Beş Göz

Beş Göz
Five Eyes
Beş Göz Five Eyes
	Mavi renkteki ülkeler katkıda bulunanlar
Resmî dil(ler)	İngilizce
Tür	İstihbarat ittifakı
Üyelik	Avustralya; Kanada; Yeni Zelanda; Birleşik Krallık; ABD;
Tarihçe
• Atlantik Bildirisi
• Atlantik Bildirisi	14 Ağustos 1941
• BRUSA Antlaşması	17 Mayıs 1943

Beş Göz (İngilizce: Five Eyes Intelligence Oversight and Review Council 'FIORC'), Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık başta olmak üzere Avustralya, Kanada ve Yeni Zelanda'nın oluşturduğu İstihbarat ittifakıdır.^[1] Resmi olarak bu ülkeleri Sinyal istihbarat antlaşması olan UKUSA kayıtlarda tutmaktadır.^[2]^[3]

Ülkeler gayri resmi olarak kendi aralarında istihbarat alanında yardımlaşmalarda bulunabilirler. Beş Göz ittifakı ülkelerin ulusal ve uluslararası alanlarda ayrıca coğrafi, askeri ve sinyal alanlarındaki istihbarat kuruluşlarını içine alır.^[2]

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Savaş ve Savaş öncesi/sonrası[değiştir | kaynağı değiştir]

Beş Gözler daha bir teşkilat olmadan önce yapı taşları sayılabilecek şubat 1941'de Bletchley Park'taki İngiliz yazılım tesisinde Amerikalılar ve İngilizler arasındaki gizli toplantılarla başladı.^[4] Ayrıca ingilizlerin Nazi almanyasının haberleşmeyi şifreleme ve şifreleri sonrasında çözmeye yarayan Enigma makinesi'nin kodunun çözmesi ve amerikalıların japon morunu çözmesi gibi birçok ABD ve Birleşik Krallık istihbarat yardımlaşmaları ve ittifaklıkları olmuştur.

Beş Göz teşkilatının resmiyete ve teşkilat olma yapısına ulaştığı savaş sonrası yayınlanan Atlantik Bildirisi teşkilatın başlangıç taşı olarak nitelendirilebilir. 17 Mayıs 1943'te, BRUSA Antlaşması olarak da bilinen İngiliz-ABD İletişim İstihbarat Anlaşması, Birleşik Krallık ve ABD hükûmetleri tarafından ABD Savaş Bakanlığı ile İngiliz Hükûmeti Kod ve Şifre Okulu (GC&CS) arasındaki işbirliğini kolaylaştırmak için imzalandı. 5 Mart 1946'da gizli anlaşma, NSA ile GCHQ arasındaki tüm sinyal istihbaratı işbirliğinin temelini oluşturan UKUSA Anlaşması olarak resmileştirildi.

1948'de anlaşma Kanada'yı kapsayacak şekilde genişletildi, ardından Norveç (1952), Danimarka (1954), Batı Almanya (1955), Avustralya (1956) ve Yeni Zelanda (1956) geldi. Bu ülkeler ittifaka "gözlemci" olarak katıldılar.^[5]

Soğuk savaş[değiştir | kaynağı değiştir]

GCHQ ve NSA birbirleri arasında birkaç Doğu Avrupa ülkesi, Sovyetler Birliği ve Çin ve hakkında istihbarat bilgileri paylaştı. Soğuk savaşın ilerleyen dönemlerinde beş göz teşkilatı tarafından ECHELON kod adı ile, Sovyetler Birliği ve Doğu Bloku müttefiklerinin askeri ve diplomatik iletişimlerini izlemek için teknikler geliştirildi.^[6]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Five Eyes Intelligence Oversight and Review Council (FIORC)". www.dni.gov. 21 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2023.
^ ^a ^b "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 10 Eylül 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2023.
^ "doncio.navy.mil/ContentView.aspx?ID=3978". 1 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2023.
^ Kerbaj, Richard (2022). The Secret History of Five Eyes: The untold story of the shadowy international spy network, through its targets, traitors and spies. London: John Blake.
^ Norton-Taylor, Richard (24 Haziran 2010). "Not so secret: deal at the heart of UK-US intelligence". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. 5 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2023.
^ "Q&A: What you need to know about Echelon" (İngilizce). 29 Mayıs 2001. 7 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2023.

[1] "Five Eyes Intelligence Oversight and Review Council (FIORC)". www.dni.gov. 21 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2023.

[:0-2] "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 10 Eylül 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2023.

[3] "doncio.navy.mil/ContentView.aspx?ID=3978". 1 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2023.

[4] Kerbaj, Richard (2022). The Secret History of Five Eyes: The untold story of the shadowy international spy network, through its targets, traitors and spies. London: John Blake.

[5] Norton-Taylor, Richard (24 Haziran 2010). "Not so secret: deal at the heart of UK-US intelligence". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. 5 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2023.

[6] "Q&A: What you need to know about Echelon" (İngilizce). 29 Mayıs 2001. 7 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2023.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

g t d Casusluk
Ajanlar	Temsilci kullanımı Gizleme çorap kuklası saman adam Çifte ajan Gizli ajan Saha temsilcisi Yerleşik casus Uyuyan ajan Casusluk sorumlusu
Analiz	İstihbarat değerlendirmesi bilişsel tuzaklar rakip hipotezler
Cihazlar ve iletişim	Gizleme cihazı Gizli dinleme cihazı Kriptografi Kesme dead drop USB Gizli mürekkep Numara istasyonları Tek yönlü ses bağlantısı Kısa menzilli ajan iletişimi Steganografi mikrodot
Tradecraft ve teknikler	Kanarya tuzağı Ön kuruluş Tatlım Sınırlı videoyla sohbet
İlgili	Soğuk Savaş casusluğu İşe Alım Siyah operasyon siyah çanta Islak iş Eavesdropping SIGINT MASINT Sahte bayrak Sanayi casusu Kişilerarası (HUMINT) zeka sorgu güvenli ev gözetim Vatana ihanet COINTELPRO MİNARET SHAMROCK FVEY Seks casusluğu Stay-behind

g t d Batı dünyası ve kültürü
Vakıflar	Uygarlığın beşiği Eski Dünya Greko-Romen Yunanistan Roma Roma İmparatorluğu Batı Doğu Roma Mirası Romalılaştırma Romano-Germen kültürü Hristiyanlık dünyası
Tarih	Avrupa Tunç Çağı Klasik Antik Çağ Geç Antik Çağ Feodalizm Orta Çağ erken yüksek geç Rönesans Yeni Çağ Coğrafî keşifler Reformasyon Aydınlanma Çağı Bilimsel devrim Yakın Çağ Devrim Çağı Kölelik karşıtlığı Özgürlük Kapitalizm Sanayi Devrimi Büyük Farklılık Modern çağ I. Dünya Savaşı İki savaş arası dönem Genel oy hakkı II. Dünya Savaşı Soğuk Savaş Soğuk Savaş sonrası dönem Bilgi çağı Terörizmle Savaş İkinci Soğuk Savaş
Kültür	Alfabe Yunan Latin Kiril Mimari Sanat Dönemler Takvim Mutfak Diyet Klasik gelenek Çalışmalar Giyim Tarihi Dans Ezoterizm Astroloji Folklor Hukuk Diller Avrupadilbilim Standart Ortalama Avrupa Edebiyat Kanon Medya İnternet Müzik İlahi Klasik Halk Mitoloji Resim (çağdaş) Felsefe Bilim Değerler Din Doğu-Batı Bölünmesi Batı Hristiyanlığı Düşüş Sekülarizm
Felsefe	Antik Yunan felsefesi Helenistik felsefe Antik Roma felsefesi Yahudi-Hıristiyan ahlakı Hıristiyan felsefesi Skolastik felsefe Akılcılık Deneycilik Varoluşçuluk Hıristiyan varoluşçuluğu Hümanizm Hıristiyan hümanizmi Seküler hümanizm Liberalizm Muhafazakârlık Sosyalizm Kıta felsefesi Analitik felsefe Postyapısalcı felsefe Tolerans Çelişki Görecilik Peritrope Atlantikçilik
Din	Yahudilik Kültür Hıristiyanlık Kültür Batı/Doğu Katolik Kilisesi Latin Kilisesi Doğu Ortodoksluk Protestanlık Paganizm Baltık Kelt Fince Germen Anglosakson Frenk Gotik Eski İskandinav Helenistik Roma Slav Neo Agnostisizm Ateizm
Hukuk	Doğal hukuk Hukukun üstünlüğü Kanun önünde eşitlik Anayasacılık İnsan hakları Yaşam Düşünce İfade Basın Din Mülk Demokrasi Uluslararası hukuk
Çağdaş entegrasyon	ABCANZ İngiliz-Portekiz İttifakı ANZUS Arktik Konseyi AUKUS Baltık Meclisi Benelüks İngiliz-İrlanda Konseyi Bükreş Dokuzlusu Avrupa Konseyi Craiova Grubu AEA EFTA ESA AB AB Gümrük Birliği Euro bölgesi AB-BK Ticaret ve İşbirliği Anlaşması Beş Göz G7 Lancaster Evi Anlaşmaları Lublin Üçgeni NATO İskandinav Kurulu AGİT Pasifik Adaları Forumu PROSUL/PROSUR Rio Antlaşması Schengen Özel ilişki Üç Deniz Girişimi USMCA Vişegrad Grubu Batı İskandinav Konseyi Batı Bloku Batı Avrupa ve Diğer Devletler Grubu Batılılaşma
Kategori

Beş Göz nedir?, Beş Göz anlamı nedir?, Beş Göz ne demektir?