Batı Süryani Riti,^[1] Batı Süryanice lehçesinde Aziz Yakup'un İlahi Litürji'sini kullanan bir Doğu Hristiyan ritidir. Maruni Kilisesi, Süryani Ortodoks Kilisesi, Süryani Katolik Kilisesi ve Hindistan'ın çeşitli Malankara Kiliselerinde uygulanmaktadır. Süryani Hristiyanlığının iki ana ritinden biridir, diğeri ise Doğu Süryani Riti'dir .^[2][3] Antik Antakya Patrikhanesi'nden çıkmıştır. Diğer ritlerden daha fazla "anafora"ya sahiptir.^[4][5]

Yunancadan çevrilen birçok yeni metin, Antakya Süryani Ortodoksları arasında kabul edildi. Tagrit'le bağlantılı olanlar onları kabul etmedi. Özünde, 18. ve 19. yüzyıllarda Kerala'ya tanıtılan Tagrit geleneğidir.^[6]

Kullanımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Batı Süryani Riti'nin versiyonları şu anda birçok farklı dini kurum tarafından kullanılmaktadır:

• Doğu Ortodoks Kiliseleri
  • Suriye merkezli Antakya Süryani Ortodoks Kilisesi .
    • Hindistan merkezli Yakubi Süryani Ortodoks Kilisesi, Antakya Süryani Ortodoks Patriği ile birliktelik içinde.
  • Hindistan merkezli Hint Ortodoks Kilisesi, otosefal bir Doğu Ortodoks kilisesi.
• Bağımsız Doğu Ortodoks Kilisesi:
  • Hindistan'ın Malabar Bağımsız Suriye Kilisesi Bağımsız Doğu Ortodoks kilisesi, Doğu Ortodoks cemaatinin bir parçası değildir.
• Doğu Protestan Kiliseleri:
• Malankara Mar Thoma Suriye Kilisesi (azizlere şefaat ve ölenler için duaları içermeyen bu ayinin Reformasyon versiyonunu kullanır. Anglikan Cemaati ve Malabar Bağımsız Suriye Kilisesi ile tam bir birliktelik içinde).^[7][8]
• Roma Kutsal Makamı ile tam komünyon birliğinde olan Doğu Katolik Kiliseleri:
• Lübnan merkezli Süryani Katolik Kilisesi .
• Maronit Kilisesi, bazen ayinin özellikle farklı bir kullanımıyla özdeşleştirilir, merkezi Lübnan'dadır.
• Hindistan merkezli Süryani-Malankara Katolik Kilisesi .

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Antakya Riti'nin bilinen en eski biçimi, orijinal dili olduğu anlaşılan Yunanca'dır. Süryanice formda kalan pek çok Yunanca terim, bunun Yunancadan türetildiğini düşündürmektedir. Bu versiyon, Kalkedon Konsili'nin yol açtığı bölünmeden, Konstantinopolis'in etkisi başlamadan önce, açıkça yapılmış olmalı. Hiç şüphe yok ki, Roma Suriye'sinin kırsal kesimlerinde Hristiyan topluluklar ortaya çıkar çıkmaz, şehirlerde (Antakya, Kudüs vb.) Yunanca söylenen dualar, elbette ki insanların kullanımı için yerel dillere tercüme edildi.^[1]

Peregrinatio Silviae gibi ilk kaynaklar Kudüs'teki ayinlerin Yunanca olduğunu tanımlıyor; ancak dersler önce Yunanca okunuyor, daha sonra Süryanice'ye çevriliyordu. Batı Suriye'nin tamamı tek bir cemaat olduğu sürece, ülke episkoposlukları Antakya'daki patriğin ritini uyguladı, yalnızca dili değiştirdi. Antakya'da Yunanca olarak kabul edilen değişiklikler, dualarını ulusal dilde okuyanlar tarafından Süryanice kopyalandı. Bu nokta önemlidir, çünkü Süryani Ayini (temel haliyle) Kudüs'ten Antakya'ya getirilen tüm değişiklikleri zaten içermektedir. Bu, eski saf Antakya Riti değil, daha sonraki Kudüs-Antakya Ritidir. Örneğin Aziz Yakup Litürjii'sinde öncelikle Antakya Kilisesi için değil, "tüm kiliselerin anası olan kutsal Sion", yani Kudüs için dua edilir. (Brightman, s. 89–90). Hem Süryani hem de Bizans Ortodoks Kiliselerinin Kudüs-Antakya Riti'ne sahip olması, bunun 5. yüzyıldaki bölünmeden önce eski Antakya kullanımının yerini aldığını gösteren başlıca kanıttır.^[1]

Günümüze ulaşan en eski Süryanice belgeler yaklaşık 5. yüzyılın sonlarına aittir.^[9] Antakya-Kudüs Riti'nin yerel biçimleri hakkında değerli bilgiler içerirler. Süryani Ortodoks Kilisesi bu ayinin yerel bir çeşidi olduğu belli olan bir versiyonunu muhafaza etti. Planı ve dualarının çoğu Yunan Aziz James'inkilere karşılık gelir; ancak erken dönem ayinlerinin tüm yerel biçimlerinde olduğu gibi genişletmeler ve eksiklikler vardır. Süryani Kilisesi'nin de bölünmeden sonra bazı değişiklikler yaptığı görülüyor. Bu kesinlikle bir noktada Trisagion'un durumudur.^[1]

Süryani yazarlardan biri, rahip Thomas'a Süryani Ayini'ni Mısır'ınkiyle karşılaştıran bir mektup yazan Edessa'lı Yakup'tur (ö. 708). Bu mektup ritin son derece değerli ve gerçekten eleştirel bir tartışmasıdır. Daha sonraki Süryani yazarların bir kısmı Edessa'lı Yakup'u takip etti. Genel olarak bu kilise, ayinle ilgili ilk bilimsel öğrencileri yetiştirdi. Edessalı Benjamin (dönemi bilinmiyor), Bağdatlı Lazarus bar Sabhetha (dokuzuncu yüzyıl), Musullu Musa bar Kephas (ö. 903), Amidalı Dionysius bar Salibi (ö. 1171) bu Rit hakkında değerli yorumlar yazmıştır. Sekizinci ve dokuzuncu yüzyıllarda, Fraksiyon'daki duaya ilişkin bir tartışma, pek çok ayinle ilgili literatürün oluşmasına neden oldu. Süryani episkopos Patrik Büyük Mikail'in (ö. 1199) kroniği bu soruyu tartışıyor ve değerli çağdaş belgeler sağlıyor.^[1]

Günümüze kadar gelen en eski Batı Süryanice ayin, Yunanca biçimiyle "Rabb'in kardeşi" Aziz Yakup'a atfedilen ayindir. Edessa lehçesindedir. Bunun proanaforal kısmı, diğer sonraki Anaforaların katıldığı Ordo communis'tir .^[1]

Roma ile birlik içinde olan Süryani Katolikleri, Süryani Ortodokslarla aynı ayini daha organize bir şekilde kullanıyorlar. Kitaplarında Romalılaştırma denilebilecek pek bir şey yok; ama iyi düzenlenmiş ve iyi basılmış kitapların avantajına sahipler. Batı Süryani Riti'nin (Assemani, Renaudot, vb.) en önde gelen erken modern ve modern öğrencileri Katolikti. Onların bilgileri ve genel olarak Batılı bilim standartları, Süryani Katoliklerinin faydalandığı avantajlardır. Katolikler çok çeşitli Süryanice Anaforalardan yalnızca yedisini kullanırlar: Aziz Yakup, Aziz Yuhanna, Aziz Petrus, Aziz Altınağızlı Yuhanna, Aziz Xystus, Aziz Matta ve Aziz Basil. Aziz Xystus'unki resmi kitapta Ordo communis'e eklenmiştir; Aziz Yuhanna'nınki ana bayramlarda söylenir. Okumalar sadece Arapçadır. Miafizit kaynaklardan gelen Süryani Ayinlerinin, Süryani Katoliklerine izin verilmeden önce Roma'da incelenmesi kaçınılmazdı, ancak düzenleyiciler çok az değişiklik yaptı. Anaforalar yığını arasından en eski ve en saf olduğuna inanılanları seçtiler; alışılmışın dışında, hatta geçersiz saydıkları daha sonraki uzun anafor serilerini dışarıda bıraktılar. Süryani Katoliklerin kullanımı için tutulan yedi eserde yapılan değişiklikler, esas olarak gereksiz duaların çıkarılması ve Diaconicum ile Euchologion'un birbirine karıştığı karışık kısımların basitleştirilmesidir. Roma Riti yönünde değişiklik yapıldığına dair hiçbir şüphe yoktur. Katoliklerin diğer kitapları - Diaconicum, ofis kitabı ve ritüel - Roma, Beyrut ve Patriklik basını Sharfé'de basılıyor; bunlar, bu ayini incelemek için oldukça kolay erişilebilen, en iyi düzenlenmiş kitaplardır.^[1]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]