Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi

g t d
Antimadde

İmha
Cihazlar Parçacık hızlandırıcı Penning tuzağı Bulut odası
Antiparçacıklar Pozitron Antiproton Antinötron
Kullanımı Pozitron emisyon tomografisi Yakıt
Kurumlar ALPHA Collaboration ATHENA ATRAP CERN RHIC
Kişiler Paul Dirac Carl David Anderson Andrey Saharov

Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi veya Fransızca adı olan Conseil Européen pour la Recherche Nucléaire'in kısaltmasıyla CERN, İsviçre ve Fransa sınırında yer alan, dünyanın en büyük parçacık fiziği laboratuvarını yöneten araştırma kuruluşudur. 1954 yılında 12 ülkenin katılımıyla kurulmuş olan CERN'in 23 tam üyesi vardır. İsrail, Avrupa dışında yer alan tek tam üyedir. Türkiye, ortak üye statüsündedir.^[1]

Personel[değiştir | kaynağı değiştir]

CERN'de yüzlerce bina ve 30000 personel (fizikçiler ve destek personeli) vardır. Bu personelden 100 kadarı kuramsal fizikçilerdir. Diğerleri ise, çeşitli kuramların araştırıldığı deney düzeneklerinin projelerini hazırlayan, yapımını sağlayan ve deneyleri yürüten deneysel fizikçiler ve mühendislerdir. CERN'in kendi personeline ek olarak dünyanın yüzden fazla ülkesinden yaklaşık 10000 kadar fizikçi ve mühendis de CERN'de yer almaktadır.

Bilimsel başarılar[değiştir | kaynağı değiştir]

1973: Gargamelle'de nötr akım bulundu.^[2]
1983: W ve Z bozonları UA1 ve UA2 deneylerinde bulundu.^[3]
1995: PS210 deneyinde ilk anti hidrojen atomları üretildi.^[4]
1999: NA48 deneyinde CP simetrisi bulundu.^[5]
2010:38 Antihidrojen atomu saniyenin 6'da 1'i boyunca kapana kıstırıldı.^[6]
2011: Antihidrojen atomları 15 dakika (~1000 sn) boyunca tutuldu.^[7]
2012: Higgs bozonuna benzeyen 125 GeV/c² kütlesinde bir bozon tespit edildi.^[8]

CERN'de en önemli yer, yeraltındaki Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (LHC) denilen parçacık hızlandırıcılarının, olduğu bölgedir. Tarım arazisinin altında kilometrelerce uzanan dev makinelerde proton denilen atom parçacıkları yahut atom çekirdekleri birbirleriyle çok yüksek hızlarda çarpıştırılırlar. Örneğin özel görelilik kuramına göre LHC'deki protonlar ışık hızının %99,999998'sine kadar hızlanınca protonun kütlesi de 7000 katına (7 TeV) çıkacaktır. 1956'da kurulan 28 GeV'lik eşzamanlı proton hızlandırıcısından sonra 1976'da da 450 GeV'lik bir başka hızlandırıcı daha kullanıma girdi. 1981'de geliştirilerek çarpışma halkası olarak kullanılabilecek duruma getirilen bu cihazdan bugün, dönüşümlü olarak parçacık hızlandırıcısı ve çarpıştırıcı olarak faydalanılmaktadır. Çarpışmalar ile bazı kısa ömürlü yeni madde biçimleri bu arada parçacık fizikçilerinin ilgilendiği W ve Z parçacıkları ortaya çıkarılmıştır. CERN, Avrupa'nın fizik alanında Amerika ve Rusya ile yarışa girmesini sağlamıştır.

Üye olan ülkeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Kurucu ülkeler: (1954'ten)

Sonradan katılan ülkeler:

Avusturya 1959
İspanya 1961
Portekiz 1985
Finlandiya 1991
Polonya 1991
Macaristan 1992
Çekya 1992
Slovakya 1993
Bulgaristan 1999
İsrail 2014
Romanya 2016
Sırbistan 2019

Ortak (asosiye) üyeler:

Türkiye 2015
Pakistan 2015
Ukrayna 2016
Hindistan 2017
Litvanya 2018
Hırvatistan 2019

Gözlemci üyeler ve uluslararası kurumlar: Avrupa Komisyonu, Amerika Birleşik Devletleri, Japonya, Rusya, UNESCO.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Member States". CERN. 29 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.
^ "CERN.ch". Public.web.cern.ch. 5 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2010.
^ "CERN.ch La". Public.web.cern.ch. 5 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2010.
^ "CERN.ch". Public.web.cern.ch. 13 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2010.
^ Fanti, V.; Lai, A.; Marras, D.; Musa, L.; Bevan, A.J.; Gershon, T.J.; Hay, B.; Moore, R.W.; Moore, K.N. (1998). "A new measurement of direct CP violation in two pion decays of the neutral kaon". Physics Letters B. Cilt 465. s. 335. arXiv:hep-ex/9909022 $2. Bibcode:1999PhLB..465..335F. doi:10.1016/S0370-2693(99)01030-8.
^ "Antihydrogen isolation". CNN. 18 Kasım 2010. 28 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2014.
^ Jonathan Amos [6 June 2011]BBC © 2011 13 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Retrieved 2011-06-06
^ CERN experiments observe particle consistent with long-sought Higgs boson | CERN press office 5 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Press.web.cern.ch (2012-07-04). Retrieved on 2013-07-17.

İlgili bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

ATLAS deneyi

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Resmi sitesi26 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
CERNTR - Türk CERN Kullanıcıları 5 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Türk Hızlandırıcı Merkezi (THM) Projesi 5 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] "Member States". CERN. 29 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.

[gargamelle-2] "CERN.ch". Public.web.cern.ch. 5 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2010.

[wz-3] "CERN.ch La". Public.web.cern.ch. 5 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2010.

[antihydrogen-4] "CERN.ch". Public.web.cern.ch. 13 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2010.

[NA48-5] Fanti, V.; Lai, A.; Marras, D.; Musa, L.; Bevan, A.J.; Gershon, T.J.; Hay, B.; Moore, R.W.; Moore, K.N. (1998). "A new measurement of direct CP violation in two pion decays of the neutral kaon". Physics Letters B. Cilt 465. s. 335. arXiv:hep-ex/9909022 $2. Bibcode:1999PhLB..465..335F. doi:10.1016/S0370-2693(99)01030-8.

[Antihydrogen-6] "Antihydrogen isolation". CNN. 18 Kasım 2010. 28 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2014.

[7] Jonathan Amos [6 June 2011]BBC © 2011 13 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Retrieved 2011-06-06

[8] CERN experiments observe particle consistent with long-sought Higgs boson | CERN press office 5 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Press.web.cern.ch (2012-07-04). Retrieved on 2013-07-17.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

g t d Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi (CERN)
Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (LHC)	LHC deneyleri listesi ALICE ATLAS CASTOR CMS FP420 HV-QF LHCb deneyi LHCf MoEDAL TOTEM
Büyük Elektron–Pozitron Çarpıştırıcısı (LEP)	LEP deneyleri listesi LEP deneyleri listesi ALEPH DELPHI OPAL L3 LEP5 LEP6
Süper Proton Sinkrotronu (SPS)	SPS deneyleri listesi CNGS NA48 NA49 NA58/COMPASS NA60 NA61/SHINE NA62 UA1 UA2
Proton Sinkrotronu (PS)	AD Proton Synchrotron Booster AIDA DIRAC ELENA ISOLDE ISOLTRAP MISTRAL WITCH
Lineer Hızlandırıcılar	CTF3 LINAC LINAC 2 LINAC 3 LINAC 4
Diğer hızlandırıcılar ve deneyleri	BEBC CAST CLOUD ISR LEAR LEIR n-TOF OSQAR PS210
Gelecek projeler	High Luminosity Large Hadron Collider Very Large Hadron Collider International Linear Collider Compact Linear Collider
İlgili	LHC@home Yüksek enerjili parçacık çarpıştırma deneylerinin güvenliği

Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi nedir?, Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi anlamı nedir?, Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi ne demektir?