Büyük Bulgar Hanlığı

Büyük Bulgar
Büyük Bulgar Hanlığı
Büyük Bulgar Büyük Bulgar Hanlığı
632-668
	Kubrat Monogramı
	Büyük Bulgar Devleti (650)
Başkent	Fanagorya
Yaygın dil(ler)	Ön Bulgarca
Resmî din	Tengrizm; Hıristiyanlık
Hükûmet	Monarşi
• 632–665
• 632–665	Kubrat Han
• 665–668	Batbayan
Tarihçe
• Kuruluşu
• Kuruluşu	632
• Dağılışı	668
Öncüller	Ardıllar
	Onogurlar
	Kazarig
Hazar Kağanlığı
Birinci Bulgar İmparatorluğu
İdil Bulgarları

Büyük Bulgar Hanlığı (Ortaçağ Yunancası: Παλαιά Μεγάλη Βουλγαρία, Palaiá Megálē Voulgaría), Latince: Patria Onoguria ("Onogur ülkesi")^[1]), adlarıyla da bilinen, Onogur Ön Bulgarlarının Göktürklerin yıkılması ve Avarların zayıflamasıyla batı Pontus-Hazar bozkırında oluşturduğu 7. yüzyıldan kalma Göçebe bir imparatorluktur.

Ön Bulgarlar pek çok Türk kavmin birleşmesiyle 630 yılında ortaya çıktılar. Büyük Bulgar hanlığını Kubrat Han kurdu. Ancak kurulan devlet uzun ömürlü olmadı. Kubrat Han'ın 665 yılında ölmesiyle Hazarların baskısı sonucunda yıkıldı.

Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Bulgar kelimesinin etimolojisi tam olarak anlaşılamamıştır, bu isme dair en eski kayıtlar 4.yüzyıla dayanmaktadır.^[2] Genellikle Türk dilinden türediğine inanılmaktadır. bulğha (karıştırmak, rahatsız etmek),^[3] muhtemelen diğer Türk halklarının Ön Bulgarları "karışık" bir halk olarak^[4] veya "asi" olarak gördüklerini öne sürmektedir.^[5]

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Onogurlar/Ön Bulgarlar, Türk dillerinin Ogur grubu'na mensup bir dil konuşan tarihi Türk halkı Büyük Hunları oluşturan İtil nehri çevresinde yaşayan Türk kavimlerinden biriydi.^[6]^[7]

Hiung-nuların yıkılmasından sonra, batıya göç eden Hun boyları sebebiyle Ön Bulgarlar daha kuzeye çekildiler ve bu Hunlarla kültür alışverişinde bulundular. 5. yüzyılda doğudan gelen Sabir Türkleri ile karşılaştılar ve biraz daha kuzeye ve batıya çekildiler. Avrupa Hunlarının bir parçası oldular. Avrupa Hunları ile Ogur Türklerinin karışmasıyla “Bulgar” adıyla anılan Türk topluluğunu meydana geldi. Bulgar (Bulganmak/Bulanmak) “karışmak” anlamına gelmektedir. Hunlardan sonra Sabirlerin ve Göktürklerin hakimiyetine girdiler. Ogur kabileleri Avarların İstanbul'u kuşatmaları sırasında Avarlara yardım etmişlerdir.^{[kaynak belirtilmeli]} Bizans-Avar rekabetinde Balkan Ogurları tampon vazifesiyle bazen Bizanslıları bazen de Avarları tutmuşlardır.

7. yüzyılın ilk yarısında Goktuğ Han, Karadenizin kuzeyinde dağınık yaşayan Türki Kutrigur (dokuz ogurlar), Utrigur (otuz ogurlar), Sabirler ve Onogurlar gibi Ogur kavimlerini ve bundan başka 7 (yedi) slav kavimini, Bizans'ın rızası ile kurduğu ilk büyük Bulgar devletinin sınırları içinde birleştirmiştir ve Bulgar adında yeni bir boy doğmuştur.^{[kaynak belirtilmeli]} 7. yüzyılın ikinci yarısında ordusunu tekrar kurdu ve 40.000 süvariyle Kafkasya'nın fethine girişti. Doğu Anadolu topraklarına kadar olan bölgeyi çiğnedi ve topraklarına kattı.

Bu fetih hareketinden 1 yıl sonra bu sefer 100.000 süvariyle Doğu Roma topraklarına girdi İmparator Aleksinos Komanus'u 2 kez mağlup edip hakimiyet sahasını Dalmaçya kıyılarına kadar genişletti bununla da yetinmeyen Göktuğ Han komutanı İlbey'e kuvvet verip Topraklarının kuzeyine gönderdi kendisi ise Balkanları tamamen ele geçirip başkent Fanagorya'ya döndü.

Göktuğ Han'ın komutanı İlbey ise hakimiyet sahasını Eston topraklarına kadar götürmüştü. Göktuğ Han'ın bitmek tükenmek bilmeyen fetih hareketi onu 2 sene sonra tekrar bir fetih hareketine girişmesine yol açtı bu seferki hedefi tüm Avrupa idi. Doğu'dan gelen göçlerle ordusundaki asker sayısını 300.000'lere çıkarmıştı tam 3 sene içerisinde komutanları vasıtasıyla Batı Avrupa'ya kadar olan bölgeyi ele geçirdi ve bir dünya imparatorluğu kurdu.

Büyük Bulgar Hanlığı alt dallara ayrılmıştır.

a. Kubrat'ın büyük oğlu Batbayan (Bayan) Hazarların hükümdarlığı altında yaşamaya razı olmuş ve Hazarlara katılmışlardır. Hazarların egemenliği altında yaşamaya razı kalan Ön Bulgarlara Kara Ön Bulgarlar denir.^{[kaynak belirtilmeli]}

b. Halkın en önemli bölümlerinden bir kısmı kuzeye göç edip İdil Ön Bulgarları devletini kurdular. Kuzeye göç eden İdil Ön Bulgarlarına Ak Ön Bulgarlar'da denilir. Ak Ön Bulgarlar da bugünkü Çuvaş ulusunu meydana getirmiştir. Zira Çuvaşlar kendilerine Bulgar der.

c. Asparuh'un emiri altında güneybatıya göç eden bölüm ise 681 yılında Tuna Ön Bulgarları Birinci Bulgar İmparatorluğu devletini kurmuşlardır ve bugünkü Bulgaristan'ın temelini atmışlardır.

d. Diğer bir grubun Avarlara katılarak daha da batıya, Orta Avrupa'ya doğru göç ettiği bilinmektedir.^{[kaynak belirtilmeli]}

Soyağacı (tez)[değiştir | kaynağı değiştir]

Tartışmalı

Yedi Slav Boyu
^[8]

Bazı Sabir boyları

Onogurlar^[1]

Utrigurlar
(Otuz ogurlar)

Kutrigurlar
(Dokuz Ogurlar)

Ön Bulgarlar^[9]
Büyük Bulgar

İtalya'ya

Tuna Bulgarları

İdil Bulgarları

Avarlara karışmış

Hazarlara Karışmış

Birinci Bulgar Devleti
(681-1018)

Çuvaşlar
(Tartışmalı)

İkinci Bulgar Devleti
(1185-1396)

Bulgaristan'ın
Bulgarları

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b Zimonyi Istvan: "History of the Turkic speaking peoples in Europe before the Ottomans". 22 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Uppsala University: Institute of Linguistics and Philology)
^ "Dismissed site: www.nada.kth.se" (PDF). www.nada.kth.se. 27 Haziran 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021.
^ Kulikowski, Michael; Bowersock, G. W.; Brown, Peter; Grabar, Oleg (2000). "Late Antiquity: A Guide to the Postclassical World". Phoenix. 54 (3/4): 383. doi:10.2307/1089083. ISSN 0031-8299.
^ Maenchen-Helfen, Otto J. (31 Aralık 1973). "The World of the Huns". doi:10.1525/9780520310773.
^ Petersen, Leif Inge Ree (15 Eylül 2013). Siege Warfare and Military Organization in the Successor States (400-800 AD): Byzantium, the West and Islam (İngilizce). BRILL. ISBN 978-90-04-25446-6. 17 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021.
^ Golden, Peter Benjamin (1992). An introduction to the History of the Turkic peoples: ethnogenesis and state formation in medieval and early modern Eurasia and the Middle East. Wiesbaden: Otto Harrassowitz. ISBN 9783447032742 (İngilizce)
^ Golden, Peter B. (2011) "Oq and Ogur - Oguz" Studies on the Peoples and Cultures of the Eurasian Steppes {Editura Academiei Române; Editura Istros a Muzeului Brăilei. ISBN 9789732721520. (İngilizce) [1] 19 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ http://www.lingfil.uu.se/afro/turkiskasprak/IP2007/ZimonyiIP.pdf 22 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
^ Konstantinopolis patriği Nikiforos, Historia syntomos, breviarium

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Encyclopaedia Britannica Online - Bulgarlar5 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
Encyclopaedia Britannica Online - Bulgarlarin ortaya çıkması 5 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)

[ref593-1] Zimonyi Istvan: "History of the Turkic speaking peoples in Europe before the Ottomans". 22 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Uppsala University: Institute of Linguistics and Philology)

[2] "Dismissed site: www.nada.kth.se" (PDF). www.nada.kth.se. 27 Haziran 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021.

[3] Kulikowski, Michael; Bowersock, G. W.; Brown, Peter; Grabar, Oleg (2000). "Late Antiquity: A Guide to the Postclassical World". Phoenix. 54 (3/4): 383. doi:10.2307/1089083. ISSN 0031-8299.

[4] Maenchen-Helfen, Otto J. (31 Aralık 1973). "The World of the Huns". doi:10.1525/9780520310773.

[5] Petersen, Leif Inge Ree (15 Eylül 2013). Siege Warfare and Military Organization in the Successor States (400-800 AD): Byzantium, the West and Islam (İngilizce). BRILL. ISBN 978-90-04-25446-6. 17 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021.

[6] Golden, Peter Benjamin (1992). An introduction to the History of the Turkic peoples: ethnogenesis and state formation in medieval and early modern Eurasia and the Middle East. Wiesbaden: Otto Harrassowitz. ISBN 9783447032742 (İngilizce)

[pbgolden-7] Golden, Peter B. (2011) "Oq and Ogur - Oguz" Studies on the Peoples and Cultures of the Eurasian Steppes {Editura Academiei Române; Editura Istros a Muzeului Brăilei. ISBN 9789732721520. (İngilizce) [1] 19 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[8] ttp://www.lingfil.uu.se/afro/turkiskasprak/IP2007/ZimonyiIP.pdf 22 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..

[9] Konstantinopolis patriği Nikiforos, Historia syntomos, breviarium

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Büyük Bulgar Hanlığı nedir?, Büyük Bulgar Hanlığı anlamı nedir?, Büyük Bulgar Hanlığı ne demektir?