Nezavisna Država Hrvatska Bağımsız Hırvatistan Devleti
1941-1945
Bayrak Arma
Bağımsız Hırvatistan Devleti   Alman nüfuzu altındaki bölge   İtalyan nüfuzu altındaki bölge   Macar nüfuzu altındaki bölge   Nediç Sırbistanı
Tür	Nazi Almanyası'nın Kukla Devleti
Başkent	Zagreb
Yaygın dil(ler)	Hırvatça
Hükûmet	Diktatörlük, Monarşi
Kral / Poglavnik
• 1941-1943 II. Tomislav (ismen) • 1943-1945 Ante Pavelić
Başbakan
• 1941-1943 Ante Pavelić • 1943-1945 Nikola Mandić
Tarihçe
• Kuruluşu 1941 • Dağılışı 1945
Yüzölçümü
• Toplam	115.133 km2
Nüfus
• Sayılan	6.966.729
Para birimi	Hırvatistan kunası
Öncüller Ardıllar Yugoslavya Krallığı Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti

Bağımsız Hırvatistan Devleti (Hırvatça: Nezavisna Država Hrvatska, NDH), II. Dünya Savaşı sırasında Yugoslavya'nın Nazi Almanyası tarafından işgali üzerine kurulan kukla devlettir. NDH'nin kuruluşu 10 Nisan 1941'de Zagreb'de ilan edildi. Almanlar Bosna, Hersek ve Srem'i Hırvatistan'a bağlayarak Ustaşa lideri Ante Paveliç'in yönetiminde faşist bir rejim kurdular. Hırvat faşistler Bağımsız Hırvatistan Devleti'nde çok sayıda Sırp, Yahudi ve Çingene nüfusunu öldürerek ortadan kaldırdılar.

Soykırıma ve işgale direnen Sırpların çoğunluğunu oluşturduğu Çetnikler ve Partizanlar NDH ile büyük çatışmalara giriyordu çatışmalar genellikle (özellikle 1943'ten sonra) Sırp zaferi ile sonuçlanıyordu. Stalin, Churchill ve Roosevelt, Sırp monarşistler ile Sırp komünistler arasındaki iç savaşa 1943-1944 yıllarında dâhil oldu. Sovyet Birliği, İngiltere ve ABD, Yugoslav iç savaşında AVNOJ'u destekledi. Yabancı müdahale yüzünden Çetnikler yenildi.

Uluslararası Tanınması[değiştir | kaynağı değiştir]

Büyük Alman İmparatorluğu, İtalya Krallığı, Japon İmparatorluğu, Macar Krallığı, Slovak Cumhuriyeti, Romanya Krallığı, Bulgaristan Krallığı, Finlandiya, İspanyol Devleti, Mançukuo, Tayland, Çin Cumhuriyeti Yeniden Düzenlenmiş Ulusal Hükûmeti ve Nediç Sırbistanı (de jure) tarafından NDH bağımsız bir devlet kabul edildi.

Vatikan, İsveç, İsviçre, Danimarka, Arjantin ve Vichy Fransası, NDH'yi fiilen (de facto) tanıdı. Çünkü Zagreb'de bu devletlerin de diplomatik temsilcilikleri ve ticari mümessillikleri vardı.

"Čišćenje" ("Temizlik")[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: II. Dünya Savaşı'nda Sırplara yönelik zulüm, Glina katliamı ve Hırvatistan'da Holokost

27 Nisan 1941'de Büyük Hırvatistan hayalindeki Hırvatlar, papa XII. Pius, Zagreb başpiskoposu Alojzije Stepinac ve Saraybosna başpiskoposu İvan Şariç’in desteğini alarak Bağımsız Hırvatistan Devleti Başkanı Ante Paveliç öncülüğünde Hırvatistan, Bosna, Hersek ve Srem’de etnik arındırma çalışmalarına başladılar.

1941-1945 yılları arasında 675.000^[1]-750.000 Ortodoks Sırp'ın öldürüldüğü, 240.000 kişinin zorla Katolik yapıldığı^[2] ve 200.000'in ise Sırbistan ve Karadağ'a sürüldüğü belirtiliyor. Ayrıca, Hırvat Ustaşa hareketi 300 Ortodoks kilisesinin imha edilmesinden ve Kiril harflerle yazılmış büyük bir Sırpça kitap sayısının yakılmasından sorumludur. Boşnak Ustaşalar ise sivil katliamı yapmamışlardır zaten Boşnak Ustaşalar Hırvatistan düşünce silah bırakmışlardır ama Hırvat Ustaşalar savaş resmen sona erene kadar savaşmışlardır.

Tito'nun Yugoslavyası, Sırp soykırımını resmen hiç tanımadı. Zira Katolik olan Josip Broz Tito ve Edvard Kardelj, II. Dünya Savaşı sırasında işlenen Ustaşa suçlarını örtbas edip, unutmak ve unutturmak istediler. Tito, ülkedeki etnik kimlikleri, sosyalist ideolojinin ve 'Yugoslav' kimliğinin içinde eriterek yeni bir kardeşlik ve birlik dönemi başlatmak hazırlanıyordu. Bu nedenle Ustaşa ve Domobran askerleri üstünkörü yapılmış soruşturmalarla göstermelik cezalar aldılar.

Müslüman Ustaşalar[değiştir | kaynağı değiştir]

Ustaşa ideolojisine göre Hırvatlar Slav değil, Got kökenli bir kavimdir. Hırvatların bir Germen kavmi olarak 3. yüzyılda güneye inerek Balkanlara geldikleri ancak Slavların Balkanlara akın etmesi yüzünden bütün Hırvatların 7-8. yüzyıllarında Slavlaştırıldığını daha sonra ise (Osmanlı Döneminde) Hırvatların bir kısmının kendiliğinden İslam'ı benimsediği ve İslam'ı benimseyen Hırvatlar'ın (Boşnakların) Hırvatlardan ayrıldığı dolayısıyla Hırvatların ve Boşnakların bir Germen kavmi olduğu ikisinin arasındaki farkın sadece din olduğu yönündeki bir ideolojidir. Bosnakların 16. ve 18. yüzyıllarda İslâmiyet'i kabul eden Hırvatlar olduğunu vurgulayan Ustaşalığın ideologları Hırvatların Alman soyundan geldiğini ve bu nedenle en saf ırk olarak tanımlandığını iddia etmekteydiler. Hatta, Yugoslav Müslüman Örgütü Başkanı Cafer-beg Kulenoviç basına verdiği demeçte "Ya Rabbi! Ben Hırvatım ve Hırvat milliyetçisiyim... Çünkü Bosnalı Müslümanlar, Hırvat halkının ayrılmaz bir parçasıdır" diye konuştu.

Boşnaklar; Yugoslavya Krallığı çatısı altında iken, aynı zamanda birbirlerini de sevmeyen Hırvatlar ve Sırplar tarafından -sırf Müslüman olmaları hasebiyle- düşmanca karşılandıkları için Ustaşaların ve Hırvatların tepkisini çekmemek amacıyla ayrılıkçı hareketinde aktif rol oynadılar. 1929'dan beri Boşnaklardan bazıları Ustaşa Örgütüne üyeliği kabul edildi (mesela, Fočalı Muhammed Pilav ve Livnolu Hasan Huskiç İtalya'daki ve Macaristan'daki Ustaşa merkezlerinde özel eğitim gördü).^[3] 1939 yılında Zagreb Üniversitesinde Ustaşa "Napredak" Örgütü, Alojzije Stepinac'ın, Ivan Šarić'in, Mile Budak'ın, Fehim Spaho'nun ve başka ustaşaların katılımlarıyla konferans düzenledi. Konferansta Bosnalı Katolik papaz Krunoslav Draganoviç, "Türk hâkimiyeti döneminde Hırvatça konuşan nüfusun yaşadığı bölgelerde Katoliklerin 'Ortodoksluk'a toplu dönüştürmesi" isimli Doktora tezini hakkında bilgiler verdi. Yine Draganoviç'e göre "Hırvatların ve Balkanlar'daki Katolik Kilisesi'nin tehdit altındadır" ve "Sırpların "babalarının dinine" tekrar toplu dönüştürmesi yapmalıdır". Bu tartışmada Reis-ül Ulema Fehim Spaho da Draganoviç'in tezlerini destekledi.

16 Nisan 1941'de, Ante Paveliç, Zagreb'e varınca ilk iş olarak 'ilk Hırvatistan Devlet hükûmetini' kurdu. Paveliç, kendini 'predsjednik' (başbakan) görevine, Osman Kulenoviç'i 'potpredsjednik' (başbakan yardımcısı) görevine atadı. Potpredsjednik'in bütün NDH'li Müslümanların çıkarlarını savunduğu söylendi. Aynı gün Paveliç ve hükûmeti, Katolik papaz Vilim Cecelj, müftü İsmet Müftiç ve Lüterci papaz Michael Backer'in karşısında Hırvatistan'a sadakat yemininde bulundu. Bundan sonra 25 Nisan'da Paveliç, Reis-ül Ulema Fehim Spaho'ya Müslümanlar kendini Bağımsız Hırvatistan Devleti'nde 'kendi ülkesinde' hissedebileceklerini yazmıştı. Poglavnik, Ortodoks Sırpları yok ettikten sonra Boşnak Müslümanların zamanla kendiliğinden asimile olacağını ve Katolikleşeceğini düşünüyordu. 7 Temmuz 1941 tarihli "Hrvatski narod" (broj 143) gazetesinde Eğitim, Kültür ve Din İşleri Bakanı Mile Budak, NDH'li Müslümanların nihai statüsünü belirlemek için bildiri yayınladı. Bu bildirinin özet metni şu şekildedir: "Her yerde insanlarımız Müslüman olsa NDH Müslüman devlettir... Biz (NDH) iki dine (Katoliklik'e ve Müslümanlık'a) sahip devletiz... saygın önderimiz Ante Paveliç'in bize açıkladığına göre bizim Müslüman kardeşlerimiz en saf Hırvatlardır".^[4] 1941 yılı Ağustos ayında Reis-ül Ulema Fehim Spaho'nun önderliğindeki Müslüman delegasyonu Zagreb'de poglavnika ziyarette bulunarak, Bağımsız Hırvatistan Devleti'nin kuruluşunun olumlu karşılandığını ve Ustaşa rejimi desteklediğini açıkladı. Bunun üzerine Paveliç Gazi Hüsrev Bey Camii Fehim Spaho'ya hediye etmiş ve Bosnalı Müslümanları "Hırvat halkının çiçekleri" ilan etmiştir.^[5]

Müslümanları eşit haklara sahip olması için devlet, asker, polis ve yargı aygıtının kilit noktalarına getirildi:

• Osman Kulenoviç, NDH Başbakan Yardımcısı (16 Nisan 1941- 7 Ekim 1941);
• Cafer-beg Kulenoviç, Osman Kulenoviç'in kardeşi, NDH Başbakan Yardımcısı (7 Ekim 1941-6 Mayıs 1945). Kulenoviç yargılanmamış olup Suriye'de serbest olarak dolaşmakta, İslam dünyasında anti-Sırp propagandası yapmakta ve Hırvat Kurtuluş Hareketinin üyesi olarak hizmet etmekteydi. 3 Ekim 1956'da Şam'da öldü;
• Mehmed Alaybegoviç, NDH'nin Münih Başkonsolosu (27 Ocak 1942-11 Ekim 1943), Savaşta zarar gören NDH bölgelerinin Sosyal Güvenliği Bakanı (11 Ekim 1943 - 5 Mayıs 1944), NDH Dışişleri Bakanı (5 Mayıs 1944 - 6 Mayıs 1945);
• Hilmiya Beşlagiç (Hilmija Bešlagić), NDH Bayındırlık ve Ulaştırma Bakanı (1 Temmuz 1941 - 11 Ekim 1943);
• Meho Mehiçiç (Meho Mehičić), Dubrovnik'teki Dubrava Belediye Başkan Yardımcısı (1941-Kasım 1943), Mostar'daki Hum Belediye Başkan Yardımcısı (Kasım 1943-5 Mayıs 1944), Savaşta zarar gören NDH bölgelerinin Sosyal Güvenliği Bakanı (5 Mayıs 1944 - 6 Mayıs 1945). Savaştan sonra Hırvat Kurtuluş Hareketinin üyesi idi. 17 Ekim 1967'de Salzburg'da öldü;
• Hakiya Haciç (Hakija Hadžić), Tuzla'da, Sarajevo'da ve Drina Bölgesinde Ustaşa Komiseri (1941-1942), NDH Dışişleri Bakanlığı görevlisi ve NDH'nin Budapeşte Elçisi (Mart 1942 - 6 Mayıs 1945). Sancak'ın NDH'ye dahil edilmesini istiyordu. 1 Ocak 1953'te Şam'da öldü;
• Aliya Şulyak (Alija Šuljak), Doğu Hersek'te Ustaşa Komiseri ve Ante Paveliç'in Özel Yardımcısı. Aliya Şulyak yargılanmamış olup Avusturya'da, İtalya'da, Mısır'da, Suriye'de, Tunus'ta ve Türkiye'de serbest olarak dolaşmakta ve 'Sırplar Boşnaklara karşı soykırım yaptı' şeklinde asılsız söylentiler yaymaktaydı. 1991 yılında Aliya Şulyak ve oğlu Türk iş adamı Nedim Şulyak Dubrovnik'e gezi yaptılar. 18 Ekim 1992'de İstanbul'da öldü;
• Hasan Şulyak (Hasan Šuljak), Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü görevlisi ve Devlet Haber ve Propaganda Ajansı Şefi. Yazıları "Hrvatski narod" gazetesinde yayımlıyordu. Hasan Şulyak ve kardeşi Aliya Şulyak, Vatikan'ın Arap ülkeleriyle diplomatik ilişkiler kurmasında başrol oynadılar. 1951 yılında Hasan Şulyak ve Suriye Dışişleri Bakanı Emir Adel Arslan papa XII. Pius'u ziyaret ettiler. 1970 yılında El-Ahram gazetesi Bonn muhabiri oldu. 1990 yılında Zagreb'i ziyaret etti. Hasan Şulyak, Hırvatistan'ın bağımszlığının Almanya ve Arap ülkeler tarafından tanınması yönünden büyük önem taşıdı;
• Adem Aga Meşiç, Ustaşa Partisinin en yüksek mevkilerinde bulunmuş ve 1941-1943 arasındaki dönemde doglavnik (yani poglavnik muavini) olarak görev yapmıştır;
• Atih Hacikadiç(Atih Hadžikadić), Saraybosna Belediye Başkanı (Nisan-Ağustos 1941), Saraybosna Devlet Ticaret Okulu Müdürü (1941-1945);
• Hasan Demiroviç, Saraybosna Belediye Başkanı (Ağustos 1941-Mayıs 1942);

• Mustafa Softiç, Saraybosna Belediye Başkanı (1942-1945);
• Salih Alikadiç, Hırvat general;
• Muhammed Hromiç, Hırvat general. Denizi Kolordu Komutanı (Nisan 1941-Nisan 1942), NDH Silahlı Kuvvetleri Haber Bürosu Nezaretçisi, NDH Silahlı Kuvvetleri Kançilarya Müdürü Yardımcısı (Nisan 1942-Kasım 1944), NDH Silahlı Kuvvetleri ile Hançer Tümeni arasında koordinasyonu sağlayan Subay (1944-1945);
• Yunus Ayanoviç (Junuz Ajanović), Hırvat general. Domobran Hareket Tabur Komutanı (1941-1943), NDH Silahlı Kuvvetleri ile Waffen-SS birlikleri arasında koordinasyonu sağlayan Subay (1943-1944), NDH 3. Dağcı Alayı Kumandanı (1944-1945), NDH 12. "Imot" Tümeni Komutanı (1945);
• Muhammed Haciefendiç (Muhamed Hadžiefendić), Domobran Gönüllü Alayı ("Hadžiefendićeva Legia") Komutanı (Aralık 1941-Mayıs 1943). 1943 baharında alay dağıtılmış, Hançer Tümenine entegre edilmiş. Muhammed Haciefendiç Waffen-SS subaylığı görevine atandı. 7 Ekim 1943'te Haciefendiç ise Partizanlar tarafından idam edildi;
• İbrahim Piriç-Pyaniç (Ibrahim Pirić-Pjanić), Hırvat albay, 25. Ustaşa Taburu Komutanı. Piriç-Pyaniç yargılanmamış olup İtalya'da Suriye'de ve Batı Almanya'da serbest olarak dolaşmaktaydı. Hırvatlar Suriye Derneği Başkanı seçildi. 1977'de Münih'te öldü;
• Şefket Hasanefendiç, Doğu Bosna'da Çetniklere karşı sınır muhafız birliği Komutanı (yaz 1941), 3. Saraybosna Domobran karma bir birliği Komutanı (Ekim 1941-Ekim 1944);
• İsmet Müftiç, NDH Silahlı Kuvvetleri Askeri Müftüsü;
• Abdullah Çamo (Abdulah Čamo), Hırvat albay. Domobran Baş Müftüsü (Aralık 1941-Mayıs 1943);
• Akif Hanciç (Akif Handžić), 1942 yılı Ekim ayında 1. Saraybosna Ustaşa Alayı yüzbaşı-asker din adamı oldu. Sonradan Ustaška vojnica albay-müftüsü idi;
• İbrahim Hafiz Mehinagiç, NDH İslami Şeriat Konseyi Başkanı;
• Mehmet Hanciç (Mehmed Handžić), El-Hidaye Teşkilatının Reisi. Ante Paveliç tarafından Saraybosna'daki Yüksek İslam Şeriat ve İlahiyat Okulu öğretmenliği görevine atandı;
• Mesud Kulenoviç, 1942 yılı Şubat ayında NDH Parlamentosunda milletvekilliği yaptı. Hırvat Devlet Noteri idi. Kulenoviç yargılanmamış olup İsviçre'de serbest olarak dolaşmaktaydı. 2 Ocak 1972'de Zürih'te öldü;
• Namık Kulenoviç, Mesud Kulenoviç'in kardeşi, NDH Başkan Yardımcısı Cafer-beg Kulenoviç Kançilarya Müdürü;
• Muhammed Kulenoviç, Saraybosna Yargıtay Başkanı (Haziran 1941-Kasım 1943), Saraybosna bölgesinde Vrhbosna "büyük başkanı" (veliki župan) (Kasım 1943-Kasım 1944);
• Yunus Mehmedagiç (Junus Mehmedagić), Zagreb Devlet Tasarruf Bankası Maslahatgüzarı (1941-1943), NDH Ulusal Bankası Başkan Yardımcısı (1943-1945). Mehmedagiç yargılanmamış olup İsviçre'de, İtalya'da ve Arjantin'de serbest olarak dolaşmaktaydı. 18 Mart 1976'da Milano'da öldü;
• Asim Ugljen, Mostarlı Müslüman. 1941 yılı Mayıs ayında NDH Yüksek Yargı Organları devlet memur görevine atandı. Ekim 1942-Eylül 1943 dönemde Zagrep'te Devlet Müsteşarı, Eylül 1943-Kasım 1944 dönemde ise Saraybosna'da Yüksek Adalet Divanı Başkanıydı;
• Hasib Muradbegoviç, Saraybosna Yargıtay Başkanı, Banya Luka Adalet Divanı Başkanı, NDH Yüksek Adalet Divanı Başkanı;
• Salih Baliç (Salih Baljić), NDH'nin Ljubljana temsilcisi, NDH'nin Prag temsilcisi (Kasım 1942-Mayıs 1945);
• Munir Şahinoviç Ekremov, NDH Başkan Yardımcısı Osman Kulenoviç Kançilarya Müdürü, Saraybosna'daki Devlet Haber ve Propaganda Ajansı Nezaretçisi. Munir Şahinoviç, NDH Dışişleri Bakanlığı temsilcisi olarak Türkiye'yi birkaç kez ziyaret etti. Şahinoviç, Türkiye'den NDH'nin tanınmasını istiyordu;
• Râgıb Çapliç (Ragib Čapljić), Tuzla bölgesinde Usora i Soli "büyük başkanı" (veliki župan) (Haziran 1941-Eylül 1942);
• Bahriya Kadiç (Bahrija Kadić), Jajce bölgesinde Pliva i Rama "büyük başkanı" (veliki župan) (Haziran 1941-Eylül 1942), Tuzla bölgesinde Usora i Soli "büyük başkanı" (veliki župan) (Eylül 1942-Şubat 1944), Devlet Müsteşarı (1944-1945);
• Avdo Ferizbegoviç, Hırvat yarbay. Travnik, Jajce ve Tesliç bölgesindeki 6. milis 3. tabur Komutan idi. 1944'te Tuzla bölgesinde Usora i Soli "büyük başkanı" (veliki župan) görevine atandı;
• Muhammed Hacibaşçavuşeviç (Muhamed Hadžibaščaušević), Tuzla bölgesinde Usora i Soli Ustaşa Kurmayı görevlisi (Nisan-Ağustos 1941);
• Enver Çolakoviç, Hırvat Yazarlar Derneği üyesi. 1944'te NDH'nin Macaristan Büyükelçiliği Müsteşarı görevine atandı;
• Kasım Haciç (Kasim Hadžić), Doboj Belediye Başkanı (1941), Hırvat-Müslüman olan haftalık "Osvit" dergisinin redaktörü (1942-1945);
• İsmet Juniç (Ismet Žunić), Hırvat şair. NDH İdare memuriyetlerine atandı;

6.3 milyon nüfuslu NDH sınırları içindeki 1.9 milyon Sırp başlı başına bir sorun oluşturuyordu. Aynı zamanda komünist partizanlar ve monarşist Çetnikler sivillere saldırıyordu. Müslümanların bazıları, 'Sırp meselesini' halledeceğini düşündükleri Ustaşa fanatizmine kapıldı. Saraybosna'da Visoko'da, Bugoyno'da, Kupres'te, Sanski Most'ta, Mostar'da, Srebrenitsa'da, diğer bölgelerde pek çok Müslüman, Ustaşa ve Domobran saflarına katılıp, silahlandırıldı ve NDH armalı askerî kıyafet sağlandı. Ve komünist partizanlara karşı savaşmaya cepheye gitti. Hırvat-İrlanda asıllı Amerikalı yazar Chuck Sudetic 'Blood and Vengeance' (1998) kitabında, Naser Orić'in dedesinin Ustaşa askeri olduğunu belirtti. Sivil Sırplara karşı ise Katolik Hırvat Ustaşa güçleri tarafından kanlı saldırılar gerçekleştirildi. Sırpların malları gasp edildi, Ortodoks papazlar katledildi, erkekler zorunlu çalışma kamplarına hapsedildi, kadınlar toplu tecavüze uğradı. 1941 yılı Ağustos ayında Srebrenica-Ozren-Vlasenica-Kladanj bölgelerde dolaşan Sırp direnişi bir komutanı olaylar hakkında aynen şöyle demiştir: "Sırp köylerinde kıyılan ailelerin cesetleri, kan ile doldurulan fıçıları ve kazığa oturtulan çocukları gördük." Sırp direnişçi ifadeleri "Assassins au nom de Dieu" (Paris, 1951) isimli kitapta da delil olarak yer aldı. Eski Yugoslav Bakanı ve politik mülteci Branko Milyuş (Branko Miljuš) bu kitabını Hervé Laurière takma ad altında yayınladı.^[6][7]

1941 Yazında Doğu Bosna'daki Srebrenitsa, Rogatitsa, Kravitsa, Vlasenitsa bölgelerinde NDH yönetimine karşı ayaklanan Sırplar 'kurtarılmış bölgeler' ilan ettiler. Sırp gerillaların ve Komünist Partizanların direnişi ve Müslüman Ustaşa birliklerini yıpratmaları üzerine elit Katolik ve Müslüman Hırvat askerlerden oluşan 1. Ustaşa Alayı (Crna Legija) teçhiz edilmiş ve kurulmuştur. 3 subay komuta etmişler alaya: Jure Francetic, Rafael Boban ve Beçir Lokmiç (1942 Temmuz ayında Çetnikler tarafından pusuya düşürülüp öldü). NDH komutasındaki diğer Hırvat birliklerinden farklı olarak giydikleri siyah üniformalardan isimlerini almışlarsa da Müslüman 'Crna Legija' bölükleri ayırt eden anakronistik bir ayrıntı, I. Dünya Savaşındaki, Avusturya ordusunda görev almış Müslüman birliklerin giydikleri feslere benzer bir NDH armalı kırmızı fesler giymeleriydi. 1942 başında NDH, Almanya ve İtalya, Doğu Bosna'daki direnişe karşı Trio Operasyonu başlattı. Hırvat-Katolik asıllı Josip Broz Tito, Sırp monarşistleri, iktidarı için çok büyük tehlike olarak gördüğünden komünist güçlerinin ustaşalarla iki haftalık taktik işbirliği yapma yolunda serbest bıraktı. 1. ve 2. Proleter Tugaylar, ustaşalardan alınan destekle Alman elinden kurtarılıp İtalyan işgal bölgesinden Karadağ'ya geri çekildi. Bu andan itibaren, harekât, Alman-Ustaşa kuvvetlerine karşı Yezdimir Dangiç komutasındaki Çetniklerin umutsuz bir direnişi haline dönüştü. Crna Legija Vlasenica ve Rogatica'ya gelince Doğu Bosna'da Yahudi sorununu ilk önce halletti: Vlasenica'lı ve Rogatica'lı Yahudileri toptan soykırımdan geçirdiler. Bundan sonra Siyah Lejyon ve Alman Ordusu, Drina Nehri'ni kayıklarla geçmeye çalışan 8.000 kişilik mülteci grubuna saldırdı. Makineli tüfeklerle Çetnikler kurşuna diziliyor, kızlar tecavüz ediliyordu. Drina Nehri kıyısında duran ve elinde taşlar tutan 320 Sırp kız, tecavüzden kurtulmak için kendini nehre atarak intihar ettiler. 7 Nisan 1942 tarihindeki 320 kız faciası, Sırp tarihin gördüğü en büyük toplu intihar vakasıdır. O gün ancak 3.300 Çetnik ve sivil kayıklarla veya yüzerek Nediç Sırbistanına salimen ulaşabildi. Geri kalan Çetnikler ve siviller ya da suda boğuldu ya da Katolik ustaşalar tarafından öldürüldüler.^[8] 10 ve 11 Nisan tarihlerinde Siyah Lejyon Bratunac ve Srebrenica'yı kontrol altına aldı, katliamlarını sürdürdü.^[9][10] Binbaşı Yezdimir Dangiç tutuklanarak Polonya'da esir kampına gönderildi.

Jasenovac Ustaşa garnizonu içinde görev alarak katliamlara katılan Ustaška Nadzorna Služba'ya mensup üç Müslüman'ın (Lâtif Hociç, Alaga Zulkiç^[11] ve Şaban Muyitsa) icraatlarını biliniyor. 1944 Ekim ayında Granik'te (Jasenovac'a yükler için rıhtım adı) Lâtif Hociç, Alaga Zulkiç ve 16 Katolik ustaşa yaklaşık 3.500 insanı Dinko Şakiç'in emriyle katletti. Her gün esirler Granik'te toplanıyor, kafasına balyozla öldürüyor ve Sava Nehri'ne atılıyordu. 'Kanlı Mujo' lakabıyla bilinen teğmen Şaban Muyitsa (Šaban Mujica) benzer şekilde faaliyet göstermiştir. Mezarcılar sekizmetrekarelik çukuru açtıkça Muyitsa öncülüğündeki ustaşalar, tel ile bağlanmış esirleri şakak kemiğine çekiç darbesiyle ya da boyuna baltayla öldürdüler. Ancak ustaşalar ölmeye mahkûmların akraba olması halinde birbirini öldürmeye zorladılar. Mezarcı Egon Berger, Muyitsa'nın esirlerden birinin sırt cildinden kesilmiş dizginlerin çekilmesine ve at gibi koşturmalarına tanık oldu.^[12]

Nazi işbirlikçisi Avrupa'nın başka halkları gibi Bosnalı Müslümanlar Sovyet Birliği topraklarının işgaline de katıldılar. 2 Temmuz 1941'de Ante Paveliç, "Avrupa'nın ilerici güçleri ve Doğu komünist güçleri arasındaki savaşa katılacak" gönüllülere çağrıda bulundu. 3.895 gönüllüden Hırvat Lejyonu (Kroatischen Legion) oluşturuldu. Lejyon 9 Ekim 1941'de Doğu Cephesine kaydırılıp Almanlarla birlikte Petruşani'de, Kremençug'da, Poltava'da, Pervomaysk'ta, Kirovograd'da, Harkov'da, Taranovka'da, Stalino'da, Vasilyevka'da ve Stalingrad'da operasyonlara katıldı. Birliğin kadrosunu tamamlaması sonrası 'Hırvat Lejyonu'nun cephelerdeki asker ve subay sayısı 6.300 (4.200 Katolik ve 2.100 Müslüman) idi.^[13] 1942 yılı Eylül ayında Stalingrad Muharebesi sırasında gösterdiği kahramanlık sonucu Çavuş Cafer Baboviç 2. Sınıf Demir Haç madalyası kazanmıştır.

1943 yılının başında 150.000 kişilik NDH (Domobran) Ordusunun yaklaşık üçte birini Boşnaklar oluşturuyordu.^[13]

Ante Paveliç, Müslümanların kendisine destek vermesi için onlara Zagreb'in merkezinde cami olarak kullanacakları Sanatlar Müzesi binası hediye etmişti. Mimar Zvonimir Požgaj (Zvonimir Pojgay) ve ressam Omer Mujadžić (Ömer Muyaciç) caminin iç plan ve projelerini çizdi, mimar Stjepan Planić (Styepan Planiç) ise caminin dış yapısını yapmış ve üç tane 45 metrelik minare yaptırmıştır. 'Poglavnik Camisi' 19 Ağustos 1944'te Hacı Aliya Aganoviç'in okuduğu dualarla ibadete açıldı. Yapılan plaket töreni ardından Ante Paveliç, Aganoviç'e caminin anahtarını teslim edip duygusal bir konuşma yaptı. Paveliç, "Bu şehirde yaşayan ve ülkemizin diğer bölgelerinden Zagreb'e gelen bütün Müslümanlar, bu camide Hırvat devleti ve halkı için, dünyada ve Hırvat devletinde Müslümanlar için Allâh'a mütevâzî bir dua edecekler eminim" diye konuştu.^[14] Fakat 5.000 Müslüman'ın namaz kılabileceği genişlikteki cami sadece kısa bir süre açık kalabildi. 6 Mayıs 1945'te Ustaşa rejimi düştü. İki gün sonra Zagreb'in partizanların eline geçmesinden sonra Konsey halk hükûmeti halini aldı. Katolik-Müslüman işbirlikçilerin bir kısmı tutuklandı, bir kısmı Avusturya'ya kaçtı. 29 Haziran 1945'te Zagreb askeri mahkemesi, İsmet Müftiç'i Ustaşa rejimi ile işbirliği yapmaktan suçlu bularak, idam cezasına çarptırdı. Ertesi gün Zagreb müftüsü 'Poglavnik Camisi' kapısı önünde asıldı.

Hırvatistan Komünist Partisi Zagreb Komitesi Sekreteri Mika Špiljak 1948 yılında caminin kapatılması için karar aldı. Minareler yıkılmış, iç duvarlardaki dekorlar sökülmüş ve cami olarak kullanılan bu bina tekrar müzeye çevrilmiştir.

Silahlı Kuvvetler[değiştir | kaynağı değiştir]

Amin al Husseini ve Müslüman gönüllüler[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Bağımsız Hırvatistan Devleti ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]