazla tarihî eseriyle mimari ve kültürel mirasıyla uluslararası bir turizm merkezidir,^[5] bu da onu Paris'ten sonra Fransa'da en fazla listelenmiş veya tescilli anıta sahip şehir yapmaktadır. "Akitanya'nın İncisi" 2015 yılında yapılan bir online ankette Avrupa'da Yılın Destinasyonu seçilmiştir.^[6] Metropol aynı zamanda uluslararası kuruluşlar tarafından ödüllendirilmiş ve derecelendirilmiştir. 1957 yılında Bordeaux, Avrupa idealini aktarma çabalarından dolayı Avrupa Ödülü'ne layık görülmüştür. Haziran 2007'de, tarihi Bordeaux'daki Ay Limanı, olağanüstü mimarisi ve kentsel topluluğu ve Bordeaux'nun son 2000 yıldaki uluslararası öneminin tanınması nedeniyle UNESCO Dünya Mirası listesine girmiştir.^[7] Bordeaux ayrıca Küreselleşme ve Dünya Şehirleri Araştırma Ağı tarafından bir Yeterlilik şehri olarak sıralanmıştır.

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Bourges bölgesinden gelme, Galya halklarından olan Bituriges Vivisque’ler Bordeaux şehrini MÖ 3. yüzyılda kurmuşlardır. Roma döneminde şehrin ilk ismi Burdigala olarak geçmektedir. Demir anlamına gelen “burdi” ve eritme anlamına gelen “gala” kelimeleri şehrin eski adını oluşturmuştur. Oldukça parlak dönemler geçirmiş olan Bordeaux, her zengin şehrin başına gelen gibi pek çok istilaya tanıklık etmiştir ki bunların başında 5. yüzyılda Franklar’ın ve 10. yüzyılda Normandiyalıların düzenlediği akınlar gelmektedir.^[8]

1154 yılında, II. Henry ile Eleanor evlenmiş ve bu evliliği takip eden yıllar Bordeaux’nun İngiliz ellerinde kaldığı dönem olmuştur ve Akitanya’dan Guyenne’e geçiş de böyle olmuştur.

13. yüzyılın tam da başlarında Bordeaux kenti artık şarabı sadece tüketen değil, aynı zamanda ticaretini yapan bir kent olmuştur.

Bu yüzyılda yine şehrin önemli yapılarından olan Saint-André katedrali inşa edilmiştir. 1453’e gelindiğinde ise Castillon Muharebesi'nin ardından “Yüz Yıl Savaşları” başlamış ve sonunda da şehir tekrar Fransız hakimiyeti altına girmiştir. Fransa Kralı VII. Charles’ın yaptırdığı Trompettte Şatosu’ndan geriye bugün pek bir şey kalmamış olsa da şehrin kaderinde önemli yeri vardır. Bu yüzyılda şarap ticareti durmuş ve şehrin refahı düşmüştür.

Montaigne’in başkanlığı ile şarap ticareti başta olmak üzere şeker ticareti başlamış bunun yanında köle ticareti de devam etmiştir. Nante ile birlikte Bordeaux, en önemli köle ticaret limanları olmuşlar ve bu da şehri gittikçe daha da zenginleştirmiş, hatta öyle ki Bourse meydanı ve çeşitli parklar ve bahçeler bu şekilde kurulmuştur.

Fransız devrimi boyunca şehrin Atlantik ile ticareti yasaklanmış ve yeniden bir kriz baş göstermiştir. 1840’tan itibaren ise yeniden Afrikalı köle ticaretinin önemli limanlarından olmuş, tekrar büyümüştür.

Fransız Tarihi’nin önemli süreçlerinden olan I. Dünya Savaşı’nda Almanlar tarafından tehdit edilen Paris hükümeti, şehri terk edip Bordeaux’ya sığınmıştır.

II. Dünya Savaşı ise şehrin tarihine kara bir leke olarak geçmiştir: 1940 yılında Almanlar ile imzalanan ateşkes ile hükümetin yerleşkesi olan Bordeaux, Naziler ile birlikte Maurice Papon gibi karanlık kişilerin karargahı olarak kullanılmıştır. Binlerce Yahudi’nin ölüm kamplarına gönderilmesinden yine bu kişi sorumludur.^[8]

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Bordeaux, Fransa'nın en büyük altıncı metropol nüfusuna sahip olması nedeniyle Fransa'da iş dünyası için önemli bir merkezdir. Ticaret, yönetim, hizmetler ve sanayi için önemli bir bölgesel merkez olarak hizmet vermektedir. Ayrıca Güneybatı Fransa'nın başlıca ticaret merkezi ve limanıdır.

Şehir görünüm olarak yarım ay biçimindedir. Bulunduğu nokta Garonne'un Atlas Okyanusu'na döküldüğü noktadan 98 km. uzaklıkta olup şarap üretimi ile meşhur olan Bordelais bölgesinin içerisindedir. Bölge üzüm yetiştirilmesine çok elverişlidir. Meşhur beyaz ve kırmızı bordo şarapları burada yapılır.

Önemli olan diğer bir endüstri kolu ise gemi yapımıdır. Garonne nehrinin üzerindeki ulaşım nedeniyle, Fransa'nın alım satım limanı görevini de yapar. Buradan dışarıya şarap, kanyak, cam, halı, kâğıt, şişe satılır. Dışarıdan kömür, petrol, fosfat getirilir ve alınır.

Eğitim[değiştir | kaynağı değiştir]

Bordeaux; Paris, Lyon, Toulouse, Lille ve Marsilya şehirlerindeki üniversitelerden sonra Fransa'da 6. büyük sayıda üniversite öğrencisi bulunan şehirdir.

Bordeaux Üniversitesi ilk defa 1441'de başpiskopos "Pey Berland" kurulmuştur. Ama Fransız Devrimi sırasında 1793'te lağvedilmiştir. 1808'de I. Napolyon imparatorluk döneminde tekrar açılmıştır. 235 hektar büyüklükteki alanı ve yaklaşık 77.000 öğrencisi ile Bordeaux Üniversitesi Avrupa'da en büyük üniversitelerden biridir.^[9] Bordeaux Üniversitesi idari bakımdan dörde bölünmüştür:

Bordeaux Üniversitesi I: Fiziksel bilimler ve teknoloji. 2009-2010 da 9.800 öğrenci^[10]
Bordeaux Victor Segalen Üniversitesi II: Tip, biyoloji, insan bilimleri ve spor. 2009-2010 da 17.897 öğrenci^[10]
Bordeaux Michel de Montaigne Üniversitesi III: Edebiyat, dil, tarih ve insancıl bilimler. 2009-2010 da 15,247 öğrenci^[11]
Bordeaux Montesquieu Üniversitesi IV: Hukuk, politik bilimler, sosyal bilimler, iktisat ve işletme. 2009-2010 da 18.198 öğrenci^[11]

Bordeaux'da daha çok sayıda yüksek eğitim kurumu da bulunmaktadır.^[12]

Kardeş şehirler[değiştir | kaynağı değiştir]

Bordeaux şehrinin 2010 itibarıyla şu kardeş şehir anlaşmaları vardır:^[13]

Münih, Almanya (1964)
Los Angeles, California, Amerika Birleşik Devletleri (1968)
Fukuoka, Japonya (1982)
Madrid, İspanya (1984)
Kazablanka, Fas (1988)
Krakow, Polonya (1965)
Bükreş, Romanya (2010)

Bunun yanında, Bordeaux belediyesi son 50 yıl içinde çeşitli yabancı şehirlerle 150 iş birliği kontratı da imzalamıştır.

Resimler[değiştir | kaynağı değiştir]

Bordeaux Victor Segalen Üniversitesi II (Victoire Kampusu, Eczacilik Fakultesi)
Bordeaux'da bulunan bolgesel "Jacques Thibaud" Konservatuvarı
Bordeaux Rohan Sarayı - Belediye merkezi
Bordeaux'da Banque de France -Fransız merkez bankası - şubesi
Bordeaux Denizcilik Borsa'sı
Roma İmparatoru Gallienüs'ün Sarayı kalıntıları
Bordeaux Saint-André Katedrali
Bordeaux Cailhau şehir kapısı
Bordeaux Büyük Saat Kulesi
Bordeaux Hotel de Poissac
Bordeaux'da Garonne Nehri ve Pont de Pierre köprüsü
Bordeaux Viktor Hugo alışveriş merkezi
Bordeaux - Marché des grands hommes
Bordeaux Merkezinde dükkanlar
Bordeaux Merkezinde dükkanlar
Bordeaux Grand Theatre
Bordeaux Theatre Français
Bordeaux'da Akitanya Müzesi
Bordeaux Güzel Sanatlar Müzesi
Bordeaux Borsa Meydanı'nda TBC Tramvayı

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Fransa'daki şehirler listesi

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Historique des populations communales | Insee". www.insee.fr. 16 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2023.
^ "Insee - Statistiques locales". statistiques-locales.insee.fr. 30 Kasım 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2023.
^ Shurvell, Joanne. "Five Reasons To Visit The World's Wine Capital, Bordeaux". Forbes (İngilizce). 31 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2023.
^ "Classement 2019 des villes étudiantes par nombre d'étudiants". www.investirlmnp.fr. 25 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2023.
^ "Bordeaux : Explorez les secrets et actualités de la ville !🍷". Bordeaux 2030 (Fransızca). 2023. 25 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2023.
^ News, AFP Relax. "Bordeaux named European destination of the year". Tatler Asia (İngilizce). 12 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2023.
^ Centre, UNESCO World Heritage. "Bordeaux, Port of the Moon". UNESCO World Heritage Centre (İngilizce). 5 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2023.
^ ^a ^b "Arşivlenmiş kopya". 20 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2017.
^ Tablo 6-5 2009-2010 Üniversite öğrenci sayıları^{[ölü/kırık bağlantı]} (Erişim:23.9.2010) (Fransızca)
^ ^a ^b Tablo 6-5 2009-2010 Üniversite öğrenci sayıları http://media.education.gouv.frfile/2010/16/9/RERS_2010_152169.pdf^{[ölü/kırık bağlantı]} (Erişim:23.9.2010) (Fransızca)
^ ^a ^b Tablo 6-5 2009-2010 Üniversite öğrenci sayıları http://media.education.gouv.frfile/2010/16/9/RERS_2010_152169.pdf^{[ölü/kırık bağlantı]} (Erişim:23.9.2010) (Fransızca)
^ Bknz süpérieur et recherche Fransızca Wikipedia Bordeaux maddesi 14 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ "Fransa dışişleri için merkezsel olmayan iş birliği ve diğer dışişleri faaliyet atlası". 20 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. (Erişim:22.8.2010) (Fransızca)

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"Bordeaux şehri resmî web sitesi". 29 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. (Fransızca).

[1] "Historique des populations communales | Insee". www.insee.fr. 16 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2023.

[2] "Insee - Statistiques locales". statistiques-locales.insee.fr. 30 Kasım 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2023.

[3] Shurvell, Joanne. "Five Reasons To Visit The World's Wine Capital, Bordeaux". Forbes (İngilizce). 31 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2023.

[4] "Classement 2019 des villes étudiantes par nombre d'étudiants". www.investirlmnp.fr. 25 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2023.

[5] "Bordeaux : Explorez les secrets et actualités de la ville !🍷". Bordeaux 2030 (Fransızca). 2023. 25 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2023.

[6] News, AFP Relax. "Bordeaux named European destination of the year". Tatler Asia (İngilizce). 12 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2023.

[7] Centre, UNESCO World Heritage. "Bordeaux, Port of the Moon". UNESCO World Heritage Centre (İngilizce). 5 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2023.

[parisgezgini.com-8] "Arşivlenmiş kopya". 20 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2017.

[9] Tablo 6-5 2009-2010 Üniversite öğrenci sayıları^{[ölü/kırık bağlantı]} (Erişim:23.9.2010) (Fransızca)

[ref746-10] Tablo 6-5 2009-2010 Üniversite öğrenci sayıları http://media.education.gouv.frfile/2010/16/9/RERS_2010_152169.pdf^{[ölü/kırık bağlantı]} (Erişim:23.9.2010) (Fransızca)

[ref254-11] Tablo 6-5 2009-2010 Üniversite öğrenci sayıları http://media.education.gouv.frfile/2010/16/9/RERS_2010_152169.pdf^{[ölü/kırık bağlantı]} (Erişim:23.9.2010) (Fransızca)

[12] Bknz süpérieur et recherche Fransızca Wikipedia Bordeaux maddesi 14 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[13] "Fransa dışişleri için merkezsel olmayan iş birliği ve diğer dışişleri faaliyet atlası". 20 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. (Erişim:22.8.2010) (Fransızca)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

g t d Nüfuslarına göre Fransa'daki şehirler
2.000.000 ve üzeri	Paris
500.000 ve üzeri	Marsilya Lyon Toulouse
200.000 ve üzeri	Nice Nantes Montpellier Strazburg Bordeaux Lille Rennes
100.000 ve üzeri	Toulon Reims Saint-Étienne Le Havre Dijon Grenoble Angers Villeurbanne Saint-Denis Nîmes Aix-en-Provence Clermont-Ferrand Le Mans Brest Tours Amiens Annecy Limoges Metz Boulogne-Billancourt Perpignan Besançon Orléans Rouen Saint-Denis Montreuil Caen Argenteuil Mulhouse Saint-Paul Nancy
Şehirler listesi

g t d Fransa'daki Dünya Mirasları
Île-de-France	Versay Sarayı ve Bahçesi Fontainebleau Sarayı ve Bahçesi Paris: Sen Nehri'nin Çevresi Provins
Paris Havzası	Amiens Katedrali Belçika ve Fransa'daki Çan Kuleleri¹ Bourges Katedrali Champagne yamaçları, evleri ve kilerleri Chartres Katedrali Climats, Burgonya'nın bağları Reims'teki Notre-Dame Katedrali, Eski Saint-Remi Manastırı ve Tau Sarayı Fontenay Sistersiyen Manastırı Le Havre Vézelay, Kilise ve Tepe
Nord-Pas-de-Calais	Belçika ve Fransa'daki Çan Kuleleri¹ Nord-Pas-de-Calais Madencilik Havzası
Doğu	Salins-les-Bains'teki Büyük Tuz Fabrikası ve Arc-et-Senans'taki Kraliyet Tuz Fabrikası Nancy'deki Stanislas, Carrière ve Alliance Meydanları Strazburg–Grande Île, Neustadt Alplerin çevresinde yer alan Tarihöncesi Kazık Evler³
Batı	Saint-Savin-sur-Gartempe Manastır Kilisesi Mont Saint-Michel ve Koyu
Güneybatı	Piskoposluk şehri, Albi Port of the Moon, Bordeaux Vézère Vadisi'nin Tarih Öncesi Alanları ve Dekore Edilmiş Mağaraları Pireneler – Mont Perdu² Saint-Émilion Causses ve Cévennes, Akdeniz Tarımsal Pastoral Kültürel Peyzajı
Orta Doğu	Chaîne des Puys Chauvet-Pont d'Arc Mağarası olarak bilinen dekore edilmiş Pont d'Arc Mağarası, Ardèche Lyon
Akdeniz	Arles, Roman ve Romanesk Anıtları Carcassonne Kalesi Porto Körfezi: Calanques de Piana, Girolata Körfezi ve Scandola Doğa Koruma Alanı Avingon'un Tarihi Merkezi: Papalık Sarayı Piskoposluk Topluluğu ve Avignon Köprüsü Pont du Gard (Roma Su Kemeri) Orange'daki Roma Tiyatrosu ve çevresindeki anıtlar ile Zafer Takı
Çoklu bölgeler	Le Corbusier'in Mimari Çalışmaları, Modern Hareket'a Üstün Bir Katkı Canal du Midi Vauban'ın Tahkimatı Sully-sur-Loire ile Chalonnes Arasındaki Loire Vadisi Fransa'daki Santiago de Compostela Yolu
Denizaşırı Topraklar	Yeni Kaledonya Lagünleri Réunion Adası'nın Volkanik Tepeleri, Buz Yalakları ve Uçurumları Taputapuatea
¹ Fransa'nın diğer bölgeleri ve Belçika ile paylaşılmaktadır. ² İspanya ile paylaşılmaktadır. ³ Almanya, Avusturya, İsviçre, İtalya ve Slovenya ile paylaşılmaktadır.

Bordeaux nedir?, Bordeaux anlamı nedir?, Bordeaux ne demektir?