Batı Kanada İnuitçesi (kendilerince Siglit şivesinde Inuvialuktun, Uummarmiut şivesinde Iñuvialuktun; İngilizce Inuvialuktun, Western Canadian Inuktitut, West Inuktitun, Western Canadian Inuit^[1]), Kanada'da Batı Kanada İnuitleri tarafından konuşulan İnuit dilleri kolundan bir Eskimo dili.

Kuzeybatı Topraklarında 11 resmî dilden iki şivesi Inuvialuktun ve Inuinnaqtun adlarıyla yer alır.

Nunavut'ta 4 resmî dilden biri olarak Inuinnaqtun adıyla yer alır.

Eskimo dilleri içindeki yeri[değiştir | kaynağı değiştir]

• Eskimo - Aleut dilleri
  • Aleut dilleri
  • Eskimo dilleri
    • Yupik dilleri
      • Sirenik Yupikçesi
      • Öz Yupik dilleri
        • Sibirya Yupikçesi
        • Naukan Yupikçesi
        • Alaska Yupikçesi (Yupikçe & Çupikçe)
        • Supikçe
    • İnuit dilleri
      • İnyupikçe
      • Batı Kanada İnuitçesi
      • Doğu Kanada İnuitçesi
      • Grönland İnuitçesi

Diyalekt ve kabileleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• Siglit İnuitçesi (İngilizce Siglitun, Siglit, Inuvialuktun proper). Kuzeybatı Topraklarında Tuktuyaaqtuuq (Tuktoyaktuk), Paulatuuq (Paulatuk), Ikaasuk (Sachs harbour) ve Inuuvik (Inuvik) şehirlerinde konuşulur. Konuşan kabileler: Qikiqtaruqmiut, Kupugmiut, Kittegaryumiut, Nuvuraqmiut, Avvagmiut, Nuunatahmiut
• İnuinnaq İnuitçesi (kendilerince ᐃᓄᐃᓐᓇᖅᑐᓐ; İngilizce Inuinnaqtun, Inuinnaq, Copper Inuktitut)
  • Kangiryuarmiut İnuitçesi (İngilizce Kangiryuarmiutun subdialect). Kuzeybatı Topraklarında Ulukhaqtuuq (Ulukhaktok, Kangiryuaq, Holman) şehrinde konuşulur. Konuşan kabileler: Kanghiryuatjagmiut, Kanghirjuarmiut, (?) Haneragmiut, (?) Puivlirmiut, (?) Nagyuktomiut
  • İqaluktuuttiaq İnuitçesi (İngilizce Cambridge subdialect). Nunavut'da Iqaluktuuttiaq (ᐃᖃᓗᒃᑑᑦᑎᐊᖅ, Cambridge Bay) şehrinde konuşulur. Konuşan kabileler: Ekaluktomiut, Kiglinirmiut
  • Qurluqtuq İnuitçesi (İngilizce Coppermine subdialect, Kugluktuk dialect). Kanada Nunavut'da Qurluqtuq (ᖁᕐᓗᖅᑐᖅ, Kugluktuk, Coppermine) şehrinde konuşulur. Konuşan kabileler: Akkuliakattangmiut, Noahognirmiut, Kogluktomiut, Wallirmiut, Asiagmiut, Pingangnaktomiut
  • Umingmaktuuq İnuitçesi (İngilizce Bathurst subdialect). Nunavut'da Umingmaktuuq (Umingmaktok, Bathurst) şehrinde konuşulur. Konuşan kabileler: Nennitagmiut, Kilusiktomiut
• Natsilik İnuitçesi (kendilerince Inuktitun; İngilizce Natsilingmiutut, Natsilik dialect)
  • Nattilik İnuitçesi (kendilerince Nattilingmiutut (dil); İngilizce Natsilik subdialect, Natsilik proper). Nunavut'da ᑕᓗᕐᔪᐊᑦ (Talurjuat/Spence Bay) ile ᓇᐅᔭᑦ (Naujat/Repulse Bay) şehirlerinde konuşulur. Konuşan kabileler: Arvertormiut, Netsilingmiut, Kuungmiut
  • Arviligjuaq İnuitçesi (İngilizce Arviligjuaq subdialect). Kanada Nunavut'da ᐊᕐᕕᓕᒡᔪᐊᖅ (Arviligjuaq/Pelly Bay) şehrinde konuşulur. Konuşan kabileler: Arviligjuarmiut, Sinimiut
  • Utkuhiksalik İnuitçesi (kendilerince Utkuhiksalingmiutitut (dil); İngilizce Utkuhiksalik subdialect, Utkuhikhalik, Gjoa Haven dialect). Nunavut'da ᐅᖅᓱᖅᑑᖅ (Uqsuqtuuq/Gjoa Haven) ile ᖃᒪᓂ‛ᑐᐊᖅ Qamani'tuaq (Baker Lake) şehirlerinde konuşulur. Konuşan kabileler: (?) Ahagmiut, (?) Hanningařuqmiut, (?) Ilivilermiut, Ugyulingmiut, Qeqertarmiut, Utkuhiksalingmiut (İngilizce Utkuhiksalik proper)

Linguist List'e göre 8 child dialects olarak alt bölümlere ayrılır:^[2]

• ikt-sig → Siglit; Sigluit
• ikt-hol → Holman Island; Ulukhaqtuuq
• ikt-cop → Copper; Copper Inuktitut; "Copper Eskimo"; Copper Inuit; Kangiryuarmiut; Iqaluktuuttiaq; Kangormiut
• ikt-cpm → Coppermine; Qurluqtuq
• ikt-net → Netsilik; Arviligjuaq
• ikt-gjo → Gjoa Haven; Uqsuqtuuq
• ikt-spe → Spence Bay; Talurjuaq
• ikt-car → Caribou; Caribou Eskimo; Keewatin; Kivalliq

Kivalliq İnuitçesi (ikt-car) daha çok Doğu Kanada İnuitçesi içinde sınıflandırılır.

NOT: Kuzeybatı Topraklarında Inuvialuktun adı altında geçen Uummarmiutun şivesi, Batı Kanada İnuitçesine değil, Alaska'daki İnyupikçeye aittir. Kanada'nın idari ve politik kaygılarıyla Inuvialuktun şivesi olarak verilmektedir.

Alfabe[değiştir | kaynağı değiştir]

Kuzeybatı Topraklarında (Siglitun, Inuinnaqtun) Latin alfabesi kullanılır.

• Kısa ünlüler: a, i, u
• Uzun ünlüler: aa, ii, uu
• Diftonglar : ai, ia, iu, ui, ua, au
• Ünsüzler : b, ch, g, dj, k, l, ł, m, n, ng, p, q, r, s, t, v, y

Nunavut'da (Natsilingmiutut) hece yazısı kullanılır.^[3]

Bazı gramer özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Batı Kanada İnuitçesi, Eskimo - Aleut dillerinin tipik görünümünü sergiler:

• Kelimelerde üç sayı vardır: tekil, ikil, çoğul

Siglitun şivesinden örnekler:

• Kelimeler yalın halde çoğu zaman nominatif eki alırlar : daha çok -q ya da -k, daha az olarak da -n
• Kelimeler (ya da cümleler) 4 bölümden oluşur:
  • kök (İng. stem)
  • yapım eki (İng. postbase)
  • çekim eki (İng. ending)
  • bağlaç (İng. enclitic)
• Tamlama (isim ya da sıfat) bulunmaz
• Türkçede iyelik tamlaması (genitive + possessive) ile ifade edilen (örn: adamın evi) yapılar, Batı Kanada İnuitçesinde iyelik tamlaması olmadığı için ona yakın başka bir yapıyla kurulur: relative + absolutive:
  • tuktum niqaa  : Ren geyiğinin besini (bir liken adı)
  • tuktum niaqua  : Ren geyiğinin kafası
  • qimmim niaqua  : Köpeğin kafası
  • tarium sikua  : Denizin buzu

Her ikisi de sayı ile uyumludur:

• tuktut nurait  : Ren geyiğinin yavruları

Örnekler[değiştir | kaynağı değiştir]

• akłaq boz ayı
• kuuk ırmak
• tasiq (sg) / tatchiit (pl) göl
• tariuq deniz
• anuri rüzgâr
• nuvuya bulut
• sila hava
• kalluk şimşek
• qilak gök
• siku buz
• apun kar

Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• Inuvialuit Settlement Region – TK Study, August 2006 (1)^{[ölü/kırık bağlantı]}
• Inuvialuit Settlement Region – TK Study, August 2006 (2)^{[ölü/kırık bağlantı]}